विकिपिडिया

"एचआइभी" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

अन्तरक्रियात्मक रूपमा इतिहास हेर्नुहोस्
← अघिल्लो भिन्नतापछिल्लो भिन्नता →
Content deleted Content added
दृश्यात्मकविकिपाठ
भाषामा देखिएका अशुद्ध शव्दहरुको शुद्धिकरण, replaced: चौथा → चौथो , लैंड → ल्याण्ड, संच → using AWB (7794)
सा Bhawani Gautam (वार्तालाप)द्वारा RajeshBotद्वारा गरिएको पछिल्लो संशोधनतर्फ उ
पङ्क्ति १:
{{Orphan|date=सेप्टेम्बर २०११}}
 
{{हिन्दीबाट अनुवादित}}
 
 
'''एच आइ भी''' (Human immunodeficiency virus) '''HIV''' अर्थात मानव प्रतिरक्षा प्रणालीमा कमी ल्याउने एक प्रकारको विषाणु। यस विषाणुले गर्दा [[एड्स]] हुन्छ।
पङ्क्ति ६५:
|pmc=2716400
|doi=10.1146/annurev.med.60.041807.123549
|url=}}</ref> जुन कि मनुष्यहरुमा एक अवस्था हो, जसमा प्रतिरक्षा तन्त्र विफल होने लाग्छ, र यसको परिणामस्वरूप यस्तो/यस्ता/यसरी अवसरवादी संक्रमण हो जाछन, जस ले/संग/भन्दा मृत्युको खतरा हुन्छ. एचआईवी (HIV)को संक्रमण रक्तको अंतरण, वीर्य, योनिक-द्रव, स्खलन-पूर्व द्रव या आमाको दूध बाट हुन्छ. यिनी शारीरिक द्रवहरु मा, एचआईवी (HIV) मुक्त जीवाणु कणहरु र [[श्वेत रक्त कोशिका|प्रतिरक्षा कोशिकाहरु]]को भित्र उपस्थित जीवाणु, दुवैको रूपमा उपस्थित हुन्छ. यसको सञ्चरणकोसंचरणको चार मुख्य मार्ग असुरक्षित यौन-संबंध, संक्रमित सुई, आमाको दूध र कुनै संक्रमित आमा से उनको बच्चाहरुको जन्मको समय होने वाला सञ्चरणसंचरण (ऊर्ध्व सञ्चरणसंचरण) छन्. एचआईवी (HIV)को उपस्थितिको पता लगाउनको लागि रक्त-उत्पादनहरुको जांच गराउनको कारण रक्ताधान अथवा संक्रमित रक्त-उत्पादनहरुको माध्यम से होने वाला सञ्चरणसंचरण विकसित विश्वमा ठूलो मात्रा मा/पछि/तर कम भयो है।
 
मानिसहरुमा हुने वाला एचआईवी (HIV) संक्रमणलाई [[विश्व स्वास्थ्य संगठन|विश्व स्वास्थ्य संगठन (World Health Organization)]] (डब्ल्यूएचओ)(WHO) द्वारा महामारी मानाइएको छ. यसको बावजूद, एचआईवी (HIV)को बारेमा व्याप्त परितोष एचआईवी (HIV)को जोखिममा एक मुख्य भूमिका निभा सक्छ.<ref name="cdc1">{{cite web|url=http://www.cdc.gov/hiv/resources/reports/hiv_prev_us.htm |title=CDC - HIV/AIDS - Resources - HIV Prevention in the United States at a Critical Crossroads |publisher=Cdc.gov |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref><ref name="cdc2">{{cite web|url=http://www.cdc.gov/nchhstp/newsroom/docs/FastFacts-MSM-FINAL508COMP.pdf |title=HIV and AIDS among Gay and Bisexual Men |format=PDF |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref> 1981मा यसको खोज देखि लिएर 2006 तक, एड्स (AIDS) 25 मिलियन से अधिक मान्छेहरुको जानले चुका है।<ref name="UNAIDS2006" /> विश्वको लगभग 0.6% जनसंख्या एचआईवी (HIV) से संक्रमित छ.<ref name="UNAIDS2006">{{cite book
पङ्क्ति १०५:
}}</ref>
 
प्राथमिक रूप से एचआईवी (HIV) मानवीय प्रतिरोधक प्रणालीको आवश्यक कोशिकाहरु, जस्तै सहायक टी-कोशिकाहरु (helper T cells) (विशिष्ट रूप से, सीडी4<sup>+</sup> टी कोशिकाहरु), मैक्रोफेज र डेंड्राइटिक कोशिकालाई संक्रमित गर्छ. {{cite pmid | 20598938 }}</ref> एचआईवी (HIV) संक्रमणको परिणामस्वरूप सीडी4<sup>+</sup> टी (CD4<sup>+</sup> T)को स्तरहरुमा कमी आनेको तीन मुख्य कार्यविधियां छन्: सबै ले/संग/भन्दा पहिले, संक्रमित कोशिकाहरुको प्रत्यक्ष जीवाण्विक समाप्ति; दोस्रो, संक्रमित कोशिकामा एपोप्टसिसको बढी भयो दर; र तेस्रो संक्रमित कोशिकाको चिन्हारीपहचान गराउन वाला सीडी8 (CD8) साइटोटक्सिक लिम्फोसाइट द्वारा संक्रमित सीडी4<sup>+</sup> टी कोशिकाहरु (CD4<sup>+</sup> T cells)को समाप्ति. जब सीडी4<sup>+</sup> टी (CD4<sup>+</sup> T) कोशिकाहरुको संख्या एक आवश्यक स्तर से तल गिर जान्छ, त कोशिकाको मध्यस्थता से होने वाली प्रतिरक्षा समाप्त हो जाइन्छ, र शरीरको अवसरवादी संक्रमणहरु से ग्रस्त होनेको संभावना बढने लगती है।
 
एचआईवी-1 (HIV-1)को द्वारा संक्रमित अधिकांश अनुपचारित मान्छेहरुमा अंततः एड्स (AIDS) विकसित हो जाइन्छ. {{cite pmid | 20628133 }}</ref> यिनीहरुमा से अधिकांश मान्छेहरुको मृत्यु अवसरवादी संक्रमणहरु से या प्रतिरोध तन्त्रको बढती विफलता से जुडी असाध्यताओंको कारण हुन्छ.<ref name="Lawn">{{
पङ्क्ति १७९:
| pmid=8280406
| doi=10.1097/00002030-199311000-00001
}}</ref> लेंटिभाइरस एकल-तंतु, सकारात्मक-दिशा व आवरण युक्त आरएनए (RNA) जीवाणुहरुको रूपमा सञ्चरितसंचरित हुन्छन्. लक्ष्य कोशिकामा प्रवेश गरए पछि, जीवाण्विक [[राइबोज न्यूक्लिक अम्ल|आरएनए (RNA)]] जीनोमको जीवाणु कणमा मौजूद एक जीवाण्विक रूप से कूटबद्ध रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेसको द्वारा दोहरे-तंतु युक्त [[डीऔक्सीराइबोन्यूक्लिक अम्ल|डीएनए (DNA)]]मा रूपांतरित गर्‍यो जाइन्छ. यसको बाद यो जीवाण्विक डीएनए (DNA) एक जीवाण्विक रूप से कूटबद्ध इंटीग्रेसको द्वारा पाहुना कोशिकाको सह-कारकहरुको साथ एक कोशिकीय डीएनए (DNA)मा एकीकृत गरिन्छ,<ref name="JASmith">{{cite journal | author= Smith, Johanna A.; Daniel, René (Division of Infectious Diseases, Center for Human Virology, Thomas Jefferson University, Philadelphia) |title= Following the path of the virus: the exploitation of host DNA repair mechanisms by retroviruses |journal=ACS Chem Biol|volume=1|issue=4 |pages= 217–26 | year= 2006 |pmid= 17163676 |doi=10.1021/cb600131q |url= }}</ref> ताकि यस जीनोमको प्रतिलिपि बनाए जा सके. एक पल्ट जब यो जीवाणु कोशिकालाई संक्रमित गर्छ, त दुइ परिणाम हुन सक्छन्: या त जीवाणु अदृश्य हो जाइन्छ र संक्रमित कोशिका आफ्नो कार्य गरन जारी रखती हो, या फेरि जीवाणु सक्रिय हो जाइन्छ र प्रतिलिपित होता जाइन्छ, र तब जीवाणु कणहरुको एक ठूलो संख्या अन्य मुक्त कोशिकाहरुलाई संक्रमित गरन सक्छ.
 
