किङ लियर

किङ लियर (King Lear) विलियम शेक्सपियरको एक प्रसिद्ध ट्रेजेडी नाटक हो। यो नाटक पहिलो पटक १६०५ र १६०६ बीचमा लन्डनमा प्रस्तुत गरिएको थियो र शेक्सपियरको सबैभन्दा महत्वपूर्ण र प्रभावशाली नाटकीय कामहरूमा गनिन्छ। यो नाटकको कथा, चरित्रहरूको जटिलता, र गहिरो भावनात्मक प्रभावले यसलाई शेक्सपियरको उत्कृष्ट कृतिहरूमा राख्दछ।

"King Lear and the Fool in the Storm" by William Dyce (१८०६–१८६४)

किङ लियर

---

१. कथा संक्षेप

किङ लियरको कथा एक वृद्ध राजा, लियरको बारेमा छ, जसले आफ्नो राज्यलाई आफ्ना तीन छोरिहरूसँग बाँड्न निर्णय गर्छ। उनले आफ्नो छोरिहरूको प्रेमको प्रमाणको आधारमा भूमि बाँड्ने निर्णय गर्छ। यस क्रममा उनले आफ्नी दुलही, गोनेरिल, रेजान, र प्याड्रिक (कॉर्डेलिया) बीचको स्नेहको परीक्षण गर्न खोज्छन्।

• गोनेरिल र रेजान: लियरले आफूलाई सम्मानित गर्नको लागि अत्यधिक प्रशंसा गर्ने दुवै छोरीलाई भूमिको ठूलो हिस्सा दिन्छन्। तर यो प्रशंसा पछि उनीहरूले आफ्नो बडप्पन र क्रूरता प्रदर्शन गर्न थाल्छन्।
• कॉर्डेलिया: साँचो प्रेम र सम्मान दर्शाउने कार्डेलिया (लियरको कान्छी छोरी)लाई सम्पूर्ण राज्यको हिस्सा नदिई बर्खास्त गरिन्छ।

लियरले आफ्नो छोरिहरूसँगको सम्बन्धको परिणामस्वरूप ठूलो दु:ख र अन्यायको सामना गर्नुपर्छ। गोनेरिल र रेजानको क्रूरता र धोखाधडीका कारण लियरको स्थिति दयनीय हुन्छ।

---

२. प्रमुख पात्रहरू

• किङ लियर: वृद्ध राजा जसले आफ्नो राज्यको बिभाजन गर्नका लागि छोरिहरूसँग प्रेमको परीक्षण गर्न खोज्छ।
• गोनेरिल: लियरको पहिलो छोरी, जो अत्यन्त क्रूर र महत्वाकांक्षी छ।
• रेजान: लियरको दोस्रो छोरी, जो पनि गोनेरिलको जस्तै क्रूर र स्वार्थी छ।
• कॉर्डेलिया: लियरको कान्छी छोरी, जसले सत्य र साँचो प्रेमको प्रतीकको रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ।
• เอ็ดमंड: नाटकको खलनायक पात्र, जो परिवार र शक्ति प्राप्त गर्नका लागि कुनै पनि अमानवीय कार्य गर्न तयार हुन्छ।
• एडगर: एक निष्ठावान पात्र, जो आफ्नो पिता र आफूलाई बचाउनका लागि संघर्ष गर्छ।

---

३. नाटकको प्रमुख थिम्स

• शक्ति र सत्ता: किङ लियरले आफ्नो शक्ति र सत्ता छोरिहरूसँग बाँड्नका लागि गम्भीर निर्णय गर्नुपर्छ, जसले उसको असफलता र विनाशमा योगदान पुर्‍याउँछ।
• प्रेम र धोखा: पात्रहरूको बीचको प्रेम र धोखाको विविधता नाटकको मूल थिम हो। कार्डेलियाको साँचो प्रेम र गोनेरिल र रेजानको धोखालाई प्रस्तुत गर्दछ।
• संस्कार र नैतिकता: नाटकले नैतिकता, न्याय, र सामाजिक ढाँचाहरूको मूल्यलाई चुनौती दिन्छ।

