सरकारी संस्थान

सरकारी संस्थान (State-owned Corporation) सार्वजनिक संस्था वा कानूनद्वारा सिर्जना गरिएका संस्थाहरू हुन् जसले राज्यको तर्फबाट वा सामाजिक, व्यावसायिक, आर्थिक वा विकासात्मक व्यावसाय/ गतिविधिहरू सञ्चालन गर्छन्। यसको आफ्नै कोष हुन्छ र आन्तरिक मामिलामा आंशिक रूपमा स्वायत्त हुन्छ।

यस प्रकारको संस्थानका लागि विभिन्न नामहरू प्रयोग गरिएको छ, जस्तै सरकारी संस्थान, सार्वजनिक संस्थान, वैधानिक संस्थान, अर्ध-सरकारी संस्था आदि। तर सार्वजनिक संगठन आउँछ र धेरै प्रयोग हुन्छ।

परिचय

बेलायतमा राज्यले टक्सार र हुलाक प्रणालीलाई नियन्त्रणमा लिएपछि पनि लामो समयसम्म सार्वजनिक संस्थाको विचार फस्टाउन सकेन । पछि, सिमित अधिकार र शक्ति सहित स्थापित राज्यको स्वायत्त शासन विभाग द्वारा प्रहरी, शिक्षा, बत्ती आदिका कार्यहरू ले सरकारी संस्थानको अवधारणाको बिकास भयो । गरिब मानिसहरूलाई मद्दत गर्न "Poor Laws" पास भयो। यसका लागि नियुक्त आयुक्तहरूलाई स्थानीय प्रशासनमा राज्यको नियन्त्रणबाट स्वतन्त्र भएर काम गर्ने अधिकार दिइएको थियो। तर राष्ट्रियकरण गरिएको उद्योग र उपयोगिता सेवाको सार्वजनिक नियन्त्रण सन् १९४५ देखि मात्र सम्भव भयो।

महत्व

1. सरकारी खातामा रहेको कामको तनाव कम भएमा नयाँ विभागको स्थापना आवश्यक पर्दैन ।
2. यसमा सबै शक्ति एउटै काममा केन्द्रित हुन्छ।
3. एउटै कामका सबै पक्षहरू संगठनद्वारा समान रूपमा ह्यान्डल गरिन्छ, अन्यथा विभिन्न मन्त्रालयहरूको कार्यक्षेत्रमा आउनेछ।
4. दैनिक प्रशासनमा स्वतन्त्र हुनाले, विशेषज्ञ ज्ञान सजिलै प्रयोग गरिन्छ। हरेक निर्णयमा सरकारको स्वीकृति नलाग्ने भएकाले काम छिटो हुन्थ्यो ।

यो पनि हेर्नुहोस्

• संयुक्त पूँजी कम्पनी