"चौधौँ दलाई लामा" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

'''तेन्जिङ ग्यात्सो''' ([[६ जुलाई]], [[१९३५]] - वर्तमान) चौधौं '''[[दलाइ लामा]]''' आध्यात्मिक गुरू हुन्। उनको जन्म ६ जुलाई, १९३५ को१९३५को उत्तर-पूर्वी [[तिब्बत]] को ताकस्तेर क्षेत्र माक्षेत्रमा येओमान परिवार मापरिवारमा भएको थियो। दुइ वर्ष कोवर्षको उमेरमा बालक ल्हामो धोण्डुप कोधोण्डुपको पहिचान १३औं दलाई लामा [[थुप्तेन ग्यात्सो]] को अवतारअवतारको को रूप मारूपमा गरियो। दलाई लामा एक मंगोलियाई पदवी हो जसको मतलब हुन्छ '''ज्ञान कोज्ञानको महासागर''' र दलाई लामा कोलामाको वंशज करूणा, अवलोकेतेश्वरअवलोकेतेश्वरको कोबुद्धको बुद्ध को गुणहरु कोगुणहरूको साक्षात रूप भएको मानिन्छन्।

उनले आफ्नो मठवासीय शिक्षा छ वर्ष कोवर्षको उमेरमा प्रारंभ गरे। २३ वर्ष कोवर्षको उमेरमा वर्ष १९५९ को१९५९को वार्षिक मोनलम ;प्रार्थनाद्ध उत्सव कोउत्सवको समयमा उनले जोखांग मन्दिर, ल्हासा माल्हासामा आफ्नो फाइनल परीक्षा दिए। उनले यो परीक्षा ओनर्स नजिकै गरे र उनलाई सर्वोच्च गेशे डिग्री ल्हारम्पा ; बौध दर्शन मादर्शनमा पी. एच. डी. प्रदान गरियो।

== नेतृत्व कोनेतृत्वको दायित्व ==

वर्ष १९४९१९४९मा मातिब्बतमा तिब्बत मा चीन कोचीनको हमला पछि दलाई लामा लाई सम्पूर्ण राजनीतिक सत्ता सुम्पन भनियो। १९५४ मा१९५४मा उनी माओत्सेतुङ, देङ जियोपिंग जस्ता धेरै चीनियाँ नेतासँग वार्ता गर्न लागि बेइजिङ पनि गए। तर आखिर वर्ष १९५९१९५९मा मा ल्हासा माल्हासामा चीनियाँ सेनाहरुसेनाहरू द्वारा तिब्बती राष्ट्रीय आन्दोलन कोआन्दोलनको दवाइएपछि उनी निर्वासन मानिर्वासनमा जान लाई बाध्य भए।

सन् १९५९ मा१९५९मा उनी भारतको शरणमा गए। भारतका तत्कालिन प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरुलेनेहरूले उनलाई उत्तर भारत कोभारतको शहर धर्मशाला माधर्मशालामा बस्ने व्यवस्था मिलाइदिए। उनी अहिलेसम्म पनि भारतको धर्मशालामा नै बस्दै आइरहेका छन्। निर्वासित तिब्बत सरकारको केन्द्रिय प्रशासन कोप्रशासनको मुख्यालय पनि धर्मशालामा नै छ। तिब्बततिब्बतमा मा चीन कोचीनको हमला पछि दलाई लामा लाई संयुक्त राष्ट्रसंघ लेराष्ट्रसंघले तिब्बत मुद्दा सुल्झाउन अपील गरेको छ। संयुक्त राष्ट्रसंघ महासभा द्वारा यस सम्बन्ध मासम्बन्धमा १९५९, १९६१ र १९६५ मा१९६५मा तीन प्रस्ताव पारित भैसकेका छन्।

