"स्तनपान" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
कुनै सम्पादन सारांश छैन |
|||
पङ्क्ति ४:
'''स्तनपान''' ([[:en:Breast Feeding|Breast Feeding]]) आमाले शिशुलाई जन्म दिएपछि आफ्नो स्तनबाट निस्कने प्राकृतिक दूध
स्तनपान सबै स्तनधारी प्राणीहरूमा साधारण क्रिया हो। स्तनपान शिशु को लागि संरक्षण र संवर्धन को काम गर्दछ। नवजात शिशु मा रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति हुदैन। आमा को दूधबाट यो शक्ति शिशुलाई प्राप्त हुन्छ। आमा को दूध मा लेक्टोफोर्मिन नामक तत्व हुन्छ, जो बच्चाहरु को शरीरमा मा फलाम तत्त्व दिन्छ फलाम तत्त्व को अभाव मा शिशु को शरीर मा कीटाणु प्रवेश गर्न पाउँदैनन्।<ref>[http://www.patrika.com/article.aspx?id=11428 स्तनपान जरूरी छ]।पत्रिका.कम</ref> आमा को दूध देखि आएका साधारण जीवाणु बच्चाहरु को शरीर मा उब्जने रोगसँग प्रतिरोध गरेर उनीहरूको रक्षा गर्दछन्। आमा को दूध मा रोगाणु नाशक तत्त्व हुन्छन्। वातावरण देखि आमा को शरीर मा पुगेको रोगाणु, शरीर मा स्थित विशेष भाग को संपर्क मा आउछन्, जो उन रोगाणु-विशेष को बिरुद्ध प्रतिरोधात्मक तत्व बनाछन। यो तत्व एक विशेष नलिका थोरासिक डक्टबाट सीधा आमा को स्तन सम्म पुग्छन र दूध बाट बच्चाहरु को पेट मा। यस तरिकाले बच्चा आमा को दूध खाएर सदा स्वस्थ रहन्छ।
{{stub}}▼
जुन बच्चा बाल्यकाल मा पर्याप्त रूप ले आमा को दूध खान पाउँदैन बाल्यकाल मा शुरू हुने डायबिटीज को रोग अधिक हुन्छ। उनमा अपेक्षाकृत बुद्धि विकास कम हुन्छ। यदि बच्चा महिना नपुगि जन्मेको (प्रीमेच्योर) छ भनेँ त उसलाई शरीरको घातक रोग, नेक्रोटाइजिङ्ग एन्टोरोकोलाइटिस हुन सक्छ। यसैले छ-आठ महिना सम्म बच्चाहरु को लागि आमा को दूध श्रेष्ठ आहार मात्र हैन, जीवन रक्षक पनि हुन्छ।
== स्तनपानको लाभ ==
आमा को दूध केवल पोषण मात्र हैन, जीवन को धारा हो। यसले आमा र बच्चाहरु को स्वास्थ्य मा सकारात्मक प्रभाव पार्दछ। शिशु लाई जन्मेको छ महिना सम्म केवल स्तनपान मा नै निर्भर राख्नु पर्छ। यो शिशु को जीवन को लागि जरूरी छ, किनकी आमा को दूध सुपाच्य हुन्छ र यसले पेट को गडबडी को पनि डर हुँदैन। आमा को दूध शिशु को प्रतिरोधक क्षमता बढाउनमा पनि सहायक हुन्छ। स्तनपानले दम र कान को रोग मा नियन्त्रण कायम हुन्छ, किनकी आमा को दूध शिशु को नाक र घाँटीमा प्रतिरोधी छाला बनाइदिन्छ। केहि शिशुलाई गाई को दूधले एलर्जी हुन सक्छ। यसको विपरीत आमा को दूध शत-प्रतिशत सुरक्षित छ। अनुसन्धानबाट प्रमाणित भएको छ कि स्तनपान गर्ने बच्चाहरु त्यस पछि अन्न खुवाउँदा पनि असुहाउँदो मोटो हुँदैनन्। यो शायद यस कारण बाट हुन्छ कि तिनीहरूलाई शुरू देखि नै आवश्यकता भन्दा अधिक खाने को बानी पर्दैन। स्तनपानबाट देखि जीवनका पछिको चरणहरु मा रक्त क्यान्सर, मधुमेह र उच्च रक्तचाप को खतरा कम हुन्छ। स्तनपानले शिशु को बौद्धिक क्षमता पनि बृद्धि हुन्छ। यसको कारण यो हो कि स्तनपान गराउने आमा र उनको शिशु को बीच भावनात्मक सम्बन्ध धेरै मजबूत हुन्छ। यस वाहेक आमा को दूध मा धेरै प्रकार को प्राकृतिक रसायन पनि हुन्छन्।<ref name="गेटवे">[http://www.indg.in/health/child-health/93894d92492892a93e928 स्तनपान] भारत विकास गेटवे</ref>
नयी आमाहरु द्वारा स्तनपान गराउन देखि उनलाई गर्भावस्था पछि हुनेवाला शिकायतबाट मुक्ति मिल जान्छ। यसले तनाव कम हुन्छ र प्रसव पछि होनेवाले रक्तस्राव मा नियंत्रण पाया जान सक्छ।स्तनपान करानेवाला आमाहरु को स्तन या गर्भाशय को क्यान्सर को खतरा न्यूनतम हुन्छ। स्तनपान एक प्राकृतिक गर्भनिरोधक छ।स्तनपान सुविधाजनक, मुफ्त (शिशु को बाहिर को दूध खुवाउने को लागि दुग्ध मिश्रण, बोतल र अन्य खर्चीले सामान गर्यो आवश्यकता हुन्छ) र सबै भन्दा बढएर आमा तथा शिशु को बीच भावनात्मक सम्बन्ध मजबूत गर्ने सुलभ साधन हो। आमा संग शारीरिक रू प देखि जुडे भएको एहसास शिशुहरु को आरामदायक माहौल दिइन्छ।
