ड्राकुनकुलियासिस

ड्राकुनकुलियासिस, जसलाई गिनी जुका रोग (GWD) पनि भनिन्छ, गिनी जुकाद्वारा हुने एक संक्रमण हो। गिनी जुकाको लार्भा द्वारा संक्रमित वाटर फ्लि (पानीमा हुने एक प्रकारको किरा) भएको पानी पिएमा व्यक्ति योबाट संक्रमित हुन्छ। सुरूसुरूमा कुनै लक्षण देखिँदैन। लगभग एक वर्षपछि, व्यक्तिलाई एकदमै पीडादायक जलन भइरहेको अनुभूति हुन थाल्छ किनभने पोथी जुकाले छालामा फोका वा घाउ पार्न थाल्छ, सामान्यतया खुट्टामा। केही हप्तामा उक्त जुका छालाबाट बाहिर निस्कन्छ। यस समय दौरान, हिँड्न वा काम गर्न गाह्रो हुन सक्छ। सामान्यतया यो रोगको कारणले गर्दा मृत्यु हुँदैन।

ड्राकुनकुलियासिस

मानव जाति एक मात्र ज्ञात प्राणी हो जसलाई गिनी जुकाले संक्रमित गर्छ। यो जुका एक देखि दुई मिलिमिटर चौडाइको हुन्छ र एक पूर्ण रूपमा विकसित पोथी 60 देखि 100 सेन्टिमिटर लामो हुन्छ (भालेहरू यो भन्दा धेरै छोटा हुन्छन्)। मानव शरीर बाहिर यसको अण्डा तिन हप्तासम्म जीवित रहन सक्छ। योभन्दा अगाडि तिनीहरूलाई पानीको किराले खानुपर्छ। पानीको किरा भित्र रहेको लार्भा चार महिनासम्म जीवित रहन सक्छ। त्यसकारण कुनै क्षेत्रमा रहनको लागि मानिसहरूलाई यो रोग प्रत्येक वर्ष लाग्नुपर्छ। सामान्यतया यो रोगका सङ्केत तथा लक्षणहरूको आधारमा यो लागेको कुरा पत्ता लगाउन सकिन्छ।

यो रोगको रोकथामको लागि यो रोग लागेको कुरा प्रारम्भिक चरणमै पत्ता लाग्न र उक्त संक्रमित व्यक्तिलाई आफ्नो घाउ पिउने पानीको सम्पर्कमा ल्याउन नदिन जरूरी हुन्छ। रोकथामका अन्य प्रयासहरूमा निम्न पर्दछन्: सफा पानीको पहुँचमा सुधार गर्नु र पानी सफा नभएको अवस्थामा, पानीलाई फिल्टर गर्नु। कपडाद्वारा फिल्टर गर्दा प्राय: पर्याप्त हुन्छ। लार्भा मार्नको लागि दूषित पिउने पानीमा टेमेफोश (temefos) नामक रसायन मिसाउन सकिन्छ। यो रोगको लागि कुनै औषधि वा खोप छैन। केही हप्तामा यो जुकालाई एउटा लट्ठीमा बेटारेर बिस्तारै निकाल्न सकिन्छ। बाहिर निस्किरहेका जुकाको कारणले गर्दा बनेका घाउहरू जीवाणुद्वारा संक्रमित हुन सक्छन्। जुकालाई हटाइसकेपछि पनि दुखाइ महिनौँसम्म रहिरहन पनि सक्छ।

सन् 2013 मा यो रोगको 148 मामिला प्रतिवेदित गरिएको थियो। सन् 1986 मा 35 लाख मामिलाबाट घटेर यतिमा आइपुगेको हो। यो अफ्रिकाको 4 वटा राष्ट्रमा मात्र हुन्छ, जुन सन् 1980 को दशकमा 20 वटा राष्ट्रमा हुने गर्थ्यो। यसबाट सबैभन्दा बढि प्रभावित राष्ट्र दक्षिण सुडान हो। यो सम्भवत: उन्मूलन हुने पहिलो परजीवी रोग हुनेछ। गिनी जुका रोगको बारेमा प्राचीनकाल देखिनै थाहा हुँदै आएको हो। यसलाई मिस्र (इजिप्टको) चिकित्सकीय इबर्स पापिरस (Ebers Papyrus)मा उल्लेख भएको पाइन्छ, जुन 1550 बि.सि. को हो। ड्राकुनकुलियासिस नाम ल्याटिन "साना ड्र्यागनहरूद्वारा यातना"बाट लिइएको हो, र "गिनी जुका" भन्ने नाम तब आयो जब 17औँ शताब्दीमा युरोपेलीहरूले यो रोग पश्चिमी अफ्रिका को गिनी तटमा देखे। गिनी जुका जस्तै एक अर्को प्रजातिले अन्य जनावरहरूमा रोग पैदा गर्छ। यिनीहरूले मानिसहरूलाई संक्रमित गरेको देखिएको छैन। यसलाई उपेक्षित उष्णदेशीय रोगरूपमा वर्गीकृत गरिएको छ।