मार्क्सवाद

सामाजिक राजनीतिक दर्शनमा, मार्क्सवाद उत्पादनका माध्यमहरूमा सामाजिक स्वामित्वबाट वर्ग विहीन समाज स्थापना गर्न संकल्प गर्ने कम्युनिष्ट विचारधारा हो। मौलिक मार्क्सवाद भनेको आर्थिक राजनीतिक र आर्थिक सिद्धान्तहरूको समूह हो जसलाई कार्ल मार्क्स, फ्रेडरिक एंगेल्स, र भ्लादिमीर लेनिन र चिन्तकहरूले उन्नाइसौँ-बीसौं शताब्दीमा समाजवादको वैज्ञानिक आधार पुष्टि गर्न प्रस्तुत गरेका थिए।

कार्ल मार्क्स

द्वन्द संरचनात्मक रुपमा नै अवस्थित हुन्छ। ऐतिहासिक समाजको विश्लेषण उत्पादन व्यवस्थाका आधारमा गरिन्छ।

विशेषता

1. मार्क्सवाद पूँजीवादको एक प्रतिकृया हो।
2. मार्क्सवाद पूँजीवादी व्यवस्थालाई अन्त्य गर्न को लागि हिंसात्मक साधनको प्रयोग गर्छ।
3. मार्क्सवाद प्रजातान्त्रिक संस्थालाई पूँजीपतिको संस्था मान्छ जो पूँजीपतिको हितको लागि र श्रमिक को शोषण को लागि बनाइएको हो।
4. मार्क्सवाद धर्म विरोधी पनि हो र धर्मलाई जनताको अफिम मान्छ।
5. मार्क्सवाद अन्तरास्ट्रिय साम्यवाद मा विश्वास गर्छ।
6. समाज वा राज्यमा शासक र शोषित तथा पूँजीपती र श्रमिक मा वर्ग सङ्घर्ष अनिवार्य छ।
7. मार्क्सवाद अतिरिक्त मूल्य को सिद्धान्त द्वारा पूँजीवादको अस्तित्वलाई स्पष्ट गर्छ।

द्वन्द्वात्मक भौतिकवाद

मुख्य लेख: द्वन्द्वात्मक भौतिकवाद

सामाजिक गठनको ऐतिहासिक व्याख्या गर्ने मार्क्सको यो सिद्धान्तले, हेगलको द्वन्द्वात्मक पद्धतिको आलोचना गर्दछ। दास क्यापिटल (पूँजी) भाग १ को भूमिका लेख्दा मार्क्सले द्वन्दवाद र हेगेलप्रतिको आफ्नो दृष्टिकोण व्यक्त गर्दछन् - "हेगेलका लागि मानव दिमागको जीवन प्रक्रिया, अर्थात्, चिन्तनको प्रक्रिया, जुन उसले 'विचार' को नाममा स्वतन्त्र विषयमा बनाएको छ।, के वास्तविक संसारको सृष्टिकर्ता हो र वास्तविक संसार केवल 'विचार' को बाह्य समझदार रूप हो। यसको विपरीत, मेरो लागि चिन्तन शारीरिक बाहेक केहि छैन। एक विश्व मानव दिमागमा प्रतिबिम्बित हुन्छ र चिन्तनका रूपहरूमा रूपान्तरण हुन्छ। हेगलका हातहरूले द्वैत्ववादको रहस्यलाई ढाकछोप गर्दछन्, तर यो सत्य हो कि हेगेल पहिलो र विस्तृत रूपमा ज्ञात थिए कि कसरी द्वैद्व यसको सामान्य रूप मा काम गर्दछ। द्वैवाद यहाँ हेगेलको मुख्य बिन्दुमा खडा छ।यदि तपाईले यस तर्कसंगत सारलाई यसको रहस्यमय आवरणभित्र लुकेको देख्नुभयो भने। तपाईँ एटीवी फेला पार्न चाहनुहुन्छ भने, तपाईँले यसलाई फेरि खुट्टा उल्टाउन मा ठीक खडा गर्नुपर्छ। "

आधार र सुपरस्ट्रक्चर

मार्क्सवाद अन्तर्गत सामाजिक संरचनाको आर्थिक संरचना व्याख्या गर्ने प्रमुख सिद्धान्त हो। यो सिद्धान्त उन्नाइसौँ शताब्दी पछि लागु हुन्छ। त्यो भन्दा पहिले यस विचारधारा भेटिए वा फेला परेको कुनै प्रमाण छैन। मार्क्सवादले यसको शोषण गर्नेविरूद्ध आवाज उठाउन प्रमुख भूमिका खेलेको छ।

वर्ग संघर्ष

मुख्य लेख: वर्ग संघर्ष

मार्क्सवादले मानव सभ्यता र समाजलाई दुई वर्गमा विभाजित भएको मान्छ - शोषक र शोषित। यो विश्वास गरिन्छ कि श्रोत र संसाधन सम्पन्न वर्गले जहिले पनि उत्पादनको श्रोतमाथि आफ्नो अधिकार राख्न प्रयास गर्छ र अर्को वर्गलाई निरन्तर बुर्जुवा विचारधाराको आडमा वंचित राख्यो। शोषित वर्गलाई यस षडयन्त्रको जानकारी भइसकेपछि वर्ग संघर्षको भूमि तयार हुन्छ। वर्गविहीन समाज (साम्यवाद) स्थापना गर्न वर्ग संघर्ष एक अपरिहार्य र रोकथाम प्रक्रिया हो।