"सिंह" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
सा रोबोट ले थप्दै: lez:Аслан |
सा स्वचालित हिज्जे सम्पादन, replaced: । → ।, ले → ले (32), संबंधी → सम्बन्धि, हरु → हरू (12) |
||
पङ्क्ति २९:
{{hindi}}
'''सिंह''' ''(पेन्थेरा लियो)'' ''[[पेन्थेरा]]'' [[वंश]]को चार [[ठूला बिराला]] हरूमध्येको एक हो, र [[फेलीडे|फेलिडे]] परिवारको सदस्य हो। यो [[बाघ]] पछि दोस्रो सबै ले/संग/भन्दा ठूलो सजीव बिरालो हो,<ref name="nowak"/> जसमध्ये कुनै कुनै पुरूष सिंहहरूको वजन २५० किलोग्राम भन्दा अधिक हुन्छ। जंगली सिंह वर्तमानमा [[उप सहारा अफ्रीका]] र [[एशिया]]मा पाइन्छनु। यसको तेजी से [[
[[प्लेइस्तोसीन|प्लेइस्तोसेन]]को अंतिम समय तक, जुन लगभग १०,००० वर्ष् पहिले था, सिंह मानव पछि सबै ले/संग/भन्दा अधिक व्यापक रूप से फैला भयो बडा स्तनधारी, भूमिमा रहउन वाला जनावर थियो। उनी [[अफ्रीका]]को अधिकांश भाग मा, पश्चिमी यूरोप से भारत सम्म अधिकांश [[यूरेशिया]] मा, र [[युकोन]] से [[पेरू]] सम्म अमेरिकामा पाए जाउथे।
सिंह जंगलमा १०-१४ वर्ष सम्म रहन्छन्, जबकि उनी कैद मे २० वर्ष भन्दा पनि अधिक जीवित रह सकते हुन्। जंगल मा, नर कहिले काँही नै दस वर्ष भन्दा अधिक जीवित रह पाते छन्, किन भनें प्रतिद्वंद्विहरूको साथ झगडेमा अक्सर उसलाइ चोट पहुंचती हो। {{cite book |last=Smuts |first=G.L. |year=1982 |title=Lion|publisher=Macmillian South Africa (Publishers)(Pty.) Ltd.|location=Johannesburg |pages=231|isbn= 0-86954-122-6}}</ref> उनी साधारण तरिकामा [[सवाना]] र [[चरागाह]]मा रहन्छन्, हुनत उनी झाडी या [[जंगल]]मा पनि रह सकते हुन्। अन्य बिरालोहरूको तुलनामा सिंह साधारण तरिकामा सामाजिक हुदैनन्।
सिंहहरूको एक समूह जिसे अङ्ग्रेजी मे प्राइड कह जातामा सम्बन्धी मादाएं, बच्चाहरू र सानो संख्यामा नर हुन्छन्। पोथी सिंहहरूको समूह प्रारूपिक रूप से एक साथ शिकार गर्छ, जुन अधिकांशतया ठूलो [[अनगुलेट|अनग्युलेट]]मा शिकार गर्छन्। सिंह [[शीर्षको परभक्षी|शीर्ष]]को र [[कीस्टोन
किन यस प्रजातिको दुर्दशाको एक पनि सम्मिलित हो</ref> सिंहहरूको संख्या नामित सरंक्षित क्षेत्रहरू र राष्ट्रीय उद्यानहरूको बहार अस्थिर हो। हुनत यस गिरावटको कारण पूरी जस्तै/तरिका से समझा हैन गयो हो, आवासको क्षति र मानवको साथ संघर्ष यसको सबै ले/संग/भन्दा ठूलो कारण
== संज्ञा ==
पङ्क्ति ४२:
== वर्गीकरण र विकास ==
[[चित्र:Panthera leo Kruger Skull.jpg|thumb|left|क्रूजर राष्ट्रीय उद्यानमा एक आधुनिक सिंहको खोपडी]] सबै ले/संग/भन्दा पुरानो सिंह जस्तो [[जीवाश्म]] [[तंजानिया]]मा [[लेटोली|लाटोली]] से प्राप्त मानिन्छ, र शायद ३५ लाख वर्ष पुरानो छ; कुनै
=== उप-प्रजाति ===
[[चित्र:P l Bleyenberghi.jpg|thumb|upright|right|दक्षिण पश्चिम अफ्रीकी सिंहहरू (पेंथेरा लियो ब्लेयेनबर्घी)]] परम्परागत रूप से, हाल नैमा सिंहको बाह्र [[उप-जाति|उप प्रजातिहरू]]को पहिचानाइएको छ, जसमा से सबै ले/संग/भन्दा बडा हो [[बार्बरी सिंह|बारबरी सिंह]]। [31] ^ [http://www.tigerhomes.org/animal/barbary-lion.cfm बार्बरी सिंह - पेन्थेरा लियो लियो - सबै ले/संग/भन्दा ठूलो सिंहको उप प्रजाति] १९ सेप्टेम्बर २००७को पुनः प्राप्त</ref> यिनी उप प्रजातिहरूलाई विभेदित गराउन वाला मुख्य अंतर हो स्थिति, अयालको उपस्थिति, आकार, र वितरण। किन भनें यिनीहरू लक्षण धेरै नगण्य हुन् र उच्च व्यक्तिगत विभेदनको दर्शाते छन्, यिनीहरूमा भन्दा अधिकंश रूप विवादस्पद हुन् र संभवतया अमान्य छन्; यसको अतिरिक्त, उनी अक्सर अज्ञात उत्पत्तिको चिडियाघर सामाग्रीमा निर्भर गर्छन् जुन "मुख्य तर असामान्य" आकारिकी लक्षणों से युक्त हुन्छन्। <ref name="zoos_encyclopedia">{{cite encyclopedia |last=Grisham |first=Jack |editor=Catherine E. Bell |title=Lion |encyclopedia=Encyclopedia of the World's Zoos |volume=Volume 2: G–P |year=2001 |publisher=Fitzroy Dearborn |location=Chofago |id=ISBN 1-57958-174-9 |pages=pp.733–739 }}</ref> आज केवल आठ उप प्रजातिहरूलाई आमतौरमा स्वीकार गरिन्छ,<ref name="BurgerJ-Molecular-phylogeny">{{cite journal |author=Burger, Joachim ''et al.'' |month=March |year=2004 |title=Molecular phylogeny of the extinct cave lion ''Panthera leo spelaea'' |journal=[[Molecular Phylogenetics and Evolution]] |volume=30 |issue=3 |pages=841–849 |doi=10.1016/j.ympev.2003.07.020| url= http://www.uni-mainz.de/FB/Biologie/Anthropologie/MolA/Download/Burger%202004.pdf| accessdate=2007-09-20 |format=PDF}}</ref><ref name="Conservation-Genetics:Preserving-Genetic-Diversity"/> तर यिनीहरूमा से एक (केप सिंह जुन पूर्वमा ''पेन्थेरा लियो मेलानोकाइटा''को रूपमा वर्णित गरे जान्थ्यो।<ref name="Conservation-Genetics:Preserving-Genetic-Diversity"/> यहाँ सम्म कि शेष सात उप