एचआईवी (HIV)को दुइ प्रजातियां ज्ञात छन्: एचआईवी-1 (HIV-1) र एचआईवी (HIV-2). एचआईवी-1 (HIV-1) त्यो जीवाणु हो, जसलाइ प्रारंभमा खो जा्यो था र एलएवी (LAV) र एचटीएलवी-III (HTLV-III) दुवैको रूपमा चिह्नित भएको थियो. यो अधिक उग्र, अधिक संक्रामक छ, र यो पुरा विश्वमा एचआईवी (HIV) अधिकांश संक्रमणहरुको कारण हो. {{cite journal | title=Comparison of HIV-1 and HIV-2 infectivity from a prospective cohort study in Senegal | last=Gilbert | first=PB et al | journal=Statistics in Medicine | date=28 February 2003| volume=22 | issue=4 | pages=573–593 | pmid=12590415 | doi=10.1002/sim.1342 | last2=McKeague | first2=IW | last3=Eisen | first3=G | last4=Mullins | first4=C | last5=Guéye-Ndiaye | first5=A | last6=Mboup | first6=S | last7=Kanki | first7=PJ}}</ref> एचआईवी-1 (HIV-1)को तुलनामा एचआईवी-2 (HIV-2)को संक्रामकता कम होनेको अर्थ यो हो कि एचआईवी-2 (HIV-2) संपर्कमा आने वाला मान्छेहरुमा संक्रमणको प्रति संपर्क दर अपेक्षाकृत कम होगी. यसको अपेक्षाकृत कमजोर सञ्चरणसंचरण क्षमताको कारण एचआईवी-2 (HIV-2) ठूलो मात्रा मा/पछि/तर पश्चिम अफ्रीका सम्म नै सीमित है।<ref name="Reeves">{{cite journal
| author=Reeves, J. D. and Doms, R. W
| title=Human Immunodeficiency Virus Type 2
पङ्क्ति २१६:
मूलतः एचआईवी (HIV) संक्रमणको चार चरण हुन्छन्: उष्मायन काल, तीव्र संक्रमण, विलंब चरण र एड्स (AIDS). संक्रमण पछिको प्रारंभिक उष्मायन काल लक्षणविहीन हुन्छ र यसको अवधि सामान्यतः दुइ से चार सप्ताहहरु सम्म हुन्छ. दोश्रो चरण, तीव्र संक्रमण, औसतन 28 दिनहरु सम्म चलता हो र यसमा ज्वरो, लिंफैडेनोपैथी (lymphadenopathy) (लसिका ग्रंथिमा सूजन), फैरिंजाइटिस (pharyngitis) (गलेमा खराश), फुंसी, पेशीशूल (आमासपेशियहरुमा दर्द), बेचैनी, र मुंह तथा भोजन-नलीमा घाउ जस्तै लक्षण शामिल हुन सक्छन्.
 
विलंबता चरण, जुन कि तेस्रो चरण हो,मा या त धेरै थोडे लक्षण प्रदर्शित हुन्छन् या कोई लक्षण दि खाए हैन देता र यो चरण दुइ सप्ताहहरु देखि लिएर बीस वर्षों या उनि ले/संग/भन्दा पनि अधिक समय सम्म चल सक्छ. एचआईवी (HIV) संक्रमणको चौथोचौथा र अंतिम चरण एड्स (AIDS) विभिन्न अवसरवादी संक्रमणहरुको लक्षणहरु जस्तै नै लक्षण प्रदर्शित गर्छ.
 
फ्रान्सीसी अस्पतालको विरामीहरुको अध्ययनमा यो पाइयो कि एचआईवी-1 (HIV-1) से संक्रमित व्यक्तिहरु हरुमा लगभग 0.5% व्यक्ति कुनै एंटी-रेट्रोवायरल उपचारको बिना पनि सीडीआर4 टी-कोशिकाहरु (CD4 T-cells)को उच्च स्तर र एक निम्न अथवा चिकित्सीय रूप से न पहिचानयोजा सकने वाला जीवाण्विक भार बनाए राखछन. यिनी व्यक्तिहरुलाई एचआईवी (HIV) नियन्त्रकों या लंबी-अवधिको गैरविकासकहरुको रूपमा वर्गीकृत गरिन्छ.<ref name="Grabar">{{cite journal | author=Grabar, S., Selinger-Leneman, H., Abgrall, S., Pialoux, G., Weiss, L., Costagliola, D. | title=Prevalence and comparative characteristics of long-term nonprogressors and HIV controller patients in the French Hospital Database on HIV |journal=AIDS | year=2009 | pages=1163–1169 | volume=23 | issue=9 | pmid=19444075 |doi=10.1097/QAD.0b013e32832b44c8}}
पङ्क्ति २४६:
}}</ref>
 
इन लक्षणहरुको अनिश्चित स्वरूपको कारण, अक्सर उसलाइ एचआईवी (HIV) संक्रमणको संकेतहरुको रूपमा मान्यता हैन दी जाती. भले नै विरामी आफ्नो चिकित्सकको पास या कुनै अस्पतालमा जाएं, तर अक्सर यो मानएर उनिको गलत निदान गर्‍यो जाएगा कि उसलाइ उनि उनि अधिक साधारण संक्रामक रोगहरु से ग्रस्त छन्, जसमा यही लक्षण देखे जाछन. यसको परिणामस्वरूप, एचआईवी (HIV) संक्रमणको निदान गराउनको लागि यिनी प्राथमिक लक्षणहरुको प्रयोग हैन गरे जाता किनकी उनि सबै विरामीहरुमा विकसित हुदैनन् र यिनीहरुमा से अनेक लक्षण अन्य अधिक साधारण रोगहरुको कारण पनि दि खाए दे सकते छन्. हुनत, यस सिंड्रोमको चिन्हारीपहचान महत्वपूर्ण हुन सक्छ किनकी त्यहि अवधिको समयमा विरामी धेरै अधिक संक्रमित हुन्छ.<ref name="pmid11187417">{{cite journal |author=Daar ES, Little S, Pitt J, ''et al.'' |title=Diagnosis of primary HIV-1 infection. Los Angeles County Primary HIV Infection Recruitment Network |journal=Ann. Intern. Med. |volume=134 |issue=1 |pages=25–9 |year=2001 |pmid=11187417 |doi=}}</ref>
 
=== विलंबता चरण ===
पङ्क्ति २७३:
 
