"कुमाल जाति" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

{{DISPLAYTITLE:कुमाल Kumal}}

 

 

नेपाल अधिराज्यमा आदिमकालदेखि बसोवास गर्दै आएका ५९ वटा आदिबासी जनजातिहरु मध्ये कुमाल जाति पनि एक हो । यो जाति खास गरेर पहाडी प्रदेशको खोला नदीको किनारमा पर्ने बेशी, टार र फांटहरुमा बसोबास गरेको पाईन्छ । पूर्व मेची देखि पश्चिम महाकालीसम्मको बिभिन्न जिल्लाको तराई र भित्री मधेशमा पनि यो जातिको बसोबास छ । हिमाली क्षेत्रमा भने यस जातिको बसोबास भएको पाईदैन ।

 

वि.सं.२०६८ को जनगणना अनुसार नेपाल अधिराज्यमा कुमाल जातिको जनसंख्या १,२१,१९६ रहेकोमा जसमध्ये पूरुषतर्फ ५७,५२६ र महिलातर्फ ६३,६७० रहेकोछ । त्यस्तै गरी शहरी क्षेत्रमा बसोबास गर्र्ने कुमालहरुको संख्या १८,३५५ छ भने ग्रामिण क्षेत्रमा बसोबास गर्ने जनसंख्या १,०२,८४१ रहेकोछ । उच्च पहाडी क्षेत्रमा कुुल जनसंख्याको २,३६८ जना मध्यपहाडी क्षेत्रमा ६१,०५२ र तराई क्षेत्रमा ५७,७७६ जनसंख्याले बसोबास गर्दछन् । शारिरीक रुपमा सुसंगठित, बलिया पाखुरा, विशेषतः कालो बर्ण, थेप्चो नाक, होचो कद यस जातिको झिनो परिचय मान्न सकिन्छ । शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रबाट पछाडि परेका र आर्थिक विपन्नतामा रुमालिएका यस आदिवासी जातिले राष्ट्रिय विकासको मूलधारमा समान अवसरको अनुभूति गर्न सकेका छैनन् ।

 

 

=== भाषाः ===

कुमाल भाषाको केहि उदाहरण निम्नानुसार छ ;

 

 

=== धर्मः ===

आदिवासी कुमाल जाति धार्मिक प्रकृतिका सोझा जाति हुन् । यस जातिले खास गरेर हिन्दु धर्ममानै आस्था राखेको पाईन्छ । परमात्मा माथिको विश्वास, पापदेखि डर मान्ने, पुण्यमा आशा र भरोसा राख्ने, तन्त्रमन्त्र तथा धामी झॉक्रिको क्रिया प्रतिक्रिया प्रति विश्वास गर्दछन् । पछिल्लो समयमा कतै कतै धर्म परिवर्तन गरी क्रिश्चियन तथा अन्य धर्म प्रति आर्कषित भएको पनि पाईन्छ ।

 

 

कुमाल जातिको मुख्य पेशा माटाको भॉडा बनाई बिक्रिगर्ने हो । यसको अलवा खोला, नदी, तलाउबाट माछामार्ने, खेतीपाती, पशुपालन गर्ने तर्फ पनि आर्कषित भएको पाईन्छ । जंगलबाट पाईने दाउराको समस्या, भॉडा बनाउने कालिमाटीको अभाव, प्लाष्टिक र आलमुनियमका भॉडाले गरिदिएको विस्थापन, पुराना पुस्ताका कालीगढहरुको क्रमशः अवसान र नयॉ पुस्ताले यस पेशा प्रति खासै चासो नदिएका कारणले यिनीहरुको भॉडा बनाउने पेशा संकटमा परेको छ ।

 

उपर्यूक्त समस्याहरुको कारणले कुमालहरु आफ्नो मुख्य पेशालाई छाडी अन्य पेशा तर्फ आर्कषित हुन बाध्य छन् । हाल आएर कुनैले चोयाको डोको, नाम्लो, मान्द्रो,स्याखु, टोप, छत्री आदी बुनेर कोही डकर्मी र सिकर्मीको काम गरेर त कोही भारी बोक्ने, माछा मार्ने र ईट्टा बनाएर आफ्नो जिवनयापन गर्दछन् । कुनै कुनै जिल्लाका कुमालहरुले हाल आएर परम्परागत खेती प्रणालीलाई कम गरी तरकारी तथा फलफूल खेती र व्यवसायिक कुखुरा तथा बंगुर र माछा पालनतर्फ आर्कषित भएको देखिन्छन् ।

 

बच्चा जन्मेको ६–११ दिन सम्म सुतक बारी न्वारन गर्ने, छोरी भए ५ महिना र छोरो भए ६ महिनामा अन्न प्राशन गराउने गर्छन् । कुनै कुनै जिल्लाहरुमा त ब्रतबन्ध गराउने चलन पनि छ । उमेर पुगेपछि मागी बिवाह गर्ने, कतै कतै केटाले मन परेको केटीलाई सुटुक्क भगाई विवाह गर्ने र पछि माईती मान्ने चलन पनि छ । चोरी विवाहमा केटाकेटी दुबै तर्फको सहमति भएता पनि आर्थिक संकटले पछि विवाह सम्पन्न गर्ने गरी केटीलाई केटाको घरमा भित्राईन्छ र पछि आर्थिक जोहो गरी आफन्तहरुलाई निमन्त्रणा गरी नव दम्पत्तीलाई टिकालगाई उपहार दिने र विवाह भोज गर्ने र नॉचगान गरी रमाईलो गरिन्छ ।

