"ऊर्जा" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
सा रोबोट: रिडाइरेक्टहरू मिलाउँदै |
|||
पङ्क्ति ३६:
{{मुख्य|उष्मा}}<br />
[[चित्र:Midsummer bonfire.jpg|right|thumb|250px|आगो, रासायनिक उर्जालाई उष्मीय उर्जामा बदल दिन्छ।]]
गति विज्ञानमा [[उर्जा संरक्षणको नियम|ऊर्जा-अविनाशिता-सिद्धांत]]का प्रमाणित भएपछि पनि यसका अर्का स्वरूपहरूको ज्ञान न हुनेका कारण यो समझिन्थ्यो कि धेरै स्थितिहरूमा ऊर्जा नष्ट पनि हुन सक्छ; जस्तै, जब कुनै पिण्डसमुदायका विभिन्न भागहरूमा अपेक्षिक गति छ भनें घर्षणका कारण स्थितिज र गतिज ऊर्जा कम हुन जान्छ। वस्तुत: यस्तो स्थितिहरूमा ऊर्जा नष्ट हुँदैन वरन् उष्मा ऊर्जामा परिवर्तन हुन जान्छ। परन्तु १८ौं शताब्दीसम्म उष्मालाई ऊर्जाको नैं एउटा
[[चित्र:Bockdampfmaschine.JPG|right|thumb|300px|वाष्प इंजन, उष्मीय उर्जालाई यांत्रिक उर्जामा बदल्दछ]]
हरू त प्रागैतिहासिक कालमा पनि मनुष्य दाउराहरूलाई रग्डेर अग्नि उत्पन्न गर्थ्यो, परन्तु ऊर्जा एवं उष्माका घनिष्ठ सम्बन्धतर्फ सबैभन्दा पहिला बहरूजामिन टामसन (काउंट रुमफर्ड)को ध्यान गया। यो संयुक्त राज्य (अमरीका)का मैसाचूसेट्स प्रदेशको रहनेवाला थियो। परन्तु त्यस समय यो बवेरियाका राजाको युद्धमंत्री थियो। ढली भएको पीतलको तोपको नलिहरूलाई छेद्दै समय यसले देखा कि नली धेरै कर्म हुन जान्छ भनें थियो त्यो भन्दा निकले नराम्रोदे र पनि गरम हुन्छन्। एउटा प्रयोगमा तोपको नालका चारहरूतर्फ काठको नाँदमा पानी भरकर त्यसले देखा कि खरादनाले जो उष्मा उत्पन्न हुन्छ त्यो भन्दा ढाई घण्टामा सारा पानी उबलनेका तापसम्म पुग गया। यस प्रयोगमा त्यसका वास्तविक ध्येय यो सिद्ध गर्नु थियो कि उष्मा कुनै द्रव छैन जो पिण्डहरूमा हुन्छ र दाबका कारण त्यस्तो नैं बाहिर निकल आउँछ जस्तै निचोडनाले कपडेमा देखि पानी; किनभनें यदि यस्तो होता त कुनै पिण्डमा यो द्रव एउटा सीमित मात्रामा नैं होता, परन्तु छेदने प्रयोगदेखि ज्ञात हुन्छ कि जति नैं अधिक कार्य गरियोस् उतनी नैं अधिक उष्मा उत्पन्न हुनेछ। रुमफर्डले यो प्रयोग सन् १७९८ ई.मा गरे। यसका २० वर्ष पहिला नैं लाव्वाजिए तथा लाग्राँजले यो देखेको थियो कि जानवरहरूमा भोजनदेखि उतनी नैं उष्मा उत्पन्न हुन्छ जति रासायनिक क्रिया द्वारा त्यस भोजनदेखि प्राप्त हुन सक्छ।
| |||