==== हाल नैमा ====
पङ्क्ति ६०:
==== प्रागैतिहासिक ====
प्रागैतिहासिक कालमा सिंहको धेरै अतिरिक्त उप
* '''पी.एल. एट्रोक्स''' जुन '''[[अमेरिकन सिंह|अमेरिकी सिंह]]''' या '''अमेरिकी गुफा सिंह'''को रूपमा जाउन जाछन, लगभग 10,000 साल पहिले सम्म प्लेइस्तोसने युगमा अमेरिकामा [[अलास्का]] देखि लिएर [[पेरू]] सम्म प्रचुर मात्रामा पाए जाउथे. कहिलेकाँही मानिन्छ कि यो रूप र गुफा सिंह अलग अलग प्रजातिहरूलाई अभिव्यक्त गर्छन्, तर हालमा गरिएको(थियो) फाइलोजिनेटिक अध्ययन बताते हुन् कि उनी वास्तव मा, सिंह (''पेन्थेरा लियो'' )को उप
* '''पी.एल. फोसिलिस''' जुन '''[[पेंथेरा लियो फोसिल्स|प्रारम्भिक मध्यम प्लेइस्तोसने यूरोपीय गुफा सिंह]]'''को रूपमा जानिन्छ, लगभग 500,000 साल पहिले विकसित भयो; यसको जीवाश्म [[जर्मनी]] र [[इटाली|इटली]] से प्राप्त भए छन्. यो आजको अफ्रीकी सिंहहरू से ठूलो आकारको था, आकारमा अमेरिकी गुफा सिंहको बराबर पहुँच गया. [51] ^ अर्नस्ट प्रोब्स्त: Deutschland in der Urzeit ओर्बिस वेर्लग, 1999. आईएसबीएन 3-572-01057-8</ref><ref name="BurgerJ-Molecular-phylogeny"/>[[चित्र:Lascaux-diverticule-félins.jpg|thumb|गुफा सिंह, फे लिउनसको कक्ष, लास्कक्सको गुफाएं]]
* '''पी.एल. स्पेला''' '''[[गुफा सिंह|यूरोपीय गुफा सिंह]]''' , यूरेशियन गुफा सिंह, या उच्च प्लेइस्तोसने यूरोपीय गुफा सिंहको नाम से जानिन्छ, 300,000मा 10,000 साल पहिले यूरेशियामा पायोजान्थ्यो.<ref name="BurgerJ-Molecular-phylogeny"/> यो प्रजाति [[पाषाण काल]]को [[गुफा चित्रकारी]] (ऐसी नै एक दायीं ओर दि खाए गयी है), [[हाथीदांत|हाथी दांत]]को नक्काशी, र मिटटीको प्रतिमाहरू से जानी गयी हो,<ref name="Packer00">{{cite journal | last=Packer | first=Craig | coauthors=Jean Clottes | title=When Lions Ruled France | journal=Natural History | volume=| issue=| pages=52–57 | month=November | year=2000 | url=http://www.lionresearch.org/current_docs/m_pdf/36.pdf | format=PDF | accessdate=2007-08-27}}</ref> यिनीहरू बताती हुन् कि यसमा उभरे भए कान, गुच्छेदार पूंछ, ओर शायद हल्की बाघको जैसी धारियां थीं, ओर कम से कम कुनै नरहरूमा एक [[रफ (असंदिग्धता)|रफ]] या आदिम प्रकारको अयाल उनिको घाँटीमा पाई जाती थी.<ref name="Koenigswald02"/> यस उदाहरणमा एक शिकारको दृश्य दिखाया जा रहयोहै। संभवतया यो उनिको समकालीन सम्बन्धिहरूको जैसी रणनैतिको प्रयोग करते भए, समूहको लागि शिकार करती मादाहरूको दर्शाता हो, र नर यस चित्रको विषय-वस्तुको हिस्सा छैनन्.
पङ्क्ति ६८:
==== संदिग्ध ====
* '''पी.एल. सिन्हालेयस''' '''[[श्रीलंका सिंह]]'''को रूपमा जानिन्छ, मानिन्छ कि यो [[आस पास (तिथि के)|लगभग]] 39,000 वर्ष पहिले विलुप्त हो भएको थियो. यसलाइ केवल [[कुरुविटा]]मा प्राप्त गरिएको(थियो) दुई दांतों से जान गयो है। यिनी दातोंको आधारमा [[पल इ. पी. डेरानियागाला|पी देरानियागाला]]
* '''पी.एल. युरोपिय''' '''[[यूरोपीय सिंह]]'''को रूपमा जानिन्छ, संभवतया ''पेन्थेरा लियो पर्सिका'' या ''पेन्थेरा लियो स्पेला''को समान था, एक उप प्रजातिको रूपमा यसको स्थिति पुष्ट छैन. यो उत्पीडन र अति दोहनको कारण लगभग 100 ई.मा विलुप्त भयो. यो [[बालकन्स|बाल्कन]], [[इटलीको प्रायद्वीप|इतालवी प्रायद्वीप]], दक्षिणी [[फ्रान्स]], र [[आइबेरियाको प्रायद्वीप|आईबेरियन प्रायद्वीप]]मा बसे भए थे. यो [[प्राचीन रोम|रोमन]], [[प्राचीन ग्रीस|यूनानी]] र [[प्राचीन मेक डोनीयन्स|मेकडोनियन]] मान्छेहरूमा शिकारको लागि धेरै नै लोकप्रिय थे.
* '''''पी.एल. यौंगी'' ''' या ''[[पेंथेरा हरू गी|पेन्थेरा हरू गी]]'' 350000 साल पहिले विकसित भए.<ref name="Harington69">{{cite journal |last=Harington |first=CR |year=1969 |title=Pleistocene remains of the lion-like cat (''Panthera atrox'') from the Yukon Territory and northern Alaska |journal=Canadian Journal Earth Sciences |volume=6 |issue=5 |pages=1277–1288 }}</ref> वर्तमान सिंहको प्रजातिको साथ यसको सम्बन्ध अस्पष्ट हो, र संभवतया यो एक विशेष प्रजातिको प्रतिनिधित्व गर्छ.
