पाण्डुरङ्ग वामन काणे
| डाक्टर पांडुरंग वामन काणे | |
|---|---|
| जन्मतिथी: | 1880 |
| निधन: | 1972 |
| इतिहासकार र संस्क्रतका विद्वान | |
| जन्मस्थान: | रत्नागिरी |
डाक्टर पांडुरंग वामन काणे (१८८०-१९७२ ई.) संस्कृतका अन्तरर्राष्ट्रिय ख्यातिप्राप्त उद्भट विद्वान् एवं उच्च कोटिका प्राच्यविद्याविशारद थिए। तिनको जन्म महाराष्ट्रका रत्नागिरि जिल्लाहरूका दापोली नामक गाँवमा ७ मे , १८८० ई.लाई तपाईँको जन्म भयो। यसै जिल्लाहरूमा लोकमान्य तिलक, गोपालकृष्ण गोखले, न्यायमूर्ति रानाडे, आचार्य विनोबा भावे, साने गुरूजी, महर्षि डॉ। धोंडो केशव गर्वे, अल्ताफ राजा तथा दाउद इब्राहिम जस्तै महापुरुष पैदा हो चुके छन्। उन्हे वर्ष १९६३मा भारत रत्नदेखि सम्मनित गरिएको छ।
श्री काणेले आफ्नो विद्यार्थी जीवनका बेला संस्कृतमा नैपुण्य एवं विशेषताका लागि सात स्वर्णपदक प्राप्त गरे र संस्कृतमा एम.एस.को परीक्षा उत्तीर्ण गरे पश्चात् बंबई विश्वविद्यालयदेखि एल.एल.एम.को उपाधि प्राप्त गरे यसै विश्वविद्यालयले पछि गएर तपाईँलाई साहित्यमा सम्मानित डाक्टर (डी। लिट्.)को उपाधि दिए भारत सरकारको तर्फदेखि तपाईँलाई महामहोपाध्यायको उपाधिदेखि विभूषित गरिएको छ। उत्तररामचरित (१९१३ ई.), कादंबरी (२ भाग, १९११ तथा १९१८), हर्षचरित (२ भाग, १९१८ तथा १९२१), हिन्दुहरूका रीतिरिवाज तथा आधुनिक विधि (३ भाग, १९४४), संस्कृत काव्यशास्त्रको इतिहास (१९५१) तथा धर्मशास्त्रको इतिहास (४ भाग, १९३०-१९५३ ई.) इत्यादि तपाईँको अङ्ग्रेजीमा लिखित कृतिहरू छन्।
डा। काणे आफ्नो लामा जीवनकालमा समय-समयमा उच्च न्यायालय, बंबईमा अभिवक्ता, सर्वोच्च न्यायालय, दिल्लीमा वरिष्ठ अधिवक्ता, एलफिंस्टन कालेज, बंबईमा संस्कृत विभागका प्राचार्य, बंबई विश्वविद्यालयका उपकुलपति, रायल एसियाटिक सोसाइटी (बंबई शाखा)का फेलो तथा उपाध्यक्ष, लण्डन स्कूल अव तर्फयिंटल ऐंड अफ्ऱीकन स्टडीजका फेलो, रार्ष्टीय शोध प्राध्यापक तथा सन् १९५३ देखि १९४९सम्म राज्यसभाका मनोनीत सदस्य रहे। पेरिस, यस ्तंबूल तथा कैंब्रिजमा आयोजित प्राच्यविज्ञ सम्मेलनहरूमा तपाईँले भारतको प्रतिनिधित्व गरे। भंडारकर तर्फयंटल रिसर्च इंस्टीट्यूट, पूनादेखि पनि तपाईँ पर्याप्त समयसम्म सम्बद्ध रहे।
साहित्य अकादमीले सन् १९५६ ई.मा 'धर्मशास्त्रको इतिहास'मा पाँच हजार रूपएको पुरस्कार प्रदान गर्न तपाईँका सम्मानित गरे र १९६३ ई.मा भारत सरकारले तपाईँलाई 'भारतरत्न' उपाधिदेखि अलंकृत गरे। १८ अप्रैल, १९७२मा ९२ वर्षको आयुमा डा। काणेको देहान्त भयो।