== रोगात्मक-शरीरविज्ञान ==
=== सञ्चरणसंचरण ===
{| class="wikitable" style="float:right;font-size:85%;margin-left:15px"
|- style="background:#efefef"
पङ्क्ति ३६६:
| 0.5<sup>†</sup><sup>b</sup><ref name="Varghese" />
|- style="background:#efefef"
! colspan="5" style="border-right:0"| <sup>*</sup>यह मानते भए कि कंडोमको प्रयोग हैन गर््यो हो <br /> <sup>‡</sup>एकत्रित सञ्चरणसंचरण संभाव्यता आकलन <br /> <sup>§</sup>स्रोत कुनै पुरुष मा/पछि/तर गरिएको(थियो) मुख-मैथुन<br />को संदर्भित गर्छ
|- style="background:#efefef"
! colspan="5" style="border-right:0"| <sup>a</sup>ध्यान दिनुहोस कि अन्य अध्ययनहरुलाइ यस कुराको अपर्याप्त प्रमाण मिले हुन् कि नर खतना<br /> पुरुषोंको साथ यौन-क्रिया गराउन वाला पुरुषहरुमा एचआईवी (HIV) संक्रमण या यौन रूप से सञ्चरितसंचरित होने वाला अन्य संक्रमणहरुको विरुद्ध रक्षा गर्छ<ref name="Millett_et_al">{{
 
cite journal |author=Millett GA, Flores SA, Marks G, Reed JB, Herbst JH |title=Circumcision status and risk of HIV and sexually transmitted infections among men who have sex with men: a meta-analysis |journal=The Journal of American Medical Association |volume=300 |issue=14 |pages=1674–1684 |year=2009 |month=October |pmid=18840841 |doi= 10.1001/jama.300.14.1674|url=http://jama.ama-assn.org/cgi/content/short/300/14/1674 | accessdate=2010-04-11
पङ्क्ति ३७६:
! colspan="5" style="border-right:0"| <sup>†</sup>"सर्वश्रेष्ठ अनुमानित आकलन "
|-
! colspan="5" style="border-right:0"| <sup>b</sup>ध्यान दिनुहोस कि संभावित सह-कारक, जस्तै मौखिक चोट, घाउ, सूजन, यौन रूप से सञ्चरितसंचरित होने वाला संलग्न संक्रमण,<br /> मुंहमा स्खलित हुनु र व्यवस्थित प्रतिरोधको दबाना, एचआईवी (HIV) सञ्चरणकोसंचरणको दरमा वृद्धि कर सकते छन्. {{cite web|url=http://www.phac-aspc.gc.ca/publicat/epiu-aepi/epi_update_may_04/13-eng.php |title=Public Health Agency of Canada |publisher=Phac-aspc.gc.ca |date=2004-12-01 |accessdate=2010-07-28}}</ref>
|}
 
एचआईवी (HIV)को लागि तीन मुख्य सञ्चरणसंचरण मार्गोंको पहिचान गरे गई है। एचआईवी-1 (HIV-1)को तुलनामा आमा-से-संतानमा र यौन-क्रिया मार्गको द्वारा एचआईवी-2 (HIV-2)को सञ्चरणसंचरण होनेको दर धेरै कम है।
 
==== यौन-क्रिया संबंधी ====
अधिकांश एचआईवी (HIV) संक्रमण असुरक्षित यौन संबंधोंको कारण प्राप्त हुन्छन्. एचआईवी (HIV)को बारेमा फैला परितोष एचआईवी (HIV)को जोखिममा एक मुख्य भूमिका निभाइन्छ.<ref name="cdc1" /><ref name="cdc2" /> जब एक साथीको संक्रमित यौन-स्राव दोस्रोको लैंगिक, मौखिक या गुदाको श्लेष्म झिल्लीको संपर्कमा आउछन्, तब यौन-सञ्चरणसंचरण हुन सक्छ. उच्च-आय वाला देशहरु मा, महिला-से-पुरुषमा होने वाला सञ्चरणकोसंचरणको दर 0.04% प्रति कृत्य र पुरुष-से-महिला सञ्चरणकोसंचरणको दर 0.08% प्रति कृत्य है। विभिन्न कारणहरु से, निम्न-आय वाला देशहरुमा यिनीहरु दरें 4 से 10 गुना अधिक छन्.<ref name="Boily_et_al" /> ग्रहणशील गुदा-मैथुनको दर अत्यधिक उच्च हो, 1.7% प्रति कृत्य.<ref name="Boily_et_al" />
 
लैटेक्स कंडोमको सही र नियमित प्रयोग एचआईवी (HIV)को यौन सञ्चरणकोसंचरणको जोखिमको लगभग 85% सम्म कम गर्छ.<ref name="workshop">{{cite conference |last=National Institute of Allergy and Infectious Diseases | authorlink = National Institute of Allergy and Infectious Diseases | coauthors = National Institutes of Health, Department of Health and Human Services |title=Workshop Summary: Scientific Evidence on Condom Effectiveness for Sexually Transmitted Disease (STD) Prevention |pages=13–15 |date=2001-07-20 |location=Hyatt Dulles Airport, Herndon, Virginia |url=http://www3.niaid.nih.gov/about/organization/dmid/PDF/condomReport.pdf |format=PDF |accessdate=2009-01-08 }}</ref> हुनत, स्पर्मीसाइड (Spermicide) वास्तवमा सञ्चरणसंचरण दरको बढा सक्छ.<ref name="spermicide">{{cite web|url=http://www.fda.gov/ForConsumers/byAudience/ForPatientAdvocates/HIVandAIDSActivities/ucm126372.htm|title=Should spermicides be used with condoms? |publisher=[[United States Food and Drug Administration]]|date=2009-04-30|accessdate=2009-07-23 |work=Condoms and Sexually Transmitted Diseases, Brochure}}</ref> [http://www.global-campaign.org/rectalN9.htm#rectal रोगाणुनाशक औषधिहरु को लागि वैश्विक अभियान: N-9 वृक्क संबंधी उपयोग] को जांच 22-07-2009</ref> [http://www.global-campaign.org/clientfiles/GFN.pdf एचआईवी (HIV) जोखिम सूची मा/पछि/तर नानक्सिनल-9 शुक्राणुनाशक] को जांच 22-07-2009</ref>
 
[[दक्षिण अफ्रीका]],<ref name="Williams">{{cite journal
पङ्क्ति ४०५:
| doi = 10.1016/S0140-6736(07)60313-4
| quote =
}}</ref> मा यस्तो/यस्ता/यसरी यादृच्छिकृत नियन्त्रित परीक्षण किये जाते रहे छन्, जसमा खतना न किये भए पुरुषहरुलाइ रोगाणुहीन स्थितियहरुमा उनिको चिकित्सीय खतना गराउनको लागि यादृच्छिक रूप से चुनाइयो र उसलाइ परामर्श दिइएको, जबकि अन्य पुरुषहरुको खतना हैन गर््यो, इनसे महिला-से-पुरुषमा यौन एचआईवी (HIV) सञ्चरणकोसंचरणको दरमा क्रमशः 60%, 53% र 51%को गिरावट देखियो. यसको परिणामस्वरूप, डब्ल्यूएचओ (WHO) तथा यूएनएड्स (UNAIDS) सचिवालय द्वारा स्थापित एक विशेषज्ञ समितिले “पुरुषहरुमा विषमलिंगकामी रूप से अभिग्रहित एचआईवी (HIV) संक्रमणको जोखिमको कम गराउनको एक अतिरिक्त महत्वपूर्ण हस्तक्षेपको रूपमा अब पुरुष खतनेको पनि मान्यता दिये जाउनको अनुशंसाको है।"<ref name="WHOUNAIDScircum">{{cite web
| author=WHO | publisher=WHO.int | year=2007
| url=http://www.who.int/hiv/mediacentre/news68/en/index.html
| title=WHO and UNAIDS announce recommendations from expert consultation on male circumcision for HIV prevention
| accessdate=2007-07-13
}}</ref> पुरुषोंको साथ यौन-क्रिया गराउन वाला पुरुषों मा, यस कुराको प्रमाण अपर्याप्त हुन् कि नर खतना एचआईवी (HIV) संक्रमण या अन्य यौन रूप से सञ्चरितसंचरित होने वाला संक्रमणहरुको बिरुद्धसुरक्षा प्रदान गर्छ.<ref name="Millett_et_al" />
 
जिन महिलाहरुमा पोथी जननांग कर्तन (female genital cutting) (एफजीसी) (FGC) प्रक्रिया भयो हो, उनिमा एचआईवी (HIV)को अध्ययनोंको मिश्रित परिणाम प्राप्त भए छन्; विवरणहरुलाइ लागि पोथी जननांग कर्तन#एचआईवी (HIV) हेर्नुहोस.
 