पङ्क्ति ८१:
==== अयाल (गर्दनमा बाल) ====
[[चित्र:wiki lion.jpg|thumb|अलग से अयालको दर्शाती भयो, एक सिंहको थर्मोग्राफिक छवि.]]एक वयस्क नर सिंहको अयाल, बिरालोहरूको बीच अद्वितीय हो, यो यस प्रजातिको सबै ले/संग/भन्दा विशिष्ट विभेदी लक्षण है। यो सिंहलाई बडा दि खान्छ, एक शानदार रूप दिन्छ; यो अन्य सिंहहरू र प्रजातिको मुख्य प्रतिस्पर्धी, अफ्रीकाको [[स्पोटेड (धब्बेदार) लकडबग्धा|स्पोटेड हाइना]],को साथ मुकाबलेको समयमा सिंहको मदद गर्छ, [92]
{{cite web | last=Trivedi | first=Bijal P. | title=Are Maneless Tsavo Lions Prone to Male Pattern Baldness? | publisher=National Geographic | year=2005 | url=http://news.nationalgeographic.com/news/2002/04/0412_020412_TVtsavolions.html | accessdate=2007-07-07}}</ref> अयालको उपस्थिति, अनुपस्थिति, रंग र आकार, आनुवंशिक सरंचना, लैंगिक परिपक्वता, जलवायु, र [[टेस्टोस्टेरोन]]को निर्माण से सम्बंधित हुन्छ; थम्ब रुलको अनुसार अयाल जितनी गहरी र घनी हुन्छ, सिंह उतना नै स्वस्थ हुन्छ. सिंहनी आफ्नो लैंगिक साथीको चयनको समयमा उनी नरको प्राथमिकता देती हो जसको अयाल अधिक घनी र गहरी हुन्छ.<ref name="Trivedi02">{{cite web | last=Trivedi | first =Bijal P. | title=Female Lions Prefer Dark-Maned Males, Study Finds | work=National Geographic News | publisher=National Geographic | date=22 August 2002 | url=http://news.nationalgeographic.com/news/2002/08/0822_020822_TVlion.html| accessdate= 2007-09-01}}</ref> [[तंजानिया]]मा अनुसंधान पनि बताता हो कि नर-नर सम्बन्धमा अयालको लम्बाई लडाईमा सफलताको सिग्नल देती है। गहरे-अयाल से युक्त जंतुको प्रजनन आयु अधिक हुन्छ, र उनको सन्तानको अस्तित्वको संभावना पनि बढ जान्छ, हुनत उसलाइ वर्षको सबै ले/संग/भन्दा गर्म महीनाहरूमा धेरै कष्ट उठाना पर्दछ।<ref name="West">{{cite journal |last=West |first=Peyton M. |coauthors=Craig Parker|year=2002 |month=August |title=Sexual Selection, Temperature, and the Lion's Mane |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=297 |issue=5585 |pages= 1339–1343 |doi=10.1126/science.1073257 |pmid=12193785}}</ref> दुई या तीन नरों से युक्त एक समूह (प्राइड)मा यस्तो सम्भावना हुन्छ कि पोथी उनी नरको साथ सक्रियता से सम्भोग गरन चाहती हो जसको अयाल अधिक घनी हुन्छ.<ref name="Trivedi02"/> [[चित्र:Maneless lion from Tsavo East National Park.png|thumb|गलेको बाल से रहित एक नर सिंह, जसको शरीरमा कम बाल छन्-सावो पूर्व राष्ट्रीय उद्यान, केन्या से.]]
इस प्रकार से अयाल उप प्रजातिको पहचानको उपयुक्त मारकर छैन.<ref name="Conservation-Genetics:Preserving-Genetic-Diversity">{{cite journal |last=Barnett |first=Ross |coauthors=Nobuyuki Yamaguchi, Ian Barnes and Alan Cooper |month=August |year=2006 |title=Lost populations and preserving genetic diversity in the lion ''Panthera leo'': Implications for its ''ex situ'' conservation |journal=Conservation Genetics |volume=7 |issue=4 |pages=507–514 |doi=10.1007/s10592-005-9062-0}}</ref><ref name="yamaguchi-haddane">{{cite journal |last=Yamaguchi |first=Nobuyuki |coauthors=B. Haddane |month= |year=2002 |title=The North African Barbary lion and the Atlas Lion Project |journal=International Zoo News |volume=49 |pages=465–481}}</ref> हुनत एशियाई उप प्रजातिको नर, औसत अफ्रीकी सिंहको तुलनामा विरली अयालको द्वरा परिलक्षित हुन्छन्<ref name="Menon">{{cite book |last=Menon |first=Vivek |year=2003 |title=A Field Guide to Indian Mammals |location=Delhi |publisher=Dorling Kindersley India |isbn=0-14-302998-3| pages=}}</ref> अयाल रहित नर सिंह केन्यामा [[सेनेगल]] र [[सावो पूर्व राष्ट्रीय उद्यान|सावो पूर्व राष्ट्रीय पा]]र्कमा पाए गए छन्, र तिम्बावतीको मूल सफेद नर सिंह पनि अयाल रहित था. [[बधिया|कासट्रेटेड]] सिंहको अयाल न्यूनतम हुन्छ. कहिलेकाँही अंतर प्रजनित सिंहको आबादीमा एक अयालको अनुपस्थिति पाई जान्छ; यो अंतर्प्रजनन पनि जननको क्षमतामा कमीको कारण बनइन्छ. {{cite web | last=Trivedi | first =Bijal P. | title=To Boost Gene Pool, Lions Artificially Inseminated | work=National Geographic News | publisher=National Geographic | date=12 June 2002 | url=http://news.nationalgeographic.com/news/2002/06/0612_020612_TVlion.html| accessdate= 2007-09-20}}</ref> [[चित्र:Lightmatter lioness.jpg|thumb|एक रफ से युक्त सिंहनी जुन कहिलेकाँही नर होनेको भ्रम पैदा गर्छ.]]कई सिंहनियहरूमा एक [[रफ (असंदिग्धता)|रफ]] हुन्छ जुन विशेष स्थितियहरूमा स्पष्ट हुन सक्छ. कहिलेकाँही यसलाइ मूर्तिहरू , चित्रों, विशेष रूप से प्राचीन कलाकारीमा इंगित गरिन्छ र यसलाइ
==== सफेद सिंह ====
पङ्क्ति ९२:
=== समूह संगठन ===
