इ-सुशासन

इलेक्ट्रोनिक शुसाशन वा इ-साशन (अङ्ग्रेजी: E-Governance) भन्नाले सरकारी सेवा, सुचना प्रवाह, सञ्चारको कारोबार, विभिन्न सुचना प्रणालीको एकिकरण तथा सरकार देखि सेवाग्राही, सरकार देखि व्यवसाय, सरकार देखि सरकार जस्ता कार्यहरूको लागि सुचना तथा सञ्चार प्रविधिको एप्लिकेशनको प्रयोगलाई जनाउँदछ । इ-शुसाशनको माध्यमबाट नागरिकहरूलाई सरकारी सेवाहरू सहज, सरल तथा पारदर्शि रूपमा उपलब्ध गराउन सकिन्छ । सरकारी अवधारणा अनुरूप मुख्य तीन लक्षित समूह सरकार, नागरिक तथा व्यवसायिक समुहहरू हुन्छ भने इ-शुसाशनमा कुनै सामूहिक सिमाहरू हुने गर्दैन ।

सामान्यतया इ-शुसाशनमा चार आधारभूत मोडेलहरू उपलब्ध छन् - सरकार देखि नागरिक, सरकार देखि कर्मचारी, सरकार देखि सरकार तथा सरकार देखि व्यवसाय ।

ई-सरकारबाट भिन्नता

यद्यपि यी दुई शब्दहरू, ई-सरकार र इ-शुसाशन, प्रायः एक अर्काको लागि प्रयोग गरिन्छ, ई-शासन र ई-सरकार बीच भिन्नता छ।  ई-सरकार भनेको सार्वजनिक प्रशासनमा आईसीटीको प्रयोगलाई जनाउँछ, जुन संगठनात्मक परिवर्तन र नयाँ सीपहरूसँग मिलेर सार्वजनिक सेवा र लोकतान्त्रिक प्रक्रियाहरू सुधार गर्ने र जनतालाई समर्थन बढाउने उद्देश्यले गरिन्छ।  तर, ई-सरकारमा आईसीटीको शासनको कुनै प्रावधान हुदैँन। इ-शुसाशनमा शासनका लागि सामान्यतया नियमन र नीति निर्माण क्षमतामा उल्लेखनीय वृद्धि हुनुका साथै विभिन्न सामाजिक सरोकारवालाहरूबीच थप विशेषज्ञता र राय आकार दिने प्रक्रियाको आवश्यकता पर्दछ।  ई-शुसाशनको दृष्टिकोण "प्रविधिहरूको प्रयोग हो जुन दुबै शासन गर्न मद्दत गर्दछ र शासन गर्नुपर्दछ" भन्ने हुने गर्दछ। ई-शासनको केन्द्रीय लक्ष्य लाभार्थीसम्म पुग्नु र उनीहरूको सेवा आवश्यकताहरू पूरा भएको सुनिश्चित गर्नु हो। आदर्शगत, सरकार स्वचालित रूपमा यसको दक्षता अधिकतम गर्नको लागि यो लक्ष्य प्राप्त गर्नु ई-साशनको महत्त्व हो।

यसबाहेक, ई-सरकारले एकतर्फी सञ्चार प्रोटोकल प्रयोग गर्दछ जबकि ई-साशनले दुईतर्फी सञ्चार प्रोटोकल प्रयोग गर्दछ। अन्तिम लाभार्थीको पहिचान स्थापित गर्नु सबै नागरिक केन्द्रित सेवाहरूमा चुनौती हो।  सरकार र विश्वव्यापी निकायहरूद्वारा प्रकाशित तथ्याङ्कले सधैं तथ्यहरू प्रकट गर्दैन।  ई-साशनको उद्देश्य सरकारी सेवाहरू प्रदान गर्दा धेरै तहहरू भएको अनावश्यक हस्तक्षेपलाई कम गर्नु हो।  स्थानीय प्रक्रिया र मापदण्डहरूको समर्थनमा सरकारहरूले आफ्ना नागरिकहरू वा अन्तिम लाभार्थीहरूसम्म पुग्नको लागि यो राम्रो पूर्वाधार सेटअपमा निर्भर गर्दछ।  योजना, विकास र विकासका लागि बजेट राम्रोसँग तयार पारिएका ई-साशन प्रणालीबाट प्राप्त गर्न सकिन्छ।