==== रक्त अथवा रक्त उत्पाद ====
सामान्यतः यदि संक्रमित रक्त कुनै पनि [[घाउ|खुले घाउ]]को संपर्कमा आ जाए, त एचआईवी (HIV) सञ्चरितसंचरित हुन सक्छ.
इस सञ्चरणसंचरण मार्गको कारण अंतःशिरामा नशालु दबाइहरु लिउन वाला प्रयोक्ताओं, हीमोफीलिया से ग्रस्त मान्छेहरु र रक्ताधान (हुनत विकसित विश्वमा अधिकांश रक्ताधानहरुलाइ एचआईवी (HIV)को अनुपस्थिति सुनिश्चित गराउनको लागि जांचा जाइन्छ) र रक्त उत्पादनहरुको प्राप्त कर्ताहरुमा संक्रमण हुन सक्छ. यो उनि मान्छेहरुको लागि पनि चिंताको विषय हो, जुन यस्तो/यस्ता/यसरी क्षेत्रहरुमा चिकित्सीय देखभाल प्राप्त कर रहे हुन् , जहां इंजेक्शन उपकरणको प्रयोगमा स्वच्छताको घटिया स्तर प्रचलित छन्, जस्तै तृतीय विश्वको देश. स्वास्थ्य सेवा कार्यकर्ताहरु, जस्तै परिचारिकाएं, प्रयोगशाला सहायक र चिकित्सक पनि संक्रमित होते रहे छन्, हुनत यस्तो धेरै दुर्लभ मामलहरुमा नै हुन्छ. जब से रक्तको द्वारा एचआईवी (HIV)को संक्रमण ज्ञात भयो हो, तब से वैश्विक सावधानिहरु को द्वारा रक्तको संपर्कमा आने से स्वयंको बचाव गरन चिकित्सीय पेशेवरहरुलाइ लागि आवश्यक बनयोदिइएको है। जुन मान्छे गोदने, छेदन करवाने र खुरचनेको विधियां करते या करवाते छन्, उसलाइ पनि संक्रमणको जोखिम हुन सक्छ.
 
संक्रमित व्यक्तिहरुको लार, आंसू र मूत्रमा एचआईवी (HIV)को मात्रा कम पाई गई हो, तर यिनी स्रावोंको द्वारा संक्रमण होनेको कुनै पनि मामला दर्ज हैन भयो हो र इनके द्वारा सञ्चरणसंचरण होनेको संभावित जोखिम नगण्य है।<ref name="pmid2963151">{{cite journal
|author=Lifson AR
|title=Do alternate modes for transmission of human immunodeficiency virus exist? A review
पङ्क्ति ४२८:
|pmid=2963151
|doi=10.1001/jama.259.9.1353
}}</ref> मच्छरों द्वारा एचआईवी (HIV)को सञ्चरणसंचरण गरे जान संभव छैन. {{cite web|url=http://www.rci.rutgers.edu/%7Einsects/aids.htm |title=Why Mosquitoes Cannot Transmit AIDS [HIV virus&#93; |publisher=Rci.rutgers.edu |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref>
 
==== आमा-से-संतानको ====
एक आमा से उनको संतानमा एचआईवी (HIV)को संक्रमण ''यूटेरोमा (in utero)'' (गर्भावस्थाको समयमा), इंट्रापार्टम (intrapartum) (बच्चाहरुको जन्मको समय), अथवा स्तनपानको द्वारा हुन सक्छ. उपचारको अभाव मा, माता र पुत्रको बीच जन्म सम्म सञ्चरणकोसंचरणको दर लगभग 25% है।<ref name="Coovadia" /> हुनत, जहां संयोजनात्मक एंटीरेट्रोवियल दबाइहरु से उपचार र सीजेरियन सेक्शन उपलब्ध हुन् , वहां यस जोखिमको कम गरएर एक प्रतिशत सम्म गरे जा सक्छ.<ref name="Coovadia" /> जन्म पछि आमा-से-संतानमा होने वाला सञ्चरणकोसंचरणको स्तनपान मा/पछि/तर पूर्ण प्रतिबंध लगाएर ठूलो मात्रा मा/पछि/तर रोकयोजा सक्छ; हुनत यसको साथ रुग्णता महत्वपूर्ण रूप से जुडी भयो है। अनन्य स्तनपान र नवजात शिशुहरुमा विस्तारित एंटीरेट्रोवियल प्रोफिलेक्सिसको प्रावधान पनि यस सञ्चरणसंचरण से बचनेमा प्रभावी हुन्छन्. कोकरेन सिस्टेमटिक रिवियु औन इंटरवेंशन फर प्रिवेंशन अफ लेट पोस्टनटल मदर टू चाइल्ड ट्रांसमिशन अफ एचआईवी (HIV) http://www.cochrane.org/reviews/en/ab006734.html</ref>
 
==== बहु-संक्रमण ====
पङ्क्ति ५३४:
इन दुवै सतह प्रोटीनहरु, विशेषतः जीपी120 (gp120)को एचआईवी (HIV)को बिरुद्धभावी उपचार या सुइहरुको लक्ष्य मानयोजाता रहयोहै।<ref name="nih1998">{{cite news| author=National Institute of Health | title=Crystal Structure of Key HIV Protein Reveals New Prevention, Treatment Targets | date=June 17, 1998 |url=http://www3.niaid.nih.gov/news/newsreleases/1998/hivprotein.htm | accessdate = 2006-09-14}}</ref>
 
आरएनए (RNA) जीनोम कम से कम सात संरचनात्मक चिह्नों (एलटीआर (LTR), टीएआर (TAR), आरआरई (RRE), पीई (PE), एसएलआईपी (SLIP), सीआरएस (CRS) र आईएनएस (INS)) र नौ जीन (''जीएजी (gag)'' , ''पीओएल (pol)'' , र ''ईएनवी (env)'' , ''टीएटी (tat)'' , ''आरईवी (rev)'' , ''एनईएफ (nef)'' , ''वीआईएफ (vif)'' , ''वीपीआर (vpr)'' , ''वीपीयू (vpu)'' , र कहिले काँही दसौंदसवां ''टीईवी (tev)'' , जुन कि टीएटी (tat), ईएनवी (env) र आरईवी (rev)को गलन हुन्छ) से मिलएर बनयोहुन्छ, जुन 19 प्रोटीनहरुलाई कूटबद्ध गर्छन्. यिनीहरुमा से तीन जीन, ''जीएजी (gag)'' , ''पीओएल (pol)'' , र ''ईएनवी (env)'' ,मा नए जीवाणु कणहरुको लागि संरचनात्मक प्रोटीन बनाउनको लागि आवश्यक जानकारी हुन्छ.<ref name="compendia" /> उदाहरणको लागि, ''ईएनवी (env)'' द्वारा जीपी160 (gp160) नामक एक प्रोटीनलाई कूटबद्ध गरिन्छ, जसको विघटन गरएर एक जीवाण्विक किण्वक जीपी120 (gp120) व जीपी41 (gp41)को रचना गर्छ. शेष छः जीन, ''टीएटी (tat)'' , ''आरईवी (rev)'' , ''एनईएफ (nef)'' , ''वीआईएफ (vif)'' , ''वीपीआर (vpr)'' , र ''वीपीयू (vpu)'' (या एचआईवी-2 (HIV-2)को स्थितिमा ''वीपीएक्स (vpx)'' ), कोशिकाहरुलाई संक्रमित गराउन, जीवाणुको नयाँ प्रतिलिपियां बनाउन (दोहराने) अथवा बीमारी उत्पन्न गराउनको एचआईवी (HIV)को क्षमताको नियन्त्रित गराउन वाला प्रोटीनको लागि नियामक जीन छन्.<ref name="compendia" />
 