सिंह शिकारी [[मांसभक्षी]] हुन् जुन दुई प्रकारको सामाजिक संगठनको अभिव्यक्त गर्छन्. कुनै ''निवासी'' हुन्छन् जुन ''प्राइड'' नामक समूहमा रहन्छन्.<ref name="Schaller33">[118] ^ स्कालर, पी. 33</ref> यस प्राइडमा सामान्यतया लगभग पाँच या छ सम्बंधित मादाएं, दुवै लिंगोंको उनिको शावक र एक या दुई नर हुन्छन् (यदि एक भन्दा अधिक हुन् त ''सहमिलन'' भनिन्छ) जुन एक व्यस्क मादाको साथ सम्बन्ध बनाइन्छ (हुनत धेरै ठूलो प्राइडमा 30 सदस्य सम्म प्रेक्षित गरिएको(थियो) छन्). एक प्राइड से सम्बन्धित नरहरूको सहमिलन साधारण तरिकामा दुई सम्म हुन्छ, तर बढ कर चार सम्म पनि पहुँच सक्छ र समयको साथ फेरि से कम पनि हुन सक्छ. नर शावक परिपक्व हो जाए पछि आफ्नो मांको प्राइडको छोड देते छन्. [[चित्र:Pride of lions.JPG|thumb|left| मसाई मारा, केन्यामा गवर्नर्स केम्पको पास गति गरयोभयो एक समूह (प्राइड)]] दोस्रो संगठनात्मक व्यवहारको '' खानबदोश'' भनिन्छ, जुन व्यापक रूप से एक रेंजमा फैले हुन्छन् र अनियमित रूप से घूमते छन्, यिनीहरू एक्लै या जोडहरूमा रह सकते छन्,<ref name="Schaller33"/> सम्बन्धी नरोंको जोडे अधिक देखे जाछन जुन आफ्नो आफ्नो मूल प्राइड से अलग हो गए हुन्छन्. ध्यान दें कि एक सिंह आफ्नो जीवन शैलीको बदल सक्छ; खानबदोश निवासी बन सकते हुन् र यसको विपरीत पनि संभव है। नरको यस जीवन शैली से भएर गुजरना नै पडता हो र कुनै कभी पनि कुनै प्राइडमा शामिल हैन हो पाते. एक पोथी यदि खानबदोश बन जान्छ त उनको लागि कुनै नए प्राइडमा शामिल हुनु अधिक मुश्किल हुन्छ, किन भनें एक प्राइडमा मादाहरू
प्राइडको सदस्य नियमित रूप से शिकारमा समान भूमिका निभाते रहन्छन्. शिकारीको स्वास्थ्य प्राइडको अस्तित्वको बनाए राखउनको लागि प्राथमिक आवश्यकता हो र उनी
=== शिकार र आहार ===
पङ्क्ति १००:
सिंह शक्तिशाली जनावर हुन् जुन आमतौरमा समन्वित समूहमा शिकार गर्छन् र आफ्नो चयनित शिकारमा हमला गर्छन्. हुनत यिनीहरू विशेष रूप से आफ्नो सहनशक्तिको लागि हैन जाउन जाछन- उदाहरणको लिए, एक सिंहनीको ह्रदय उनको शरीरको भारको केवल 0.57 प्रतिशत बनाइन्छ (एक नरको उनको शरीरको भारको लगभग 0.45 प्रतिशत), जबकि एक हाइनाको ह्रदय यसको शरीरको भारको 1 प्रतिशतको करीब हुन्छ.<ref name="Schaller39">[133] ^ स्कालर, पी. 248</ref> यस प्रकार, यद्यपि सिंहनी {{convert|60|km/h|mi/h|-1|abbr=on}}[134]को गति सम्म पहुँच सकती हो,<ref name="Schaller233">[135] ^ स्कालर, पी. 233</ref> यिनीहरू यस्तो केवल सानो अवधिको लागि नै गरन सक्छं,<ref name="Schaller2478">[136] ^ स्कालर, पी. 247-248</ref> इसलागि हमला शुरू गराउन भन्दा पहिले उसलाइ शिकारको धेरै करीब हुनु पर्छ. यिनीहरू यस्तो/यस्ता/यसरी कारकहरूको लाभ उठाते हुन् जुन दृश्यताको कम गर्छन्; अधिकांश शिकार रातको समय या कुनै ढके भए रूपमा गरिन्छ.<ref name="Schaller237">[137] ^ स्कालर, पी. 237</ref> जब उनी शिकार से 30 मीटर (98 फुट) या उनी ले/संग/भन्दा कमको दूरीमा पहुँच जाछन. तब उनी उनिमा उचकते छन्. आमतौर मा, धेरै सिंहनियां एक साथ काम गर्छं र विभिन्न बिंदुहरू से झुंडको घेर लिन्छं. एक पल्ट जब उनी एक झुंडको पास पहुंच जाछन, उनी साधारण तरिकामा सबै ले/संग/भन्दा नजदीकी शिकारको लक्ष्य बनाछन. हमला धेरै सानो र शक्तिशाली हुन्छ; उनी धेरै तेज छलांगको साथ जल्दी से शिकारको पकडनेको प्रयास गर्छन्. शिकारको आमतौरमा [[गला घोंटना|गला घोंट]] कर मार हाल्इन्छ, {{cite web |title=About lions—Ecology and behaviour |author=Dr Gus Mills |publisher=African Lion Working Group |url=http://www.african-lion.org/lions_e.htm |accessdate=2007-07-20 }}</ref> जुन [[प्रमस्तिष्क इस्चेमिया|प्रमस्तिष्क इसचेमिया]] या [[श्वासावरोध|श्वासावरोध (एसफाईक्सिया)]]को कारण हुन सक्छ (जसको परिणाम स्वरूप [[हाइपोक्सेमिया|हाइपोक्सेमिक]], या 'सामान्य' [[हाइपोक्सिया (अल्प-आक्सियता)|हाइपोक्सिया]] हो जाइन्छ). शिकारको सिंहको द्वारा उनको पंजों से जनावरको मुहं र नासा छिद्रहरूलाइ बन्द गरएर पनि मारा जा सक्छ <ref name="nowak">[140] ^ रोनाल्ड एम. नोवाक: '' वकर्स ममल अफ दी वर्ल्ड ''</ref> (यह पनि श्वासावरोधको कारण बनइन्छ). साना शिकार, यद्यपि, केवल सिंहको पंजेको एक कडी चोट से नै मारे जान सकिन्छं.<ref name="nowak"/> [[शिकार]] मुख्य रूप से ठूलो स्तनधारी हुन्छन्, जसमा [[वाइल्डबीस्ट|जंगली बीस्ट]], [[इम्पाला]], [[जेबरा]], [[अफ्रीकी भैंस|भैंस]] र अफ्रीकामा [[वार्थोग]], र [[नीलगाय|नील गाई]], [[सूअर|जंगली बोर]], र भारतमा धेरै [[हरिण]]को प्रजातिहरूलाई प्राथमिकता दी जान्छ. धेरै अन्य प्रजातिहरूलाई उपलब्धताको आधारमा शिकार गरिन्छ. यसमा मुख्य रूप से 50 से 300 किलोग्राम (110–660 lb) भारको [[अनग्युलेट|अनग्युलेट्स]] शामिल हुन्छन् जस्तै [[कुडू]], [[हार्टेबीस्ट|हारतेबीस्ट]], [[जेम्सबक|जेम्स्बोक]], र [[टोरोट्रागस|एलेंड]].<ref name="nowak"/> कहिलेकाँही, उनी अपेक्षाकृत सानो प्रजातिहरू जस्तै [[थमसनको बारहसिंघ (गजेला)|थमसनको गजेला]] र [[स्प्रिंगबोक (एक प्रकारको हिरण) (एंटीलोप)|स्प्रिंगकोक]]को शिकार गर्छन्. [[नामिब मरुस्थल|नामिब]]को तटमा रहउन वाला सिंह ठूलो मात्रामा [[पिन्निपेड|सील]] मछलियहरूलाइ शिकार बनाछन. [143] ^ [http://www.5050.co.za/inserts.asp?ID=8258 50/50-SAको शीर्ष एन्विरो टीवी कार्यक्रम]</ref> समूहमा शिकार करते भए सिंह अधिकांश जनावरहरूलाइ घसीटनेमा सक्षम हुन्छन्, यहाँ सम्म कि स्वस्थ व्यस्कको भी, तर उनिको रेंजको अधिकांश भागहरूमा उनी धेरै ठूलो शिकार, जस्तै पूर्णतया विकसित नर [[जिराफ]]मा कहिलेकाँही नै हमला गर्छन्. किन भनें उसलाइ चोट लागउनको खतरा रहइन्छ. [[चित्र:7 lions.jpg|thumb|left|मसाई मारा पार्क रिजर्व, केन्यामा सडकको किनारे सात सिंह]] विभिन्न अध्ययनोंको द्वारा एकत्रित विस्तृत आँकडे बताते हुन् कि सिंह सामान्यतया 190-550 किलोग्राम (420-1210 lb) रेंजको स्तनधारियहरूलाइ शिकार बनाछन. जंगली बीस्ट सबै ले/संग/भन्दा पसंदीदा शिकारको श्रेणीमा सबै ले/संग/भन्दा पहिले नम्बरमा आता हो (यह लगभग [[सेरेन्गेति|सेरेंगेती]]मा सिंहको शिकारको आधा भाग बनाइन्छ), यसको बाद जेबरा. [144] ^ ''दी आर्ट अफ बींग अ लायन'' पी जी 186, च्रिस्तिने र माइकल डेनिस-होत, फ्राइडमेन / फेयरफाक्स, 2002</ref> अधिकांश वयस्क [[हिप्पोपोटेमस]], [[गैंडा (राईनो)|राइनोसिरस]], [[हात्ती]], र साना [[बारहसिंघ (गजेला)|गजेला]], [[इम्पाला]], र अन्य फुर्तीले एंटिलोप सामान्यतया शामिल हुदैनन्.
