विलोमकाव्य

विलोमकाव्य एक विशेष प्रकारको काव्य संरचना हो। यो प्रायः संस्कृत भाषामा पाइन्छ। यसको शब्दावली यस्तो हुन्छ कि पदको पहिलो पङ्क्तिदेखि अन्तिमसम्म एउटा अर्थपूर्ण वाक्य हुन्छ र अन्तिमदेखी सुरूसम्म पढ्दा पनि एक अर्थपूर्ण वाक्य हुन्छ । यो एक धेरै रोचक र अद्वितीय कविता हो।

उदाहरण

श्रीरामकृष्णविलोमकाव्यम्

तं भूसुतामुक्तिमुदारहासंवंदे यतो भव्यभव दयाश्रीः | (सुरूबाट अन्तिमसम्म श्रीरामको कथा बन्नजान्छ)

अर्थ: सीताको उद्धार गर्ने पवित्र मुस्कान भएका, भव्य अवतार भएका र जसबाट सर्वत्र दया र कृपा प्राप्त हुन्छ, उहाँलाई (त्यो रामचन्द्र) म नमस्कार गर्दछु।

श्री यादवंभव्यभतोयदेवं, संहारदामुक्तिमुतासुभूतम् || (र अन्तिमदेखि सुरूसम्म पढ्दा श्रीकृष्णको कथा हुन्छ)

अर्थ: तेजस्वी सूर्य र जलमय चन्द्रमाका देवता, पुतनाको संहारक, मुक्तिदाता र जीवनदाता यदुनन्दन (कृष्ण) लाई म नमस्कार गर्दछु।

यस विलोमकाव्यमा करिब ३६ श्लोक छन्, विचित्र श्लोकले रामको वर्णन गर्दछ भने सम श्लोकले कृष्णको वर्णन गर्दछ। बिजोर श्लोकहरू विलोमारिति (उल्टोमा) पढ्दा त्यसपछिका सम पदहरू बन्छन्। (जसरी श्लोक १ उल्टो पढिन्छ, पद २ र पद ३ उल्टो पढिन्छ, पद ४ यस्तो छ...) यो दैवज्ञपण्डित 'सूर्यकवि' द्वारा रचना गरिएको हो।