कुलमण्डन खाँ

कुलमण्डन खाँ वा कुलमण्डन खाँण कास्कीका राजा थिए । उनको जन्म गुल्मीको मालिका गाउँपालिकामा भएको थियो । उनले कास्की राज्य हत्याएपछि उनलाई दिल्लीका बादशाहले फारसी उपाधि "शाह" (अर्थ: राजा) दिएका थिए । उक्त उपाधि पश्चात उनलाई कुलमण्डन शाह भनी सम्बोधन गरियो । शाह उपाधि पाउनासाथ उक्त वंशको थर रहन गयो र शाह वंशको स्थापना भयो । लम्जुङ्गका राजा बनाउनलाई लम्जुङ्गका बासिन्दाहरू आएर उनीसँग छोरा मागेका थिए । कालु शाहलाई दिएर पठाउँदा सेखान्त जातिले जंगलमा बाँण हानी हत्या गर्दिए । दोस्रो चोटिमा कुलमण्डनका कान्छा छोरा यशोब्रह्म शाहलाई लगेर लम्जुङ्गका राजा बनाए ।

कुलमण्डन खाँ
कास्कीका राजा श्री श्री महाराज
पुर्वाधिकारी	स्थापित
सन्तान	कालु शाह राजा यशोब्रह्म शाह
पुरा नाम कुलमण्डन खाँ शाह
वंश	शाह वंश
पिता	जगदेव खाँ (जगदेव खाँड)

किम्बदन्ति र दाबी

किम्बदन्ति गोरखा राजवंशावली, गोरखा चम्पु विलास, आदिका अनुसार कुलमण्डन खाँ उदयपुरका राजघरानासँग जोडिन पुग्दछन् । शाहवंशीहरू भट्टारक ऋषिराज राणाजीका वंशज भएको दाबी गर्छन् । विभिन्न प्रमुख इतिहासकारहरू जस्तै डोरबहादुर विष्ट, फ्रान्सिस बुचानन ह्यामिल्टन, आदि उक्त दाबी पूर्णतय असत्य भएको टिप्पणीहरू थुप्रै पुस्तकहरूमा गरेका छन् । फ्रान्सिस बुचानन ह्यामिल्टनका अनुसार कुलमण्डन खाँ मगर रजौटा खाँचा खाँ र मिचा खाँका वंशज हुन् र ठकुरी उपाधि कालान्तरमा जाति बनेको थियो ।