 

कुमाल जातिको भेषभूषा खाश किटान नभए पनि पुराना पुस्ताको लोग्ने मानिसले लगाउने घरबुनाका सेतोे भोटो, घरबुनाकै कछाड्, कालो ईष्टकोट र टोपी, टोपीमाथि सेतो फेता अनि आईमाईहरुले लगाउने कालो चोलो, कालो गुन्यु, पहेलो वा अरु रंगको पटुकी, रातो घलेक र बुट्टे मुजेत्रो, कानमा चेप्टे सुन, ढुङ्ग्र्री, हातमा राता चुरा, गलामा पहेलो पोते, मुगाको रातो माला, जन्तर र चॉदीका ठिमुरेमाला, हातको औंलाका छापे औंठी, कपालमा रातो डोरी धागो, नाकमा छाते फूली र निदारमा ईच्छानुसारको रातो टिका लगाउने चलन छ । तर यस पुराना भेषभूषाहरुलाई कोट, सर्ट, पाईण्ट, साडी, चोलो, व्लाउज, कुर्ता सलवार, आदी आधुनिक पोशाकले विस्थापित गर्दैछ ।

 

खाश गरेर कुमाल जातिको बसोबास बेशी, टार, फॉटमा भएकाले यिनीहरुले आफ्नो आर्थिक हैसियत र अवस्था अनुसार चामलको भात, दाल, तरकारी र माछा आदी खान्छन् । आर्थिक बिपन्नताको कारणले यिनीहरुले ढिंडो, कोदोको रोटी, मकैको भात, गुन्द्रुक, पिंडालु, तरुल, र घु‘गी, ग‘गटो, झिं‘ङ्गे माछा, र बाम जस्ता जलचरहरु पनि खान्छन् । जॉड रक्सीको सेवन यिनीहरुको पुरानो संस्कार हो । अझ पुरानो जमनामा त गिठा, भ्याकुर, जंगली च्याउ, गुर्वा, बॉकु, मैनकॉडा जस्ता कन्दमूल पनि खाने चलन थियो । मासुमा कुखुरा, हॉस, सुंगुर बंगुर, आदि खान्छन भने खरायो, कालीज, बनकुखुरा र अन्य पंक्षीहरु पनि शिकार गरी खाने गर्दछन् ।

 

पाउदुरे, मारूनि, चुड्का, हेम्फाइ, सालैजाे अादि मुख्य नाच हुन। कुमाल जातिले बजाउने बाजाहरू माटेमुरली, मादल, खैँजडी, माटेढुकुर आदि छन्।

 

कुमाल जातिहरुले आदिमकालदेखि खोला नदिको किनारमा अवस्थित टार, फॉट र बेशीमा औलो ज्वरो र बिफर जस्ता घातक रोगहरुसंग लड्दै तराई र भित्रि मधेशमा करेंत र गोमन जस्ता खतरनाक सर्पहरु हात्ती गैंडा र अर्ना जस्ता जंगली जनावरहरुसंग लड्दै आफ्ना पूर्वजहरु गुमाउ‘दै खेती तथा बस्ती योग्य ठॉउहरु बनाए । तर त्यस ठॉउमा जब विकासका पूर्वधारहरु बाटो, अस्पताल, विद्यालयहरु, पानी, बिजुली बत्ति र कलकारखनाहरु खुले, शहरीकरण र औद्योगिकरण भए तब कुमाल समुदाय आफ्ना जमिन अन्य जातिहरुलाई बिक्रि गर्दै आफ्नो वस्ती अन्यत्र सार्दै गरेको पाईन्छ । कतै कतै त आफुले विक्रि गरेको जग्गामा अन्यले बनाई बसेको घरमा दैनिक कामकाज गरी जिवनयापन गरेको दयनिय अवस्था पनि देखिन्छ । यस्तो तितो यथार्थ, कुमाल समुदायमा विद्यमान छ ।

 

मुख्य बसोबास [[पहाडि क्षत्र,]] [[तराई क्षेत्र]]मा रहेको छ।पर्मा प्रथा लोकिप्रय भएको यो जाति माटाका भाँडाकुडा बनाउने काममा प्रख्यात छन्। बच्चा जन्मिँदा ठुलो उत्सव मानाउने प्रचलन छ। कुमालको भाषा अलि फरक छ । [[पाल्पा]] गुल्मि अर्घाखाँची तनहु पर्वत चितवन नवलपरासी अन्य धेरै जिल्लामा कुमाल को वसोवास छ कुमाल मेहनति व परिश्रम धेरै गर्छन । माछा मार्नमा कुमाल धेरै माहिर हुन्छन

 

 

==सन्दर्भ सामग्री==

 

{{ढाँचा:नेपालका जनजातीहरू}}<br />

[[श्रेणी:नेपालका जनजातिहरू|कुमाल Kumal]]

{{DEFAULTSORT:कुमाल Kumal}}