== लोकतंत्रकरण कोलोकतंत्रकरणको प्रक्रिया ==

१९६३ मा१९६३मा दलाई लामालामाले ले तिब्बत कोतिब्बतको लागि एक लोकतांत्रिक संविधान कोसंविधानको प्रारूप प्रस्तुत गरे। यसपछि ले यसमा धेरै सुधार गरे। हुनत, मई १९९० मा१९९०मा सम्म नै दलाई लामा द्वारा गरियो मूलभूत सुधारहरुसुधारहरू लाई एक वास्तविक लोकतांत्रिक सरकारसरकारको को रूप मारूपमा वास्तविक स्वरूप प्रदान गरे जा सका। यस वर्ष अब सम्म द्वारा नियुक्त हुने तिब्बती मंत्रिमंडल; काशग बढी दसऔं संसद कोसंसदको भंग गरइयो र नयाँ चुनाव करवाए गए। निर्वासित ग्यारहऔं तिब्बती संसदसंसदको को सदस्यहरु कोसदस्यहरूको चुनाव भारत तथा दुनिया कोदुनियाको ३३ देशहरु मादेशहरूमा रहन वाला तिब्बतियों कोतिब्बतियोंको एक व्यक्ति एक मतमतको को आधार माआधारमा भयो। धर्मशाला माधर्मशालामा केन्द्रिय निर्वासित तिब्बती संसद मासंसदमा अध्यक्ष तथा उपाध्यक्ष सहित कुल ४६ सदस्य हो।

१९९२ मा१९९२मा दलाई लामा लेलामाले यो घोषणा कोघोषणाको कि जब तिब्बत स्वतंत्र हुनेछ त उसपछि सबै भन्दा पहिलो लक्ष्य हुनेछ कि एक अंतरिम सरकार कोसरकारको स्थापना गर्न जसको पहिलो प्राथमिकता यो हुनेछ तिब्बततिब्बतको को लोकतांत्रिसंविधान कोलोकतांत्रिसंविधानको प्रारूप तैयार गर्न र उसलाई स्वीकार गर्न कोगर्नको लागि एक संविधान सभा कोसभाको चुनाव गर्न। यसपछि तिब्बती मान्छे आफ्नो सरकार कोसरकारको चुनाव गर्नेछन् र दलाई लामा आफ्नो सबै राजनीतिक शक्तिहरुशक्तिहरू नवनिर्वाचित अंतरिम राष्ट्रपति कोराष्ट्रपतिको सौंप देंगे। वर्ष २००१ मा२००१मा दलाई लामालामाको को परामर्श मापरामर्शमा तिब्बती संसद लेसंसदले निर्वासित तिब्बती संविधान मासंविधानमा संशोधन गरे र तिब्बत कोतिब्बतको कार्यकारी प्रमुख कोप्रमुखको प्रत्यक्ष निर्वाचन कोनिर्वाचनको प्रावधान गरे। निर्वाचित कार्यकारी प्रमुख आफ्नो कैबिनेट को सहयोगिहरुकैबिनेटको कोसहयोगिहरूको नामांकन गर्दछ र उनको नियुक्ति कोनियुक्तिको लागि संसद देखि स्वीकृति लिन्छ। पहिले प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारी प्रमुख लेप्रमुखले सेप्टेम्बर २००१ मा२००१मा कार्यभार ग्रहण गरे।

१९८७ मा १९८७मा ले तिब्बत कोतिब्बतको खराब होती स्थिति कोस्थितिको शांतिपूर्ण हल तलाशनेतलाशनेको को दिशा मादिशामा पहिलो कदम उठाते भएका पांच सूत्रीय शांति योजना प्रस्तुत गरे। उनले यो विचार राखयो कि तिब्बत कोतिब्बतको एक अभयारण्य-एशिया कोएशियाको हृदय स्थल मास्थलमा स्थित एक शांति क्षेत्र माक्षेत्रमा बदलन सकिन्छ जहां सबै सचेतन जनावर शांति देखि रह सकें र जहां पर्यावरणपर्यावरणको को रक्षा कोरक्षाको जाए। तर चीन दलाई लामा द्वारा राखियो विभिन्न शांति प्रस्तावों माप्रस्तावोंमा कुनै सकारात्मक प्रतिक्रिया दिन मादिनमा नाकाम रहयो।

[[२१ सेप्टेम्बर]], [[१९८७]] को अमेरिकी कांग्रेसकांग्रेसको को सदस्यहरुसदस्यहरू लाई सम्बोधित गरदै दलाई लामा लेलामाले पांच बिन्दुहरुबिन्दुहरू वाला निम्न शांति योजना रखीः

