पाण्डुलिपि

एक पाण्डुलिपि, परम्परागत रूपमा, हातले लेखिएको कुनै कागजात थियो, यान्त्रिक रूपमा मुद्रित वा केही अप्रत्यक्ष वा स्वचालित तरिकामा पुन: उत्पादनको विपरीत। हालसालै, यो शब्दले लेखकको कामको कुनै पनि लिखित, वा शब्द-प्रक्रिया गरिएको प्रतिलिपि समावेश गर्न बुझेको छ, जसको मुद्रित संस्करणको रूपमा प्रस्तुतीकरणबाट भिन्न छ।

भानुभक्त आचार्यको भानुभक्तीय रामायणको पाण्डुलिपि

भारतीय उपमहाद्वीप र दक्षिणपूर्वी एसियामा, विशेष लामो आयताकार आकारका तालपत्र पाण्डुलिपिहरू, ईपूर्व ५औँ शताब्दी वा त्यसभन्दा अघिको प्रयोग गरिन्थ्यो, र केही अवस्थामा १९औँ शताब्दीसम्म प्रयोग गरिन्थ्यो। चीनमा, कागजको परिचय हुनु अघि बाँस र काठहरू प्रयोग गरिन्थ्यो। रूसमा, ११औँ शताब्दीको जति पुरानो भोजपत्र कागजातहरू जीवित छन्।