==स्तनपान कहिलेदेखि सुरू गराउने?==
शिशु जन्म को लगत्तै पछि स्तनपान शुरू गरेर दिनु पर्छ। जन्म को तत्काल पछि नग्न शिशु को (उसको शरीर लाई कोमलता देखि सुखाने पछि) उनको आमा को गोद मा दिनु पर्छ। आमा उसलाई आफ्नो स्तन को नजिकै ले जाये, ताकि छाला ले संपर्क हो सके। यसले दूध को बहाव ठीक हुन्छ र शिशु को गर्मी मिलती छ। यसले आमा र शिशु को बीच भावनात्मक सम्बन्ध विकसित हुन्छ।
स्तनपान चाडै आरंभ गर्न को चार प्रारंभिक कारण हो <ref name="गेटवे"/>-
* शिशु पहिले 30 देखि 60 मिनेट को समयमा सर्वाधिक सक्रिय रहन्छ।
* उन समय उनको चूसने को शक्ति सबै भन्दा अधिक रहन्छ।
* चाडै शुरू गर्न देखि स्तनपान को सफलता को संभावना बढ जान्छ। स्तन देखि निकलनेवाला पहेलो रंग को द्रव, जसलाई कोलोस्ट्रम भन्छन्, शिशु को संक्रमण ले बचान र उनको प्रतिरोधक क्षमता को मजबूत गर्ने सबै भन्दा राम्रो उपाय हो। यो एक टीका छ।
* स्तनपान तत्काल शुरू गर्न देखि स्तनहरुमा सुनिंनु या प्रसवोत्तर रक्तस्राव को शिकायत हुदैन।
शल्यचिकित्सा देखि शिशु जन्म देनेवाला आमाहरु पनि स्तनपानकरा सकती छन्। यो शल्य क्रिया सफल स्तनपान को तपाईंको क्षमता मा असर हालउदैन।
* शल्य क्रिया को चार घन्टा पछि या एनीस्थीसिया को प्रभाव ले बाहिर आने पछि तपाईं स्तनपान गराउन सक्छं।
* स्तनपान गराउन को लागि तपाईं आफ्नो शरीर को एक करवट मा झुकयो सकती हो या फेरि आफ्नो शिशु को आफ्नो पेट मा लिटा गरेर स्तनपान गराउन सक्छं।
* सीजेरियन विधि ले शिशु को जन्म देनेवाला आमाहरु पहिले केहि दिन सम्म बाहिरी मदद देखि आफ्नो शिशु को सफलतापूर्वक स्तनपान गराउन सक्छं।
==कहिले सम्म ==
साधारणतया कम से कम छ महिना सम्म शिशु को स्तनपान गराउन पर्छ र उसपछि दुइ साल या उसपछि सम्म पनि स्तनपान गराए जान सक्छ। आमा को बीमार होनेपर पनि शिशु को स्तनपान गराउन जरूरी हुन्छ। सामान्यतया साधारण रोगहरु संग स्तनपान गर्नेवाले शिशु को कुनै नोकसान हैन पहुंचता। यहां सम्म कि टायफायड, मलेरिया, यक्ष्मा, पीलिया र कुष्ठरोग रोग मा पनि स्तनपान मा रोक लगान सल्लाह हैन दी जान्छ।
== कति पटक ==
दिन को समय दुवै स्तन भन्दा कम से कम १०-१५ मिनेट सम्म हरेक दुइ या ती घन्टे पछि गराउन पर्छ।दिन मा हुन सक्छ कि बच्चाहरु को जगाना परोस (डयपर बदलन या बच्चाहरु को सीधा गर्न अथवा उन देखि कुराहरु गर्न देखि बच्चाहरु को जगाने मा मदद मिलती है)। जब बच्चाहरु को पोषण परक आवश्यकताहरु दिन को समय ठीक देखि पूरी हुन्छ त फेरि त्यो रात को पल्ट बार हैन जगता। कहिले काँही यस्तो पनि हुन्छ कि स्तन रात को भर जान्छन् र शिशु सो रहयो हुन्छ, तब आमा चाहती हो कि उसलाई जगाकर दूध पिला दें। जस्तै जस्तै बच्चा बडा हुन्छ, दूध खुवाउने को अवधि बढती जान्छ।<ref name="बिहार">[http://www.brandbihar.com/hindi/women/stanpaan.html स्तनपान र प्रसवोपरान्त स्तन इन्फैक्शन]।ब्रांड बिहार</ref>
==स्तनमा गिर्खा==
स्तनपान को समयमा स्तनहरुमा लम्प सामान्य कुरा हो जो कि कुनै छिद्र को बन्द हुन बाट बन जान्छ। दूध खुवाउने भन्दा पहिले (गर्म पानी देखि स्नान या सेक) सेक र स्तन को मालिश गर्नुहोस (छाती देखि निप्पल तिर गोल गोल कोमलता देखि अंगुली को पोरों देखि गर्नुहोस या पम्प द्वारा निकाल दें। बन्द छिद्र या नली को खोल लेना महत्वपूर्ण छ हैन त स्तनहरुमा इन्फैक्शन हुन सक्छ। यदि यस सबै देखि लम्प न निस्किएका या फ्लू को लक्षण दिखाई दिनुहोस त चिकित्सक को परामर्श लें।<ref name="बिहार"/>
==सन्दर्भ सामग्री==
| |||