दो टीएटी (Tat) प्रोटीन (पी16 (p16) र पी14 (p14)) टीएआर (TAR) आरएनए (RNA) बंधको द्वारा कार्य गराउन वाला एएलटीआर (LTR) प्रचारकको लागि ट्रांस्क्रिप्शनल ट्रांसैक्टिवेटर छन्. टीएआर (TAR)को उनि माइक्रोआरएनए (microRNAs)मा पनि प्रसंस्करित गरे जा सक्छ, जुन ईआरसीसीआई1 (ERCC1) र आईईआर3 (IER3) एपोप्टसिस जीनहरुको नियमन गरछन.<ref name="pmid18299284">{{cite journal|author=Ouellet DL, Plante I, Landry P, ''et al.'' |title=Identification of functional microRNAs released through asymmetrical processing of HIV-1 TAR element |journal=Nucleic Acids Res. |volume=36 |issue=7 |pages=2353–65 |year=2008 |month=April |pmid=18299284 |pmc=2367715 |doi=10.1093/nar/gkn076 |url=http://nar.oxfordjournals.org/cgi/content/full/36/7/2353}}</ref><ref name="pmid19220914">{{cite journal |author=Klase Z, Winograd R, Davis J, ''et al.'' |title=HIV-1 TAR miRNA protects against apoptosis by altering cellular gene expression |journal=Retrovirology |volume=6 |issue= |page=18 |year=2009 |pmid=19220914 |pmc=2654423 |doi=10.1186/1742-4690-6-18 |url=http://www.retrovirology.com/content/6/1/18}}</ref> आरईवी (Rev) प्रोटीन (पी19) (p19) आरआरई (RRE) आरएनए (RNA) तत्वको साथ बांधकर आरएनए (RNA)को यसको केन्द्र तथा कोशिकाद्रव्य सेले जाउनमा शामिल हुन्छ. वीआईएफ (Vif) प्रोटीन (पी23) (p23) एपीओबीईसी3जी (APOBEC3G) (एक कोशिका प्रोटीन, जुन डीएनए:आरएनए (DNA:RNA) संकरहरुलाइ डीमिनेट गर्छ र /या पीओएल (Pol) प्रोटीनको साथ हस्तक्षेप गर्छ)को कार्यको रोकइन्छ. वीपीआर (Vpr) प्रोटीन (पी14) (p14) जी2/एम (G2/M) मा/पछि/तर कोशिका-विभाजनको रोकइन्छ. एनईएफ (Nef) प्रोटीन (पी27) (p27) सीडी4 (CD4) (मुख्य जीवाण्विक अभिग्राहक), तथा साथ नै एमएचसी श्रेणी I (class I) व श्रेणी II (class II) अणुओंको शीघ्र-नियनम गर्छ.<ref name="pmid2014052">{{cite journal |author=Garcia JV, Miller AD |title=Serine phosphorylation-independent downregulation of cell-surface CD4 by nef |journal=Nature |volume=350|issue=6318 |pages=508–11 |year=1991 |month=April |pmid=2014052 |doi=10.1038/350508a0|url=}}</ref><ref name="pmid8612235">{{cite journal |author=Schwartz O, Maréchal V, Le Gall S, Lemonnier F, Heard JM |title=Endocytosis of major histocompatibility complex class I molecules is induced by the HIV-1 Nef protein |journal=Nat. Med. |volume=2 |issue=3 |pages=338–42 |year=1996|month=March |pmid=8612235 |doi= 10.1038/nm0396-338|url=}}</ref><ref name="pmid11593029">{{cite journal |author=Stumptner-Cuvelette P, Morchoisne S, Dugast M, ''et al.'' |title=HIV-1 Nef impairs MHC class II antigen presentation and surface expression |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.|volume=98 |issue=21 |pages=12144–9 |year=2001 |month=October |pmid=11593029 |pmc=59782|doi=10.1073/pnas.221256498 |url=}}</ref>
 
एनईएफ (Nef) एसएच3 (SH3) डोमेनको साथ पनि अंतःक्रिया गर्छ. वीपीयू (Vpu) प्रोटीन (पी16) (p16) संक्रमित कोशिकाहरु से नए जीवाणु कणहरुको मुक्तिको प्रभावित गर्छ.<ref name="compendia" /> एचआईवी (HIV) आरएनए (RNA)को प्रत्येक श्रृंखलाको छोर मा/पछि/तर एक आरएनए (RNA) क्रम हुन्छ, जसलाइ लन्ग टर्मिलन रीपीट (long terminal repeat) (एलटीआर) (LTR) भन्दछन्. एलटीआर (LTR) वाला क्षेत्र नए जीवाणुहरुको उत्पादनको नियन्त्रित गराउन वाला परिवर्तकोंको जस्तै/तरिका कार्य गर्छन् र उसलाइ एचआईवी (HIV)को या पाहुना कोशिकाको प्रोटीनहरुको द्वारा सक्रिय गरे जा सक्छ. पीएसआई (Psi) तत्व जीवाण्विक जीनोम पैकेजिंगमा शामिल हुन्छ र यसको चिन्हारीपहचान जीएजी (Gag) र आरईवी (Rev) प्रोटीनहरु द्वारा गरिन्छ. स्लिप (SLIP) तत्व (टीटीटीटीटी) (TTTTTT) कार्यात्मक पीओएल (Pol) बनाउनको लागि आवश्यक जीएजी (Gag)-पीओएल (Pol) वाचन फ्रेममा फ्रेम परिवर्तनमा शामिल हुन्छ.<ref name="compendia" />
 
=== अनुवर्तन ===
पङ्क्ति ५८१:
}}</ref> उदाहरणको लागि सीसीआर5-Δ32 (CCR5-Δ32) परिवर्तन वाला मान्छे आर5 जीवाणुको साथ संक्रमणको प्रति प्रतिरोधी हुन्छन् किनकी यो परिवर्तन एचआईवी (HIV)को यस सहाभिग्राहक से बंधने से रोकइन्छ, जस ले/संग/भन्दा लक्ष्य कोशिकाहरुलाई संक्रमित गराउनको यसको क्षमता घट्छ.
 
[[मैथुन|यौन-संपर्क]] एचआईवी (HIV)को सञ्चरणकोसंचरणको मुख्य माध्यम है। एक्स4 (X4) र आर5 (R5) दुवै नै एचआईवी (HIV) वीर्यको द्रवमा उपस्थित हुन्छन्, जुन पुरुष से उनको यौन-साथीमा भेजा जाइन्छ. यसको बाद वायरिऔन अनेक कोशिकामय लक्ष्यहरुलाइ संक्रमित कर सक्छ र पुरा जीवमा बिखर जाइन्छ. हुनत यसको मार्ग से आर5 (R5) जीवाणुको प्रबल सञ्चरणसंचरण एक चयन प्रक्रियाको परिणामस्वरूप हुन्छ.<ref name="Zhu1993">
 
{{cite journal
पङ्क्ति ६२९:
}}</ref>
 
एचआईवी-1 (HIV-1)को तुलनामा एचआईवी-2 (HIV-2) धेरै कम रोगजनक हुन्छ र यसको विश्वव्यापी वितरण सीमित है। एचआईवी-2 (HIV-2) द्वारा “सहायक जीनों”को अनुकूलन र सहाभिग्राहकोंको प्रयोगको यसको अधिक प्रकीर्ण पैटर्न (सीडी4 (CD4)-स्वतन्त्रता सहित) जीवाणुको सहायता यसको अनुकूलनमा कर सक्छ, ताकि पाहुना कोशिकामा उपस्थित अंतर्जात कारकहरु से बचा जा सके. सञ्चरणसंचरण र उत्पादक संक्रमणलाई सक्षम बनाउनको लागि सामान्य कोशिकामय यांत्रिकीको प्रयोगको अनुकूलनले पनि मनुष्यहरुमा एचआईवी-2 (HIV-2)को दोहरावको स्थापनामा सहायताको है। कुनै पनि संक्रामक दूतको लागि बचाव रणनीति आफ्नो पाहुना मारना हैन, बल्कि अंततः एक सहभोजी जीव बन जान हुन्छ. समयको साथ-साथ निम्न रोगात्मकता प्राप्त कर लागि पछि, सञ्चरणमासंचरणमा अधिक सफल संस्करणको चुनयोजाएगा.<ref name="CheneyandMcKnight">{{cite book |author= Cheney, K and McKnight, A|chapter=HIV-2 Tropism and Disease | year=2010 |title=Lentiviruses and Macrophages: Molecular and Cellular Interactions | publisher=[[Caister Academic Press]] | isbn= 978-1-904455-60-8}}</ref>
 
=== प्रतिलिपि चक्र ===
पङ्क्ति ६४३:
केंद्र तिर माइक्रोट्युब्युल (microtubule) आधारित परिवहनको समयमा, एकल-तंतु वाला जीवाण्विक आरएनए (RNA) जीनोमको दोहरे-तंतु वाला डीएनए (DNA)मा ट्रांस्क्राइब गर्‍यो जाइन्छ, जसलाइ अगाडी पाहुना गुणसूत्रमा एकीकृत गरिन्छ.
 
