"कर्म" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
सा वि. म.: हिज्जे ठीक (-कानून +कानुन) |
सा रोबोट: रिडाइरेक्टहरू मिलाउँदै |
||
पङ्क्ति १:
साधारण बोलचालको भाषामा '''कर्म'''को अर्थ हुन्छ 'क्रिया'। [[व्याकरण]]मा क्रिया भन्नाले निष्पाद्यमान फलको आश्रयलाई कर्म भन्छन्। "राम घर जान्छ' यस उदाहरणमा "घर" गमन क्रियाको फलको आश्रय हुने नाताले "जानु क्रिया'लाई कर्म मानिन्छ।
[[
<includeonly>क्रिया र फलको सम्बन्ध [[कार्य-कारण-भाव]]को अटूट नियममा आधारित हो। यदि कारण विद्यमान हो त कार्य अवश्य हुनेछ। यो प्राकृतिक नियम आचरणको क्षेत्रमा पनि सत्य हो। अत: भनिन्छ कि क्रियाको कर्ता फलको अवश्य भोक्ता हुन्छ। बौद्धोंले कर्ताको क्षणिक माना हो तर यस नियमको चरितार्थ गर्नको लागि उनी क्षणसंतानमा एक प्रकारको एकरूपता मानते भएका भन्छन्ं कि एक व्यक्तिको संतान दोस्रो व्यक्तिको संतान से भिन्न हो। क्षणभेद होने भन्दा पनि व्यक्तित्वमा भेद हुँदैन; अत: व्यक्ति पूर्वनिष्पादित क्रियाको उत्तर कालमा भोग करता नै हो। यिद हामी यो न मानें त भन्न पडेगा कि कुनै दोस्रोको द्वाराको गई क्रियाको फलको कुनै दोस्रो भोगता हो जुन तर्क विरुद्ध हो। यदि यस नियममा पूर्ण आस्था हो त तर्क हामीलाई यसको एक अन्य निष्कर्षको पनि स्वीकार गर्नको लागि बाध्य गर्छ। यदि सबै क्रियाओंको फल भोगना पर्दछ त उनी क्रियाओंको के हुनेछ जसको फल भोगनेको पहिले नै कर्ता मरछ? या त हामीलाई कर्मको सिद्धांतलाई छोडन हुनेछ या फिर, मानना हुनेछ कि कर्ता हैन मरता, त्यो केवल शरीरको बदल दिइन्छ। भारतीय विचारकोंले एक स्वर से दोस्रो पक्ष नै स्वीकार गरेको छ। उनी भन्छन्ं कि मरन शरीरको स्वाभाविक कर्म हो, तर भोगको लागि यो आवश्यक छैन कि त्यहि शरीर भोगे जसले क्रियाको हो। भोक्ता अलग हो र त्यो कर्मफलको भोग गर्नको लागि दोस्रो शरीर धारण गर्छ। यसैको पुनर्जन्मवाद भन्छन्ं। मृत्यु शरीरको आनुषंगिक स्वाभाविक क्रिया हो जसको कर्ममा कुनै प्रभाव हुँदैन। अत: कर्मको सिद्धांतलाई पुनर्जन्म से अलग गरेर हैन राखयो जा सकता।
|