हुनत जिराफ र भैंसको अक्सर विशेष
=== प्रजनन र जीवन चक्र ===
[[चित्र:Lions mating Denver Zoo.jpg|thumb|left|एक पल्ट संभोगको समयमा, एक जोडा धेरै दिनहरू सम्म प्रतिदिन 20 से 40 पल्ट मैथुन कर सक्छ.]]अधिकांश सिंहनियां चार सालको उम्रमा प्रजनन गर्छं,<ref name="Schaller29">[164] ^ स्कालर, पी. 29</ref> सिंह वर्षको कुनै विशेष समयमा [[संभोग|सम्भोग]] हैन गर्छन्, र मादाहरू [[एस्ट्रस चक्र#आवृति|बहुअंडक (पोलीएस्ट्रस)]] हुन्छं.<ref name="Schaller174">[165] ^ स्कालर, पी. 174</ref> अन्य बिरालोहरूको तरह, नर सिंहको शिश्न (लिंग)मा कांटे हुन्छन् जुन पछिको र मुडे हुन्छन्. शिश्न से वापस बाहिर आते समय यिनीहरू कांटे मादाको योनीको दीवारहरूलाइ रगडते छन्, जसको कारण अंडोत्सर्जन हुन्छ. {{cite book |last=Asdell |first=Sydney A. |title=Patterns of mammalian reproduction |year=1993|origyear= 1964 |publisher=Cornell University Press|location=Ithaca |isbn=978-0-8014-1753-5}}</ref> एक सिंहनी जब [[एस्ट्रस चक्र|उष्मि]]त हुन्छ त त्यो एक भन्दा अधिक सिंहहरूको साथ सम्भोग गरन सक्छ;<ref name="Schaller142">[168] ^ स्कालर पी. 142</ref> एक संभोग चक्रको समयमा, जुन धेरै दिनहरू सम्म चलता हो, जोडा प्रतिदिन बीस से चालीस पल्ट सम्बन्ध बनयोसक्छ र र खान छोड पनि सक्छसिंह कैदमा धेरै अच्छी जस्तै/तरिका से प्रजनन गर्छन्. औसत गर्भावधि 110 दिनहरूको आसपास हो,<ref name="Schaller174"/> पोथी एक एकांत गुफा (डेन) (जो एक झाडी, ईखको बिस्तर, एक गुफा या कोई अन्य आश्रय से युक्त क्षेत्र हुन सक्छ)मा एक से चार शावकोंको समूहको जन्म देती हो, सामान्यतया शेष प्राइड से दूर जाएर बच्चहरूलाइ जन्म देती है। जब सम्म शावक असहाय हुन्छन्, त्यो आफु आफैको शिकार बनती हो, र उनी स्थानको करीब बनी रहन्छ जहाँ शावकहरूलाइ राखाइएको छ.<ref name="Scott">[170] ^ स्कट, जोनाथन; स्कट, एंजेला. (2002), ''बिग केट डायरी: लायन '' पी. 45</ref> शावक आफु नेत्रहीन पैदा हुन्छन् -उनिको आँखें जन्मको लगभग एक सप्ताह सम्म खुलती छैनन्, उनिको वजन जन्मको समय 1.2-2.1 किलोग्राम (2.6–4.6 lb) हुन्छ, उनी लगभग असहाय हुन्छन्, जन्मको एक दुई दिन पछि रेंगने लागछन, र लगभग तीन सप्ताह पछि चलना शुरू गर्छन् <ref name="Schaller143">[171] ^ स्कालर, पी. 143</ref> सिंहनी एक महिनामा धेरै पल्ट आफ्नो शावकहरूलाइ घाँटी से पकड कर एक एक गरएर नए
=== स्वास्थ्य ===
हुनत वयस्क सिंहको प्राकृतिक परभक्षी छैन, प्रमाण बताते हुन् कि अधिकांश मानवको द्वारा या अन्य सिंहोनको द्वारा मारे जाछन.<ref name="Schaller183">[187] ^ स्कालर, पी. 183</ref> यो विशेष रूप से नर सिंहहरूको लागि सत्य हो, जो, प्राइडको मुख्य सरंक्षकको रूप मा, प्रतिस्पर्धी नरको सम्पर्कमा आनेमा अधिक उग्र हो जाछन.