एचआईवी (HIV) यस सीडी4 (CD4)- सीसीआर5 (CCR5) मार्गको द्वारा द्रुमाश्मको कोशिकाहरु (dendritic cells) (डीसी) (DCs)को संक्रमित कर सक्छ, तर मैननोस–विशिष्ट सी (C)-प्रकारको लैक्टिन अभिग्राहकों, जस्तै डीसी-साइन (DC-SIGN)को प्रयोग करते भए एक अन्य मार्गको प्रयोग पनि गरे जा सक्छ.<ref name="Pope_2003">{{cite journal |author=Pope M, Haase A |title=Transmission, acute HIV-1 infection and the quest for strategies to prevent infection |journal=Nat Med |volume=9 |issue=7 |pages=847–52 |year=2003 |pmid=12835704 |doi=10.1038/nm0703-847}}</ref> (डीसी) (DCs) उनि शुरुआती कोशिकाहरु हरुमा छन्, जस ले/संग/भन्दा कुनै यौन सञ्चरणकोसंचरणको समयमा जीवाणुको सामना हुन्छ. वर्तमानमा यस्तो मानिन्छ कि (डीसी) (DCs) द्वारा जब जीवाणुलाई श्लेष्मकमा जकड लिया जाइन्छ, त उनि टी (T)-कोशिकाहरुमा एचआईवी (HIV)को सञ्चरणसंचरण गरएर एक महत्वपूर्ण भूमिका निभाछन.<ref name="Pope_2003" /> यस्तो विश्वास हो कि एफईजेड-1 (FEZ-1)को उपस्थिति, जुन प्राकृतिक रूप से तन्त्रिकाकोशिकाहरु (neurons)मा हुन्छ, एचआईवी (HIV) द्वारा कोशिकाको संक्रमणलाई रोकती है। {{cite doi|10.1073/pnas.0900502106}}</ref>
 
==== दोहराव र ट्रांस्क्रिप्शन ====
पङ्क्ति ६७६:
अनेक खिंचावहरुमा निकट-संबंध राखउन वाला सीमियन इम्युनोडेफिशियन्सी भाइरस (simian immunodeficiency virus) (एसआईवी) (SIV) उत्पन्न भयो हो, जसलाइ प्राकृतिक पाहुना प्रजातिहरुको आधार मा/पछि/तर वर्गीकृत गरिन्छ. यस्तो मानिन्छ कि अफ्रीकी हरे बंदर ((एसआईवीएजीएम) (SIVagm)) र सूटी मैंगेबीको ((एसआईवीएसएमएम) (SIVsmm) )को (एसआईवी) (SIV) खिंचावोंको विकासको उनिको पाहुनाहरुको साथ एक लामो विकासपरक इतिहास रहयोहै। यिनी पाहुनाहरु से यस जीवाणुको उपस्थितिको अनुकूलोत गर्‍यो है,<ref name="pmid19661993">{{Cite pmid|19661993}}</ref> जुन कि पाहुनाको रक्तमा उच्च स्तरहरु मा/पछि/तर उपस्थित हुन्छ, तर केवल हल्की प्रतिरोध प्रतिक्रिया उत्पन्न गर्छ, {{cite journal |author=Holzammer S, Holznagel E, Kaul A, Kurth R, Norley S |title=High virus loads in naturally and experimentally SIVagm-infected African green monkeys |journal=Virology |volume=283 |issue=2 |pages=324–31 |year=2001 |pmid=11336557 |doi=10.1006/viro.2001.0870}}</ref> बंदरों जस्तै एड्स (AIDS)को विकासको कारण हैन बनता, कुर्थ, आर. र नोर्ली, एस. (1996) एसआईवी (SIV)को प्राकृतिक पोषद वाँदर एड्स किन हैन विकसित गरछन?, ''जे. एनआईएच (NIH) रेस (Res)'' . '''8''' , 33-37.</ref> र मनुष्यहरुमा एचआईवी (HIV) संक्रमणको विशिष्ट पुनर्संयोजन र गहन परिवर्तन से हैन गुजरता. {{cite journal |author=Baier M, Dittmar MT, Cichutek K, Kurth R |title=Development of vivo of genetic variability of simian immunodeficiency virus |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |volume=88 |issue=18 |pages=8126–30 |year=1991 |pmid=1896460 |doi=10.1073/pnas.88.18.8126 |pmc=52459}}</ref>
 
यसको विपरीत, जब यिनीहरु खिंचाव उनि प्रजातिहरुलाई संक्रमित गर्छन्, जुन एसआईवी (SIV)को प्रति अनुकूलित छैनन् (ह्रीसस (rhesus) या साइनोमोलोगस मकैक (cynomologus macaques) जस्तै “विषम” मेजबान), त यिनी पशुहरुमा एड्स (AIDS) विकसित हो जाइन्छ र यो जीवाणु आनुवांशिक विविधता उत्पन्न गर्छ, जुन कि मानव एचआईवी (HIV) संक्रमणको समान हुन्छ. {{cite journal |author=Daniel MD, King NW, Letvin NL, Hunt RD, Sehgal PK, Desrosiers RC |title=A new type D retrovirus isolated from macaques with an immunodeficiency syndrome |journal=Science |volume=223 |issue=4636 |pages=602–5 |year=1984 |pmid=6695172 |doi=10.1126/science.6695172}}</ref> चिंपांजी एसआईवी (Chimpanzee SIV) (एसआईवीसीपीजेड) (SIVcpz), एचआईवी-1 (HIV-1)को निकटतम आनुवांशिक संबंधी, आफ्नो प्राकृतिक पाहुनामा बढी भयो मृत्यु-दर र एड्स (AIDS) जस्तै लक्षणहरु से जुडा हुन्छ.<ref name="pmid19626114">{{Cite pmid|19626114}}</ref> यस्तो प्रतीत हुन्छ कि एसआईवीसीपीजेड (SIVcpz) र एचआईवी-1 (HIV-1) दुवै नै चिंपांजिहरु र मनुष्हरु को जनसंख्यामा अपेक्षाकृत हालिया समयमा सञ्चरितसंचरित भए हुन्। इसलिये उनिको पाहुना अझै सम्म यस जीवाणुको प्रति अनुकूलित हैन हो सके छन्.<ref name="pmid19661993" /> दुवै जीवाणुहरुले अधिकांश एसआईवी (SIV)मा उपस्थित एनईएफ (Nef) जीनको एक कार्य पनि गंवा दिया है; यस कार्यको बिना, टी (T) कोशिका अवक्षयको संभावना बढ जान्छ, जस ले/संग/भन्दा प्रतिरक्षामा कमी (immunodeficiency) उत्पन्न हुन्छ.<ref name="pmid19626114" />
 
आवरण ''(ईएनवी) (env)'' क्षेत्रमा अंतरोंको आधार मा/पछि/तर एचआईवी-1 (HIV-1)को तीन समूहोंको पहिचान गरे गई है: एम (M), एन (N) व ओ (O).<ref name="Thomson">
पङ्क्ति ७२५:
}}</ref>
 
एचआईवी-1 (HIV-1) परीक्षणमा एक किण्वक-संबंधी इम्युनोसर्बेन्ट परीक्षण (enzyme-linked immunosorbent assay) (एलिसा) (ELISA)को साथ एक प्रारंभिक जांचको द्वारा एचआईवी-1 (HIV-1)को एंटिबडीको चिन्हारीपहचान गरिन्छ. प्रारंभिक एलिसा (ELISA) से प्राप्त गैर-प्रतिक्रियात्मक परिणामको नमूनहरुलाइ तब सम्म एचआईवी-निगेटिव (HIV-Negative) मानिन्छ, जब सम्म कि कुनै संक्रमित साथीको साथ या अज्ञात एचआईवी (HIV) अवस्था वाला साथीको साथ कोई नया संपर्क न भयो हो. प्रतिक्रियात्मक एलिसा (ELISA) वाला नमूनहरुको प्रतिलिपिमा पुनर्परीक्षण गरिन्छ.<ref name="CDC2001">
 