१. समूचे तिब्बत कोतिब्बतको शांति क्षेत्र माक्षेत्रमा परिवर्तित गरे जाए।

२. चीन उन जनसंख्या स्थानान्तरण नीति कोनीतिको परित्याग करे जसको द्वारा तिब्बती मान्छेमान्छेको को अस्तित्व माअस्तित्वमा खतरा पैदा भइ रहेको छ ।छ।

३. तिब्बती मान्छे कोमान्छेको बुनियादी मानवाधिकार र लोकतांत्रिक स्वतन्त्रता कोस्वतन्त्रताको सम्मान गरे जाए।

४. तिब्बत कोतिब्बतको प्राकृतिक पर्यावरण कोपर्यावरणको संरक्षण तथा पुनरूद्धार गरे जाए र तिब्बत कोतिब्बतको नाभिकीय हथियारहरु कोहथियारहरूको निर्माण तथा नाभिकीय कचरे कोकचरेको निस्तारण स्थलस्थलको को रूप मारूपमा उपयोग गर्ने चीन को नीतिचीनको मानीतिमा रोक लगे।

५. तिब्बत को भविष्यतिब्बतको कोभविष्यको स्थिति र तिब्बत तथा चीनी मान्छेमान्छेको कोसम्बंधोको सम्बंधो को बारे माबारेमा गंभीर बातचीत शुरू कोशुरूको जाए।

हर तिब्बती दलाई लामा संगसँग गहरा तथा अकथनीय जुडाव राखिन्छ। तिब्बतियहरुकोतिब्बतियहरूको लागि समूचे तिब्बत कोतिब्बतको प्रतीक हों: भूमि कोभूमिको सौंदर्य, उनको नदिहरुनदिहरू तथा पोखरीहरु कोपोखरीहरूको पवित्रता, उनको आकाश कोआकाशको पुनीतता, उनको पर्वतहरु कोपर्वतहरूको दृढता र उनको मान्छे कोमान्छेको तागत का। तिब्बत को मुक्तितिब्बतको कोमुक्तिको लागि अहिंसक संघर्ष जारी राखन हेतु दलाई लामा कोलामाको वर्ष १९८९ को१९८९को नोबेल शांति पुरस्कार प्रदान गरियो। उनले लगातार अहिंसाअहिंसाको को नीति कोनीतिको समर्थन गर्न जारी राखएको छ , यहां सम्म कि अत्यधिक दमन को परिस्थितिदमनको मापरिस्थितिमा भी। शांति, अहिंसा र हरेक सचेतन जनावरजनावरको को खुशी कोखुशीको लागि काम गर्न दलाई लामालामाको को जीवन कोजीवनको बुनियादी सिधांत छ। त्यो वैश्विक पर्यावरणीय समस्याहरु मासमस्याहरूमा पनि चिंता प्रकट गरि रहछन। दलाई लामा लेलामाले ५२ भन्दा अधिक देशहरु कोदेशहरूको दौरा गरेको छ र धेरै प्रमुख देशहरु कोदेशहरूको राष्ट्रपतिहरुराष्ट्रपतिहरू, प्रधानमन्त्रियों र शासकबाट मिले छन्। उनले धेरै धर्म कोधर्मको प्रमुखों र धेरै प्रमुख वैज्ञानिकबाट भेट कोभेटको छ।

को शांति संदेश, अहिंसा, अंतर धार्मिक मेलमिलाप, सार्वभौमिक उत्तरदायित्व र करूणाकरूणाको को विचारहरुलाई मान्यता कोविचारहरूलाई रूपमान्यताको मारूपमा १९५९ देखि अब सम्म उनको ६० मानद डक्टरेट, पुरस्कार, सम्मान आदि प्राप्त भएका छन्। ले ५० भन्दा अधिक पुस्तकहरुपुस्तकहरू लिखीं छन्। आफुलाई एक साधारण बौध भिक्षु'' नै मानछन। दुनियाभर मादुनियाभरमा आफ्नो यात्राहरुयात्राहरू र व्याख्यान कोव्याख्यानको समयमा उनको साधारण तथा करूणामय स्वभाव उनबाट मिलन वाला हरेक व्यक्ति कोव्यक्तिको गहिराई सम्म प्रभावित गर्दछ। उनको संदेश छ प्यार, करूणा र क्षमाशीलता।