वास्तव मा, एक नर 15 या 16 सालको एक उमेर सम्म पहुँच सक्छ यदि त्यो यस कुराको प्रवन्धन करले कि कोई बाहिरी नर उसलाइ बेदखल न करे. ज्यादातर नर 10 साल भन्दा अधिक जिन्दा हैन रहन्छन्. यही कारण हो जंगलमा एक सिंहनीको तुलनामा एक नर सिंहको औसत आयु कम हुन्छ. हुनत, दुवै नै लिंगोंको सदस्य दूसर सिंहहरूको द्वारा घायल किये जान सकिन्छं या मारे जान सकिन्छं, जब अतिव्यापी क्षेत्रहरूको दुई प्राइड संघर्ष गर्छन्. [[टिक]]को विभिन्न
=== सञ्चार ===
पङ्क्ति ११३:
=== अंतर्विशिष्ट हिंसक सम्बन्ध ===
जिन क्षेत्रहरूमा सिंह र [[चितकबरा लकडबग्धा|स्पोटेड हाइना]] एक साथ रहन्छन् उनिको बीच संबंधोंको तीव्रता र जटिलता अद्वितीय हुन्छ. सिंह र स्पोटेड हाइना दुवै [[शीर्ष शिकारी|शीर्षको शिकारी]] हुन् जुन समान शिकार से भोजन प्राप्त गर्छन्, र इसलागि एक दोस्रोको प्रत्यक्ष प्रतिस्पर्धी छन्. यस प्रकार, उनी अक्सर एक दोस्रो से लडते हुन् र एक दोस्रोको द्वारा मृत शिकारको चोरी गर्छन्. हुनत हाइनाको सिंहको शिकारको क्षमताओं से लाभ उठाने वाला, एक अवसरवादी मृतजीवी मानिन्छ. अक्सर यसको विपरीत पनि सत्य हुन्छ. तंजानियाको न्गोरोंगोंरो क्रेटर मा, स्पोटेड हाइना (लकडबग्धा)को जनसंख्या सिंहको तुलनामा धेरै अधिक हो जुन आफ्नो भोजनको अधिकांश हिस्सा हाइनाको शिकारको चुरा कर प्राप्त गर्छन्. दुवै प्रजातिहरूको बीच झगडे, बहरहेल, भोजनको लिएर लडाईमा खत्म हुन्छन्. पशुहरू मा, साधारण तरिकामा देख्यो जाइन्छ कि अन्य प्रजातिहरूलाई क्षेत्रीय सीमाओंको भित्र स्वीकार हैन गरिन्छ. हाइना र सिंह यसको अपवाद छन्; उनी एक दोस्रोको बिरुद्धसीमाहरू तय कर देते छन्, जस्तै उनी आफ्नो नै प्रजातिको बिरुद्धसदस्य हुन् . विशेष रूप से नर सिंह धेरै हाइनाको प्रति धेरै उग्र हुन्छ, र दे खा्यो हो कि त्यो हाइनाको शिकार गरएर मार हाल्इन्छमा खाता छैन. यसको विपरीत, हाइना सिंहको शावकोंको प्रमुख शिकारी छन्, र सिंहनीको सताते छन्. [213] ^ [http://www.wildwatch.com/living_library/mammals-2/spotted-hyena लिविंग लाब्रेरी | स्पोटेड हाइना | आर्टिकल यिनी मेमल्स ]</ref> [214] ^ [http://www.lioncrusher.com/animal.asp?animal=75 लायन क्रशर्स डोमेन ] स्पोटेड हाइना (क्रोकुटा क्रोकुटा ) तथ्हरू र चित्रों</ref> हुनत, स्वस्थ व्यस्क नर, यहाँ सम्म कि एक ही, से हरेक कीमत बचनेको कोशिश गर्छन्. सिंह क्षेत्रमा साना फेलाइन जस्तै [[चितुवा]] र [[तेंदुआ]]मा प्रभावी हुन्छन्, जहाँ उनी समपैतृक हुन्छन्. उनी उनिको द्वारा मृत शिकारको चुराते हुन् र उनिको शावकहरूलाइ मार हाल्छन र यहाँ सम्म कि मौका मिलए पछि वयस्कहरूलाइ पनि हैन छोडते छन्. चीतेको पास, सिंह या अन्य शिकारिहरू द्वारा, आफ्नो मृत शिकारको चुराए जाउनको 50 प्रतिशत सम्भावना हुन्छ. [215] ^ ओ'ब्रेन, एस, डी विल्द्त, एम. बुश (1986). "दी चितुवा यिनी जिनेटिक पेरिल". वैज्ञानिक अमेरिकी 254: 68-76.</ref> सिंह चीतेको शावकोंको मुख्य हत्यारे छन्, जसमा से 90 प्रतिशत सम्म अन्य शिकारिहरूको हमलाको द्वारा आफ्नो जीवनको पहिले सप्ताहमा मर जाछन. चितुवा दिनको भिन्न समयमा शिकारको द्वारा प्रतिस्पर्धा से बचते हुन् र आफ्नो शावकहरूलाइ मोटी झाडियहरूमा छुपाते छन्. तेंदुए पनि यस्तो नै युक्तिको प्रयोग गर्छन्, तर सिंह या चीतेको तुलनामा साना शिकारमा निर्वाह गराउनको क्षमता यिनीहरूमा ज्यादा हुन्छ. साथ ही, चितुवा, तेंदुए पेडोंमा चढ सकते छन्, र आफ्नो शावकहरूलाइ सिंहहरू से बचनेको लागि पेडहरूको प्रयोग कर सकते छन्. हुनत, सिंहनी कहिलेकाँही तेंदुएको द्वारा मृत शिकारको पानेको लागि रुखमा चढनेमा सफल हुन्छ.<ref name="Schaller293">[216] ^ स्कालर, पी. 293</ref> त्यहि प्रकार, सिंह [[अफ्रीकी जंगली कुत्ता|अफ्रीकी जंगली कुत्तों]]मा प्रभावी हुन्छन्, उनी ना केवल उनिको मृत
== वितरण र आवास ==
अफ्रीका मा, सिंह सवाना घासको भूमिमा पाए जाछन जसमा वितरित ''[[बबूल|एकेसिया (बबूल)]]''को वृक्ष हुन्छन्, जुन छाया देते छन्; {{cite book |last=Rudnai|first= Judith A. |title=The social life of the lion |year=1973 |publisher=s.n. |location=Wallingford |isbn=0-85200-053-7 }}</ref> भारतमा उनिको आवास शुष्क सवाना वन र धेरै शुष्क पतझड झाडदार वनको मिश्रण है। {{cite web | title=The Gir - Floristic | work=Asiatic Lion Information Centre | publisher=Wildlife Conservation Trust of India | year=2006 | url=http://www.asiaticlion.org/gir-floristic.htm | accessdate=2007-09-14}}</ref> अपेक्षाकृत हाल नैको समयमा सिंह केवल केन्द्रीय [[वर्षावन]] क्षेत्र र [[सहारा]] रेगिस्तानको छोडकर [[यूरेशिया]]को दक्षिणी भागहरूमा [[ग्रीस]] देखि लिएर [[भारत]] सम्म र अधिकांश [[अफ्रीका]]मा पाए गए. [[हीरोडोट्स]]को रिपोर्टको अनुसार सिंह ग्रीसमा 480 ई.पू. धेरै साधारण थे; वहाँले देश से भएर जाते समय पर्शियन राजा [[पर्शियाको जेरेक्सस I|जेर्क्सेक्स]]को समान लादउन वाला ऊँटोंमा हमला गर्यो. [[अरस्तु|अरस्तू]]
[[इरान|ईरान]] से बादमा कोई विश्वसनीय रिपोर्ट हैन मिली.<ref name="simba"/> अब यो उप प्रजाति केवल पश्चिमोत्तर भारतको [[गिर वन राष्ट्रीय उद्यान|गिर जंगलों]]मा र उनकोको आस पास मिलती छन्.<ref name="Asiaticweb"/> [[गुजरात]] राज्यको अभयारण्यमा 1,412 किमी ² (558 वर्ग मील) क्षेत्रमा 300 सिंह रहन्छन्. जुन अधिकांश जंगल क्षेत्रलाई ढकता है। उनिको संख्या विस्तारै धीरे बढ रही है। {{cite web | author=Wildlife Conservation Trust of India | title=Asiatic Lion - Population | work=Asiatic Lion Information Centre | publisher=Wildlife Conservation Trust of India | year=2006 | url=http://www.asiaticlion.org/population-gir-forests.htm | accessdate=2007-09-15}}</ref> उनी अफ्रीकाको अधिकांश भाग मा, यूरोप देखि लिएर भारत सम्म अधिकांश यूरेशियामा र [[बेरिन्गिया|बेरिंग भूमि पुल]]मा र अमेरिकामा [[युकोन]] से पेरू सम्म पाए जाछन,<ref name="Harington69"/> यस रेंजको भाग कुनै उप प्रजातिहरूको द्वारा घेरे जाउथे जुन आज विलुप्त हो गयीं छन्.