---

४. साहित्यिक र ऐतिहासिक महत्व

किङ लियर नाटक शेक्सपियरको अन्य नाटकहरूमा जस्तै गहिरो भावनात्मक र मानसिक प्रभावलाई स्पष्ट रूपमा प्रस्तुत गर्दछ। यसले चरित्रहरूको मनोवैज्ञानिक अवस्था र उनीहरूको निर्णयहरूको परिणामलाई प्रभावकारी तरिकामा दर्शाउँछ।

• पुनरावृत्ति: किङ लियरको कथा र पात्रहरूको अध्ययन साहित्यिक शास्त्रमा गहिरो रूपमा विश्लेषण गरिएको छ। यसले शेक्सपियरको लेखन शैली र नाटकको संरचनामा नवीनतम दृष्टिकोण प्रदान गर्दछ।
• मंचन: नाटकको मंचनको इतिहासमा, किङ लियरलाई विभिन्न संस्करणहरूमा प्रस्तुत गरिएको छ, र यसले विश्वभरका दर्शक र पाठकहरूलाई गहिरो प्रभाव पार्न सफल भएको छ।

---

५. नाटकको अनुवाद र संशोधन

किङ लियरलाई विश्व भाषाहरूमा अनुवाद गरिएको छ र विभिन्न सांस्कृतिक सन्दर्भमा प्रस्तुत गरिएको छ। यो नाटकको पुनरावृत्ति र संशोधनले यसको कालजयी सन्देश र विषयवस्तुलाई जीवन्त राखेको छ।

---

निष्कर्ष:

किङ लियर एक शक्तिशाली र गहिरो नाटक हो जसले शेक्सपियरको साहित्यिक क्षमताको परिचय दिन्छ। यसले शक्ति, प्रेम, धोखा, र नैतिकता जस्ता विषयवस्तुहरूको अध्ययन गर्दा गहिरो मनोवैज्ञानिक र भावनात्मक प्रभाव प्रस्तुत गर्दछ। किङ लियरको कथा र पात्रहरूको जटिलता यसको ऐतिहासिक र साहित्यिक मूल्यलाई निरन्तर उजागर गर्दछ।