== दलाई लामा कोलामाको संदेश ==

दलाई लामा कोलामाको संदेश निम्नलिखित हो :-

* आजआजको कोसमयको समय को चुनौती कोचुनौतीको सामना गर्न कोगर्नको लागि मनुष्य लाई '''सार्वभौमिक उत्तरदायित्व कोउत्तरदायित्वको व्यापक भावना''' को विकास गर्नु पर्छ। हामी सबैलाई यो सिकने आवश्यकता हो कि हामी न केवल आफ्नो लागि कार्य गर्नुहोस बल्कि पुरा मानवतामानवताको को लाभ कोलाभको लागि कार्य गर्नुहोस। मानव अस्तित्व कोअस्तित्वको वास्तविक कुंजी सार्वभौमिक उत्तरदायित्व नै छ। यो विश्व शांति, प्राकृतिक संसाधनहरु कोसंसाधनहरूको समवितरण र भविष्यभविष्यको कोपीढीको पीढी को हितहरुकोहितहरूको लागि पर्यावरण कोपर्यावरणको उचित देखभाल कोदेखभालको सबै भन्दा राम्रो आधार छ।

* '''बौद्ध धर्म कोधर्मको प्रचार''' - मेरो धर्म साधारण छ, मेरो धर्म दयालुता छ।

* आफ्नो '''पर्यावरण कोपर्यावरणको रक्षा''' हामिलाई त्यसै तरिका देखि गर्नु पर्छ जस्तो कि हामी आफ्नो घोडों कोघोडोंको गर्छन। हामी मनुष्य प्रकृति देखि नै जन्मे हो यसैले हाम्रो प्रकृति कोप्रकृतिको बिरुद्ध जाने कोजानेको कुनै कारण हैन बनता, यस कारण नै म कहता हूं कि पर्यावरण धर्म नीतिशास्त्रा या नैतिकता कोनैतिकताको मामला छैन। यो सबै यस्तो विलासिताहरुविलासिताहरू हो जसको बिना पनि हामी गुजर-बसर गर्न सक्छन् तर यदि हामी प्रकृति कोप्रकृतिको विरफ जान्छन् त हामी जिउँदो हैन रह सकते।

* एक शरणार्थीशरणार्थीको को रूप मारूपमा हामी तिब्बती मान्छे '''भारत को मान्छेभारतको कोमान्छेको प्रति संधै कृतज्ञता''' महसूस गर्छन, न केवल यसैले कि भारतभारतले ले तिब्बतियों कोतिब्बतियोंको यस पीढी कोपीढीको सहायता र शरण दिए छ, बल्कि यसैले पनि धेरै पीढियों देखि तिब्बती मान्छे लेमान्छेले यस देश लेदेशले पथप्रकाश र बुधमित्ता प्राप्त कोप्राप्तको छ। यसैले हामी संधै भारत कोभारतको प्रति आभारी रहछन। यदि सांस्कृतिक नजरिए देखि देख्यो जाए त हामी भारतीय संस्कृति कोसंस्कृतिको अनुयायी छन्।

* हामी चीनी मान्छे या '''चीनी नेताहरु कोनेताहरूको विरुद्ध हैन''' हो आखिर उनि पनि एक मनुष्यमनुष्यको को रूप मारूपमा हाम्रो भाई-बहन छन्। यदि उनलाई आफु निर्णय लिने स्वतन्त्रता होती त उनि आफु कोआफुको यस प्रकार कोप्रकारको विनाशक गतिविधि मागतिविधिमा हैन लगाते या यस्तो कुनै काम गर्दैनन् जसबाट उनको बदनामी होती हो। म उनको लागि करूणा कोकरूणाको भावना रखता हूँ।

* [http://www.dalailama.com/ परम पावन दलाई लामा कोलामाको जालस्थल (अंग्रेजी में)]

* [http://achchikhabar.blogspot.com/2011/07/dalai-lama-quotes-in-hindi.html दलाई लामा कोलामाको महान विचार(Dalai Lama Quotes in Hindi)]