{{cite journal
पङ्क्ति ७४५:
[[File:Abacavir (Ziagen) 300mg.jpg|right|thumb|अबाकावीर - एक न्Post processing should be at the endयूक्Post processing should be at the endलियोसाइड रिवर्स ट्रांसक्रिपटेस अवरोधक (NARTIs or NRTIs)]]
 
वर्तमानमा एचआईवी (HIV) या एड्स (AIDS)को लागि कोई टीका या उपचार सार्वजनिक रूप से उपलब्ध छैन. {{cite web|author=Los Alamos National Laboratory • Established 1943 |url=http://www.lanl.gov/discover/curing_aids |title=Fighting the world’s most dangerous disease::Los Alamos Lab |publisher=Lanl.gov |date= |accessdate=2010-07-28}}</ref> {{cite journal|author=Robb ML|title=Failure of the Merck HIV vaccine: an uncertain step forward|journal=Lancet|volume=372|issue=9653|pages=1857–1858|doi=10.1016/S0140-6736(08)61593-7|year=2008}}</ref> हुनत, पछिल्लो दुइ असफल उम्मीदवार सुइहरुको संयोजन से बने एक सुइहरुको बारेमा सितंबर 2009मा यो जानकारी मिली थी कि थाईल्याण्डमाथाईलैंडमा किये गये एक परीक्षणमा यसको प्रयोगको कारण संक्रमणहरुमा 30%को कमी आई थी. {{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/8272113.stm | work=BBC News | title=HIV vaccine 'reduces infection' | date=September 24, 2009 | accessdate=March 30, 2010}}</ref> यस्तो मानिन्छ कि यसको अतिरिक्त उजागर होनेको तुरंत बाद किये जाउन वाला एंटीरेट्रोवायरल उपचार, जसलाइ पोस्ट-एक्सपोजर प्रोफिलेक्सिस (post-exposure prophylaxis) भन्दछन्,को एक कोर्स यदि यथाशीघ्र प्रारंभ गर्‍यो जाए, त यो संक्रमणको जोखिमको कम गर्छ.<ref name="Fan">{{cite book
| author = | year = 2005 | title = '''AIDS : science and society''' | chapter = | chapterurl = | editor = Fan, H., Conner, R. F. and Villarreal, L. P. eds | edition = 4th | pages = | publisher = Jones and Bartlett Publishers | location = [[Boston|Boston, MA]] | isbn = 0-7637-0086-X}}</ref> जुलाई 2010 मा, यो दे खा्यो कि टेनोफोविर (tenofovir), एक रिवर्स ट्रांस्क्रिप्टेस निषेधक (reverse transcriptase inhibitor) युक्त एक योनिक जेल (vaginal gel)ले दक्षिण अफ्रीकामा किये गये एक परीक्षणमा एचआईवी (HIV) संक्रमणको दरहरुलाइ 39 प्रतिशत सम्म घटा दिया.<ref name="Karim">{{cite journal | author=Karim, Q. A., Karim, S. S. A., Frolich, J. A., Grobler, A. C., Baxter, C., Mansoor, L. E., Kharsany, A. B. M., Sibeko, S., Mlisana, K. P., Omar, Z., Gengiah, T. N., Maarschalk, S., Arulappan, N., Mlotshwa, M., Morris, L., and Taylor, D. | title=Effectiveness and Safety of Tenofovir Gel, an Antiretroviral Microbicide, for the Prevention of HIV Infection in Women | journal=Science | date=19 July 2010| doi=10.1126/science.1193748}}</ref>
 
पङ्क्ति १,००३:
doi=10.1056/NEJM199803263381301}}</ref> जस देशहरुमा हार्ट (HAART)को प्रयोग ठूलो मात्रा मा/पछि/तर गरिन्छ, उनिमा एचआईवी (HIV) युक्त मान्छेहरुको जीवनको संभावित अवधि बढी हो, अतः यस बीमारीको लगातार हो रहे प्रसारको कारण एचआईवी (HIV)को साथ जी रहे मान्छेहरुको संख्यामा पनि लक्षणीय वृद्धि भयो है।
 
अफ्रीका मा, माता-से-संतानको होने वाला सञ्चरणसंचरण (mother-to-child-transmission) (एमटीसीटी) (MTCT)को मामलोंको संख्या र एड्स (AIDS)को प्रसारले बच्चोंको जीवित बचनेको मामलहरुमा दशकों से जारी स्थिर प्रगतिलाई उलटना शुरु गर्‍यो है। युगांडा जस्तै देश वीसीटी (VCT) (स्वैच्छिक परामर्श व परीक्षण (voluntary counselling and testing)), पीएमटीसीटी (PMTCT) (माता-से-संतानमा होने वाला सञ्चरणकोसंचरणको रोकथाम (prevention of mother-to-child transmission)) र एएनसी (ANC) (मृत्यु-पूर्व देखभाल (ante-natal care)) सेवाओं, जसमा एंटी-रेट्रोवायरल उपचारको वितरण शामिल हो,को द्वारा एमटीसीटी (MTCT) महामारीको कुचलनेको प्रयास कर रहे छन्.
 
== इतिहास ==
पङ्क्ति १,००९:
{{Main|Origin of AIDS}}
:''एचआईवी (HIV)/एड्स (AIDS)को शुरुआती मामलहरुलाइ लागि ज्ञात मामलहरुको इतिहास व प्रसार हेर्नुहोस''
ऐसा मानिन्छ कि एचआईवी (HIV)को उत्पत्ति उप-सहाराई अफ्रीकाको गैर-मानवीय वाँदरहरुमा भयो र 19ौं19वीं सदीको अंतमा या 20ौं20वीं सदीको प्रारंभमा यो मनुष्यहरुमा स्थानांतरित भयो.<ref name="pmid18833279">{{cite journal |author=Worobey M, Gemmel M, Teuwen DE, ''et al.'' |title=Direct evidence of extensive diversity of HIV-1 in Kinshasa by 1960|journal=Nature |volume=455 |issue=7213 |pages=661–4 |year=2008 |month=October |pmid=18833279|doi=10.1038/nature07390 |url=}}</ref> एड्स (AIDS)को अवसरवादी संक्रमणहरुको लक्षणहरुको एक पैटर्नको चिन्हारीपहचान गराउन वाला पहिलो शोध-पत्र 1981मा प्रकाशित भयो.<ref name="MMWR2">{{cite web|url=http://www.cdc.gov/MMWR/preview/mmwrhtml/00043494.htm |title=Pneumocystis Pneumonia -- Los Angeles |work= |accessdate=2008-05-05}}</ref>
 
