बाँदरमुढे घटना
परिचय: बाँदरमुढे घटना, नेपालको चितवन जिल्लामा २०६२ सालको जेठ २३ गते (५ जुलाई २००५) भएको एक जघन्य बम विस्फोट हो। यो घटना माओवादी द्वन्द्वकालको एक महत्वपूर्ण र भयावह घटना हो जसमा ठूलो सङ्ख्यामा मानविय क्षति भएको थियो। यस घटनामा ३८ जनाको घटनास्थलमै र थप तीन जनाको उपचारको क्रममा मृत्यु भएको थियो।
| बाँदरमुढे बस विस्फोट | |
|---|---|
| स्थान | बाँदरमुढे गाउँ, चितवन जिल्ला, नेपाल |
| निर्देशाङ्क | २७°२६′N ८४°२०′E / २७.४३°N ८४.३४°Eनिर्देशाङ्कहरू: २७°२६′N ८४°२०′E / २७.४३°N ८४.३४°E |
| मिति | ६ जुन २००५ बिहान ७:४५ बजे (NST) |
| लक्ष्य | नागरिक |
आक्रमणको प्रकार | आतंकी आक्रमण |
| हतियारहरू | भूमिगत माइन |
| मृत्यु | ३८ मृत (केही स्रोतहरूले ५३ भनिरहेका छन्) |
| घाइते | ७१ |
| अपराधीहरू | CPN (माओवादी) |
| उद्देश्य | राजनीतिक विद्रोह |
घटनाको विवरण: २००५ जुलाई ५ मा, बिहान पौने ८ बजे, चितवनको बगईबाट नारायणगढतर्फ जाँदै गरेको ना १ ख ३२४५ नम्बरको बसमा विद्युतीय धराप बम विस्फोट गराइएको थियो। विस्फोटको परिणामस्वरूप ३८ जनाले घटनास्थलमै र थप तीन जनाले उपचारको क्रममा मृत्यु भएको थियो। अन्य ७५ जनाभन्दा बढी व्यक्तिहरू घाइते भएका थिए, जसमा धेरैजसोले जीवनभरको शारीरिक र मानसिक पीडा झेलिरहेका छन्। विस्फोटले बसको छतभरि रहेका यात्रुहरूको भयानक अवस्था बनायो, र यस घटनाले देशभर नै संवेदनशीलता र ध्यान खिच्यो।
घटनाका पीडितहरू:
- सीता सुवेदी: माडी अयोध्यापुरी-७ की सीता सुवेदी विस्फोटमा घाइते भएकी थिइन्। उनका श्रीमान् र छोरीको विस्फोटमा मृत्यु भएको थियो। सीता अझै पनि औषधि सेवन गर्दैछिन् र शारीरिक पीडाबाट गुज्रिइरहेकी छिन्। उनी बताउँछिन्, "हाम्रो पीडा जहिले नै उस्तै छ, न न्याय मिलेको छ, न उपचार खर्च।"
- भुवनशान्ति पौडेल: माडीको घटनास्थलनजिकै घर भएकी भुवनशान्ति पौडेलका श्रीमान् पनि विस्फोटमा परेका थिए। उनको ढाड र टाउकोको समस्या अझै जारी छ। उनले भने, "एकातिर जीवनभर शारीरिक पीडा बोकेर जिउनुपर्ने, अर्कोतिर न्याय नपाउँदाको पीडा छ।"
- विष्णुमाया विक: माडी नगरपालिका-९, गणेशगञ्जकी विष्णुमाया विक विस्फोटमा आफ्नी १४ महिनाको छोरीसहित घाइते भएकी थिइन्। उनले भने, "हामीले अहिलेसम्म पनि न्याय पाउन सकेनौँ, केही राहत मात्र पायौँ।"
नरमाया सुनार श्रीमानको फोटो देखाउँदै
राजनीतिक र कानूनी पहल:
- माओवादीको माफी: माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्ड'ले घटनालाई 'दसवर्षे जनयुद्धको सबैभन्दा ठूलो कलङ्क' भन्दै माफी मागेका थिए। यद्यपि, प्रचण्डका अनुसार यस घटनाको पछाडि सरकारी र राजनीतिक कारकत्व रहेको छ।
- सरकारी सहायता: घटनाको समयमा राजाको प्रत्यक्ष शासन अन्तर्गत गृहमन्त्री कमल थापाले मृतक परिवारलाई १ लाख ५० हजार रुपैयाँ क्षतिपूर्ति र घाइतेहरूको उपचार खर्च प्रदान गरे। लोकतन्त्रपछि विभिन्न सरकारहरूले घटनामा कुनै ठोस कदम उठाएनन्।
- सत्य निरुपण तथा मेलमिलाप आयोग: आयोगलाई उजुरी दिइसकेको छ, तर यसले कुनै ठोस काम गरेको छैन। पीडितहरूले न्याय पाउने आशा गुमाइसकेका छन्। आयोगको संरचना र कार्यक्षमता राजनीतिक दबाबका कारण समस्यामा परेको छ।
- सहमति र कार्यान्वयन: प्रचण्डले २०७४ मंसिर १७ गते पीडित पक्षसँग तीन बुँदे सहमति गरेका थिए जसमा मृतकका आश्रित परिवारलाई रोजगार, जीवनवृत्ति, र बालबालिकालाई शिक्षा दिने सहमति थियो। यो सहमति अझै कार्यान्वयन भएको छैन।
समाज र पर्यावरण: घटनास्थलमा स्मारक बनाइएको छ, तर सो स्थलको अवस्था जस्ताको तस्तै छ। घटनास्थलमा अब बसहरू चल्दैनन्, र झाडीझाडीले ढाकिएको छ। पर्यटकीय केन्द्र बनाउनका लागि कुनै ठोस कदम उठाइएको छैन।
साक्षात्कार: कृष्ण अधिकारी, बाँदरमुढे घटना पीडित संघर्ष समितिका उपाध्यक्ष,ले न्यायको खोजीमा १२ वर्षदेखि संघर्ष गरिरहेका छन्। उनले भन्नुभयो:
- "माओवादीले जानजान बम हानेको हो भने एमाले र कांग्रेसले त्यसलाई संरक्षण गरेको छ। पीडितहरूले औषधि खर्च समेत पाएका छैनन्।"
- "माओवादीका नेताहरू आत्मग्लानी वा पश्चाताप देखाउँदैनन्।"
मीडिया रिपोर्ट: हिमालखबरमा प्रकाशित अन्तर्वार्तामा कृष्ण अधिकारीले राज्य र माओवादीको अनुत्तरदायित्वबारे चर्चा गरेका छन्। उनले भने, "माओवादी द्वन्द्वकालको जघन्य अपराधको घटना हो। हामी न्याय नपाउँदासम्म लडिरहन्छौं।"
सारांश: बाँदरमुढे घटना माओवादी द्वन्द्वकालको एक दुखद र जघन्य घटना हो जसले हजारौं व्यक्तिहरूको जीवनमा गहिरो असर पारेको छ। १७ वर्षपछि पनि पीडितहरू न्यायको खोजीमा छन् र अझै पनि प्रभावकारी समाधानको प्रतीक्षामा छन्। यस घटनाले नेपालका मानवअधिकार र कानूनी प्रणालीका चुनौतीहरूलाई उजागर गरेको छ।
स्रोतहरू:
- विभिन्न समाचार स्रोतहरू
- घटनाका पीडितहरूको प्रत्यक्ष अनुभव
- सत्य निरुपण तथा मेलमिलाप आयोगको रिपोर्ट
यस पृष्ठमा समावेश गरिएका तथ्याङ्क र घटनाहरूलाई विस्तृत र निष्पक्ष रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ ताकि पाठकहरूले यस ऐतिहासिक घटनाको पूर्ण विवरण बुझ्न सकून्।