== जनसंख्या र संरक्षणको स्थिति ==
{{main|Lion hunting}}
[[चित्र:Lion cubs Serengeti.jpg|thumb|left|सिंहको शावक सेरेन्गेतिमा खेलते भए]] अधिकांश सिंह अब पूर्वी र दक्षिणी अफ्रीकामा रहन्छन्, र वहाँमा उनिको संख्या तेजी से कम हो रही हो, पछिल्लो दुई दशकोंको समयमा उनिमा अनुमानतः 30-50 प्रतिशतको कमी आई है।<ref name="IUCN"/> वर्तमान मा, अफ्रीकी सिंहहरूको आबादीको रेंज 2002-2004मा जंगलहरूमा 16,500 र 47,000को बीच आंगरियो, {{cite journal |author=Bauer H, Van Der Merwe S |year= 2002|title=The African lion database |journal=Cat news |volume=36 |issue= |pages=41–53 }}</ref> {{citation |author=Chardonnet P |year=2002|title=Conservation of African lion|publisher =International Foundation for the Conservation of Wildlife|location=Paris, France}}</ref> जुन 1990को अनुमान 100,000 से कम हो गयी हो, जुन संभवतया 1950मा 400,000 रही होगी. यस गिरावटको कारण ठीक से समझमा हैन आ रहयोहै, र यो उत्क्रमणीय हैन हुन सक्छ.<ref name="IUCN"/> वर्तमानमा आवासको क्षति र मानवको साथ संघर्ष यस प्रजातिको लागि सबै ले/संग/भन्दा बडा खतरा है।<ref name="awf">{{cite web|title=AWF Wildlife: Lion|url=http://www.awf.org/content/wildlife/detail/lion|publisher=African Wildlife Foundation|accessdate=2007-08-29}}</ref> {{cite web |title=NATURE. The Vanishing Lions |publisher=PBS |url=http://www.pbs.org/wnet/nature/vanishinglions/index.html |accessdate=2007-07-20 }}</ref> शेष आबादीयां अक्सर भौगोलिक रूप से एक दोस्रो से अलग हुन्छं, जुन [[अंतर प्रजनन|अंतर्प्रजनन]]को कारण बनती छन्, र यसको परिणाम स्वरूप [[आनुवंशिक विविधता|आनुवंशिक भिन्नता]]मा कमी आउँछ। यसैको लागि [[प्रकृति संरक्षणको लागि अंतर्राष्ट्रीय यूनियन|प्रकृति र प्राकृतिक संसाधनहरूको सरंक्षणको लागि अंतर्राष्ट्रीय यूनियन]]को द्वारा सिंहलाई एक [[संवेदनशील
इन क्षेत्रहरूको बाहिर, सिंहको पशुधन र मान्छेहरूको साथ अंतर्क्रिया से उत्पन्न होने वाला मुद्दोंको परिणाम स्वरूप साधारण तरिकामा पहिले वाला विलुप्त हो गए. {{cite web | last=Roach | first=John | title=Lions Vs. Farmers: Peace Possible? | work=National Geographic News | publisher=National Geographic | date=16 July 2003 | url=http://news.nationalgeographic.com/news/2003/07/0716_030716_lions.html | accessdate=2007-09-01}}</ref> भारत मा, लगभग 359 एशियाई
=== नर-भक्षी ===
{{main|Man-eater}}
जबकि आमतौरमा सिंहको मान्छेहरूको शिकार हैन गर्छन्, कुनै (आमतौरमा नर) मानवको शिकार गरन पसंद गर्छन्; धेरै जाउन माने मामला हुन् [[सावो मानेतर्स|सावो नर भक्षी]], जहाँ 1898मा [[केन्या]]मा [[सावो नदी]]मा एक पुलको निर्माणको समयमा नौ महिनामा [[युगांडा रेलवे|दी केन्या युगांडा रेलवे]]को निर्माण कर रहे 28 रेलवे कर्मचारी सिंहहरूको शिकार बन गए. र 1991मा [[म्फुवे]] नर भक्षी, जसले [[जाम्बिया]]मा लान्ग्वा नदी घाटीमा छ मान्छेहरूलाई मार डाला. {{cite web | coauthors=Wayne Hosek | title=Man-eaters of the Field Museum: Lion of Mfuwe | work=Field Museum of Natural History | publisher=Field Museum of Natural History | year=2007| url =http://www.fieldmuseum.org/exhibits/exhibit_sites/tsavo/mfuwe.html | accessdate =2007-09-16}}</ref>, दुवै मा, जस शिकारिहरू
लेखक नोट गर्छन् कि जीवाश्म विज्ञानको रिकोर्डमा पेंथारिनेज र प्रामेट्सको बीच साक्ष्यांकित सम्बन्ध है। {{cite journal |url=http://www.man-eater.info/gpage6.html |accessdate=2007-07-07 |last=Peterhans |first=Julian C. Kerbis |coauthors=Thomas Patrick Gnoske |title=The Science of Man-eating | journal = Journal of East African Natural History | volume = 90 | issue = 1&2 | year = 2001 | pages = 1–40 |doi=10.2982/0012-8317(2001)90[1:TSOMAL]2.0.CO;2
}}</ref> सिंहको नर भक्षी होनेको प्रवृतिको व्यवस्थित जांच गरिएको छ. अमेरिकी र तंजानियाको
=== कैदमा ===