ऐसा मानिन्छ कि एचआईवी-1 (HIV-1) र एचआईवी-2 (HIV-2) दुवैको उत्पत्ति मध्य-पश्चिमी अफ्रीकामा भयो र वहाँले गैर-मानवीय नर-वाँदरहरु से मनुष्यहरुमा प्रजातिहरुको बीच छलांग लगाएर (एक प्रक्रिया जसलाइ जूनसिस (zoonosis) भनिन्छ) प्रवेश गरे है। यस्तो प्रतीत हुन्छ कि एचआईवी-1 (HIV-1)को उत्पत्ति दक्षिणी [[कैमरुन|कैमरून]]मा एसआईवी (सीपीजेड) (SIV(cpz)), जंगली चिंपांजी (''पैन ट्रग्लोडाइट्स ट्रग्लोडाइट्स (Pan troglodytes troglodytes)'' )को संक्रमित गराउनवाला एक सिमियन इम्युनोडेफिशियेंसी भाइरस (एसआईवी (SIV)),को उत्पत्तिको माध्यम से भयो.<ref name="pmid9989410">{{cite journal |author=Gao F, Bailes E, Robertson DL, ''et al.'' |title=Origin of HIV-1 in the chimpanzee Pan troglodytes troglodytes |journal=Nature |volume=397 |issue=6718|pages=436–41 |year=1999 |month=February |pmid=9989410 |doi=10.1038/17130 |url=}}</ref><ref name="Keele">{{cite journal | author=Keele, B. F., van Heuverswyn, F., Li, Y. Y., Bailes, E., Takehisa, J., Santiago, M. L., Bibollet-Ruche, F., Chen, Y., Wain, L. V., Liegois, F., Loul, S., Mpoudi Ngole, E., Bienvenue, Y., Delaporte, E., Brookfield, J. F. Y., Sharp, P. M., Shaw, G. M., Peeters, M., and Hahn, B. H. | title=Chimpanzee Reservoirs of Pandemic and Nonpandemic HIV-1 | journal=Science | date=28 July 2006| volume=313 | issue=5786 pages=523–526 | doi = 10.1126/science.1126531 | pmc=PMC2442710 | pmid=16728595 | pages=523–6}}</ref> [[गिनी-बिसाऊ|गिनी-बिसाउ]], [[गबोन|गैबन]] र [[कैमरुन|कैमरून]]मा पाये जाउन वाला पुराने विश्वको एक बंदर, सूटी मैंगेबी (''सेर्कोसेबस एटिस (Cercocebus atys)'' ),को एक विषाणु एसआईवी(एजीएम) SIV(agm) एचआईवी-2 (HIV-2)को निकटतम संबंधी है।<ref name="Reeves">{{cite journal | author=Reeves, J. D. and Doms, R. W | title=Human Immunodeficiency Virus Type 2 | journal=J. Gen. Virol. | year=2002 | pages=1253–1265 | volume=83 | issue=Pt 6 | pmid= 12029140}}</ref> नयाँ विश्व (New World)को बंदर, जस्तै आउल मंकी (owl monkey) एचआईवी-1 (HIV-1)को प्रति प्रतिरोधी छन्, संभवतः दुइ विषाण्विक प्रतिरोधी जीनोंको संगलनको कारण.<ref name="Goodier">{{cite journal | author=Goodier, J., and Kazazian, H. | title=Retrotransposons Revisited: The Restraint and Rehabilitation of Parasites | journal=Cell | year=2008 | pages=23–35 | volume=135 | issue=1 | doi = 10.1016/j.cell.2008.09.022 | pmid=18854152}}</ref>
 
=== खोज ===
वर्ष 1980को अंत र 1981को प्रारंभमा पहिलो पल्ट एड्स (AIDS)को चिकित्सीय रूप से अवलोकन गर््यो. पांच पुरुषोंको एक समूहले ''न्युमोसाइटिस कैरिनी (Pneumocystis carinii)'' निमोनिया (पीसीपी)को लक्षण प्रदर्शित किये, जुन एक दुर्लभ अवसरवादी संक्रमण हो, जसको बारेमा यो ज्ञात था कि त्यो धेरै संवेदनशील प्रतिरक्षा तन्त्रों वाला मान्छेहरुमा स्वयंको प्रस्तुत गर्छ. यसको शीघ्र बाद पुरुषोंको एक अन्य समूहमा कैपोसी’स सार्कोमा (Kaposi’s sarcoma) (केपी) (KP) नामक एक दुर्लभ त्वचा क्यान्सर विकसित भयो. शीघ्र नै पीसीपी (PCP) र केपी (KP)को धेरै सारा अन्य मामले उभरे, जसले अमेरिकाको सेंटर्स फर डिसीज कंट्रोल एंड प्रिवेन्शन (Centers for Disease Control and Prevention) (सीडीसी) (CDC)को सतर्क गर्‍यो. यस प्रकोप मा/पछि/तर नजर राखउनको लागि एक सीडीसी (CDC) कार्य-बलको निर्माण गर््यो. विरामीहरुमा स्वयंको प्रस्तुत कर रहे असामान्य लक्षणहरुको एक पैटर्नको चिन्हारीपहचान कर लागि पछि, यस कार्य-बलले यस स्थितिको एक्वायर्ड इम्युनोडेफिशियेंसी सिंड्रोम (एड्स) (AIDS)को नाम दिया.<ref name="Basavapathruni_2007">{{cite journal | title=Reverse transcription of the HIV-1 pandemic | last1=Basavapathruni | first1=A | last2=Anderson | first2=KS | journal=The FASEB Journal | year=2007 | month=December | volume=21 | issue=14 | pages=3795–3808 | doi=10.1096/fj.07-8697rev | pmid=17639073}}</ref>
 
1983 मा, रबर्ट गैलो (Robert Gallo) र ल्युक मन्टैग्नियर (Luc Montagnier)को नेतृत्व वाला दुइ प्रृथक अनुसंधान समूहोंले स्वतन्त्र रूप से यो घोषित गरे कि संभवतः एक नया रेट्रोभाइरस एड्स (AIDS)को विरामीहरुलाई संक्रमित करता रहयोथा, र वहाँले ''साइंस (Science)'' जर्नलको एक नै संस्करणमा आफ्नो खोज प्रकाशित की.<ref name="Gallo">{{cite journal | author=RC Gallo, PS Sarin, EP Gelmann, M Robert-Guroff, E Richardson, VS Kalyanaraman, D Mann, GD Sidhu, RE Stahl, S Zolla-Pazner, J Leibowitch, and M Popovic | journal=Science | title=Isolation of human T-cell leukemia virus in acquired immune deficiency syndrome (AIDS) | year=1983 | pages=865–867 | volume=220 | doi=10.1126/science.6189183 | pmid=6601823 | issue=4599}}</ref><ref name="Montagnier">{{cite journal | author=F Barre-Sinoussi, JC Chermann, F Rey, MT Nugeyre, S Chamaret, J Gruest, C Dauguet, C Axler-Blin, F Vezinet-Brun, C Rouzioux, W Rozenbaum, and L Montagnier | journal=Science | title=Isolation of a T-lymphotropic retrovirus from a patient at risk for acquired immune deficiency syndrome (AIDS) | year=1983 | pages=868–870 | volume=220 | doi=10.1126/science.6601823}}</ref> गैलो (Gallo)ले दावा गरे कि उनिको समूह द्वारा एड्स (AIDS)को एक विरामीको शरीर से एक विषाणुको अलाग गरेहै, जसको आकार आश्चर्यजनक रूप से अन्य ह्युमन टी-लिम्फोट्रपिक भाइरस (human T-lymphotropic viruses) (एचटीएलवी) (HTLVs)को समान हो, जसलाइ उनिको समूहले नै सबै ले/संग/भन्दा पहल अलाग गरेथा. गैलोको समूहको उनिको द्वारा अलग किये गये यस नयाँ विषाणुको एचटीएलवी-III (HTLV-III) नाम दिया. उसी समय, मन्टैग्नियरको समूहले गरदनको लिंफैडेनोपैथी (लसीका-ग्रंथि (lymph node)मा सूजन) र शारीरिक कमजोरी, एड्स (AIDS)को दुइ पारंपरिक लक्षण, प्रदर्शित कर रहे एक विरामीको शरीर से एक विषाणुको अलग गर्‍यो. गैलोको समूहको रिपोर्टको विरोध करते भए मन्टैग्नियर र उनिको साथिहरु ले यो प्रदर्शित गरे कि यस विषाणुको मूल प्रोटीन एचटीएलवी-I (HTLV-I)को मूल प्रोटीन से प्रतिरक्षा-विज्ञानको दृष्टि से भिन्न थे. मन्टैग्नियर को समूहले उनिको द्वारा अलग किये गये यस विषाणुको लिंफैडेनोपैथी-एसोसियेटेड भाइरस (lymphadenopathy-associated virus) (एलएवी) (LAV) नाम दिया.<ref name="Basavapathruni_2007" />
"https://ne.wikipedia.org/wiki/एचआइभी" बाट अनुप्रेषित