Secondary sources

• Armstrong, Alan Unfamiliar Shakespeare in Wells and Orlin pp. ३०८–३१९.
• Brode, Douglas (२००१), Shakespeare in the Movies: From the Silent Era to Today, Berkley Boulevard, आइएसबिएन 0-425-18176-6। 
• Burnett, Mark Thornton; Ramona Wray (२००६), Screening Shakespeare in the Twenty-First Century, Edinburgh University Press, आइएसबिएन 978-0-7486-2351-8। 
• Burt, Richard Backstage Pass(ing): Stage Beauty, Othello and the Make-up of Race in Burnett and Wray pp. ५३–७१.
• Dawson, Anthony B. International Shakespeare in Wells and Stanton pp. १७४–१९३.
• deGrazia, Margreta; Stanley Wells (२००१), The Cambridge Companion to Shakespeare, Cambridge University Press, आइएसबिएन 0-521-65881-0। 
• Gay, Penny Women and Shakespearean Performance in Wells and Stanton pp. १५५–१७३.
• Gillies, John & Ryuta Minami, Ruri Li and Poonam Trivedi Shakespeare on the Stages of Asia in Wells and Stanton pp. २५९–२८३.
• Greenhalgh, Susan and Robert Shaughnessy Our Shakespeares: British Television and the Strains of Multiculturalism in Burnett and Wray pp. ९०–११२.
• Guntner, J. Lawrence Hamlet, Macbeth and King Lear on Film in Jackson (a) pp. ११७–१३४, especially the section King Lear: A Play For Our Times pp. १२८–१३२.
• Gurr, Andrew; Mariko Ichikawa (२०००), Oxford Shakespeare Topics: Staging in Shakespeare's Theatres, Oxford University Press, आइएसबिएन 978-0-19-871158-2। 
• Hodgdon, Barbara; W. B. Worthen (२००५), A Companion to Shakespeare and Performance, Blackwell Publishing, आइएसबिएन 978-1-4051-8821-0। 
• Holland, Peter Shakespeare in the Twentieth-Century Theatre in deGrazia and Wells pp. १९९–२१५.
• Howard, Tony Shakespeare's Cinematic Offshoots in Jackson (a) pp. २९५–३१३.
• Jackson, Russell (a) (२०००), The Cambridge Companion to Shakespeare on Film, Cambridge University Press, आइएसबिएन 0-521-63975-1। 
• Jackson, Russell (b) Shakespeare and the Cinema in deGrazia and Wells pp. २१७–२३३.
• Jackson, Russell (c) Shakespeare on the Stage from १६६० to १९०० in Wells (a) pp. १८७–२१२.
• Lan, Yong Li Shakespeare and the Fiction of the Intercultural in Hodgdon and Worthen pp. ५२७–५४९.
• Lehmann, Courtney The Postnostalgic Renaissance: The 'Place' of Liverpool in Don Boyd's My Kingdom in Burnett and Wray pp. ७२–८९.
• Marsden, Jean I. Improving Shakespeare: from the Restoration to Garrick in Wells and Stanton pp. २१–३६.
• McKernan, Luke; Olwen Terris (१९९४), Walking Shadows: Shakespeare in the National Film and Television Archive, British Film Institute, आइएसबिएन 0-85170-486-7। 
• Moody, Jane Romantic Shakespeare in Wells and Stanton pp. ३७–५७.
• Potter, Lois Shakespeare in the Theatre, १६६०–१९०० in deGrazia and Wells pp. १८३–१९८.
• Rosenthal, Daniel (२००७), 100 Shakespeare Films, British Film Institute, आइएसबिएन 978-1-84457-170-3। 
• Schoch, Richard W. Pictorial Shakespeare in Wells and Stanton pp. ५८–७५.
• Shakespeare, William; R. A. Foakes (ed.) (१९९७), King Lear, The Arden Shakespeare (Third Series) Methuen Drama, आइएसबिएन 978-1-903436-59-2। 
• Shakespeare, William; G. K. Hunter (ed.) (१९७२ & १९९६), King Lear, New Penguin Shakespeare। 
• Shaw, George Bernard and Edwin Wilson (ed.) Shaw on Shakespeare (१९६१) Applause ISBN १-५५७८३-५६१-६
• Tatspaugh, Patricia Performance History: Shakespeare on the Stage १६६०–२००१ in Wells and Orlin pp. ५२५–५४९.
• Taylor, Gary (a); Warren, Michael, सम्पादकहरू (१९८३), The Division of the Kingdoms: Shakespeare’s Two Versions of King Lear, Oxford: Clarendon Press, आइएसबिएन 978-0-19-812950-9। 
• Taylor, Gary (b) Shakespeare Plays on Renaissance Stages in Wells and Stanton pp. १–२०.
• Taylor, Michael The Critical Tradition in Wells and Orlin pp. ३२३–३३२.
• Thomson, Peter The Comic Actor and Shakespeare in Wells and Stanton pp. १३७–१५४.
• Warren, Roger Shakespeare on the Twentieth-Cantury Stage in Wells (a) pp. २५७–२७२.
• Wells, Stanley (a) (१९८६), The Cambridge Companion to Shakespeare Studies, Cambridge University Press, आइएसबिएन 0-521-31841-6। 
• Wells, Stanley (b) (१९९७), Oxford Shakespeare Topics: Shakespeare in the Theatre, An Anthology of Criticism, Oxford University Press, आइएसबिएन 978-0-19-871176-6। 
• Wells, Stanley; Lena Cowen Orlin (२००३), Shakespeare: An Oxford Guide, Oxford University Press, आइएसबिएन 0-19-924522-3। 
• Wells, Stanley; Sarah Stanton (२००२), The Cambridge Companion to Shakespeare on Stage, Cambridge University Press, आइएसबिएन 0-521-79711-X। 

बाह्य सूत्र

• King Lear – plaintext file at Project Gutenberg.
• King Lear – Searchable, online version of the text.
• BBC audio file. In Our Time, BBC Radio 4 discussion.
• Photos of a production of King Lear
• King Lear वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१६-०७-०५ मिति study guide, themes, quotes, character analyses, multimedia, teaching guide
• Joyce Carol Oates on King Lear = Archive.today अभिलेखिकरण २०१२-१२-१५ मिति