व्यापक रूप से कैदमा देखे जाछन, {{cite web | title=Givskud Zoo Lion Park | url=http://www.goodzoos.com/Denmark/Givskud.htm|accessdate=2007-09-07}}</ref> सिंह विदेशी जनावरोंको एक समूहको भाग हुन् जुन अठारवीं शताब्दीको अन्त देखि लिएर [[चिडियाघर]] प्रदर्शनको केन्द्र रहे छन्; यस समूहको सदस्य अभिन्न रूप से ठूलो कसिंहुकी हुन्छन्, यिनीहरूमा हात्ती, राईनोसिरस, हिप्पोपोटेमस, ठूलो प्राइमेट, र अन्य ठूलो बिल्लियाँ शामिल छन्; चिडियाघर यिनी प्रजातिहरूको जहाँ सम्म हो सके अधिकतम जन्तु इकठ्ठा गराउनको कोशिश गर्छन्.<ref name="dc81">[281] ^ डी कोरसी, पी. 81</ref> हुनत धेरै आधुनिक चिडियाघर आफ्नो प्रदर्शनको बारेमा अधिक चयनात्मक छन्, [282] ^ डी कोरसी, पी. 82</ref> दुनिया भरको चिडियाघरों र वन्यजीव पार्कमा 1000 भन्दा अधिक अफ्रीकी र 100 एशियाई सिंह हुन् . उनी एक राजदूत प्रजाति माने जाछन र पर्यटन, शिक्षा र संरक्षणको उद्देश्हरूको लागि रखे जाछन.<ref name="WAZA">{{cite web | author=Dollinger P, Geser S | title=Animals: WAZA'S virtual zoo - lion | work=WAZA'S virtual zoo| publisher=WAZA (World Association of Zoos and Aquariums) | url=http://www.waza.org/virtualzoo/factsheet.php?id=112-007-002-001&view=Cats |accessdate=2007-09-07}}</ref> सिंह कैदमा 20 सालको एक उमेर सम्म पहुँच सकते छन्; अपोलो, जुन [[होनोलूलू, हवाई|होनोलूलू]], [[हवाई]]मा [[होनोलूलू चिडियाघर]]को एक निवासी सिंह था, त्यो अगस्ट 2007मा 22 वर्षको उम्रमा मरा. उनको दुई बहनें, 1986मा पैदाहुई, उनी अझै पनि जीवित छन्. {{cite journal |last=Aguiar |first=Eloise|year=2007 |month=August |title=Honolulu zoo's old lion roars no more |journal=Honolulu Advertiser|url=http://the.honoluluadvertiser.com/article/2007/Aug/08/ln/hawaii708080394.html |accessdate= 2007-09-04}}</ref> एक चिडियाघर आधारित सिंह प्रजनन कार्यक्रम आमतौरमा [[जन्मजात|अंतर्प्रजनन]]को द्वारा विभिन्न सिंहको उप प्रजातिहरूको पृथक्करणमा ध्यान दिन्छ, यसको संभावना तब हुन्छ जब जनावर उप प्रजातिहरूको द्वारा विभाजित गरिन्छ. [287] ^ [http://www.catsurvivaltrust.org/lion.htm कैप्टिव ब्रीडिंग एंड लायंस यिनी केप्तिविटी ] 18 सितंबर, 2007को पुनः प्राप्त</ref>
[[चित्र:Lion at zoo.jpg|thumb|left|upright|पेगनटन चिडियाघरमा एक सिंह]] सिंहहरूलाई सबै ले/संग/भन्दा पहिले 850 ई.पू. एशिरयन राजाको द्वारा राखाइयो र प्रजनन करवाया गया,<ref name="Schaller5"/> र [[एलेगजेंडर दी ग्रेट|एलेग्जेंडर दी ग्रेट]]को उत्तरी भारतको [[माल्ही]]को द्वारा टेम सिंहको साथ प्रस्तुत गर््यो है। {{cite book |author=Smith, Vincent Arthur |authorlink= |title=The Early History of India |year=1924 |pages=97|publisher=Clarendon Press |location=Oxford |isbn= }}</ref> बादमा [[रोमन युग|रोमन समय]] मा, तरवार चलाने वाला एरेनासमा हिस्सा लिउनको लागि सिंह सम्राटों द्वारा रखे जाउथे. [[लुसियस कुरनेलियस सुल्ला|सुल्ला]], [[पोम्पी]], र [[जूलियस सीसर|जूलियस सीजर]] सहित धेरै रोमन कुलीन मान्छे एक समयमा अक्सर सैंकडों सिंहहरूको सामूहिक हत्याको आदेश देते थे, [291] ^ थमस विएदेमान्न, ''एम्प्रर्स एंड ग्लेडियेटर्स,'' रूटलेज 1995, पी. 60आईएसबीएन 0415121647.</ref> पूर्व मा, भारतीय राजकुमारोंको द्वारा सिंहहरूलाई पाला जान्थ्यो र [[मार्को पोलो]]
सेराग्लिओसले सम्पत्ति र शक्तिको महनताको अभिव्यक्ति की. विशेष रूप से जनावर जस्तै ठूलो बिल्लीयां र [[हात्ती]] शक्तिको प्रतीक हुन् , र पालतू जनावरोंको बिरुद्धलडाईमा उनिको प्रयोग गरे जायेगा. विस्तार गरए पछि, पिंजरे र सेराग्लिओस, प्रकृतिमा मानवताको प्रभावितको प्रदर्शित गर्छन्. नतीजतन, 1682मा एक गाईले यस्तो प्राकृतिक "यहोवा"को हराया, र दर्शकहरूलाइ हैरान गर्यो, र एक गैंडेको अगाडी एक हाथीको उडानले जीर्स बनाए. यस जस्तै/तरिकाको झगडे विस्तारै विस्तारै सत्रहवीं शताब्दीमा कम हो गए, किन भनें पिंजरहरूको प्रसार अधिक भयो र उनिको विनियोग बढ गया. पालतू जनावरको रूपमा ठूलो बिरालोहरूलाई राखउनको परम्परा उन्नीसवीं सदीमा खत्म हो गयी, जस समयमा यो अत्यन्त विलक्षण हो गयी थी. [298] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 24-28.</ref> [[चित्र:Durer lions (sketch).jpg|thumb|upright|अल्ब्रेक्ट ड्युरार, सिंहको संक्षिप्त वर्णन. 1520को आस पास]] लन्दनको टवरमा सिंहहरूको उपस्थिति अंतरायिक थी, यिनीहरूका स्टोक फेरि से गर््यो जब एक मोनार्क या उनको कोंसोर्ट, जस्तै [[इंग्ल्याण्डको हेनरी VI|हेनरी VI]]को पत्नी [[अन्जोऊको मार्गरेट|मार्गेरेट अफ अन्जोऊ]],को जनावर दिए गए. रिकार्ड बताते हुन् कि उसलाइ सत्रहवीं शताब्दीमा बुरी स्थितियहरूमा राखयोजान्थ्यो, यिनीहरू उनी समयमा [[फ्लोरेंस]]मा खुली स्थितिहरूको अधिक विपरीत था.<ref name="Blunt16">[299] ^ ब्लंट, पी. 16</ref> पिंजरा अठारवीं शताब्दी सम्म सार्वजनिक रूप से खुला था; यसमा आनेको लागि साढे तीन पेनी चुकानी होती थी या सिंहलाई खिलानेको लागि एक बिल्ली या एक कुत्ता दिनयोहोता था.<ref name="Blunt17">[300] ^ ब्लंट, पी. 17</ref> एक प्रतिरोधी
{{quote box|align=left|quote=Animal species disappear when they cannot peacefully orbit the center of gravity that is man.|source=Pierre-Amédée Pichot, 1891 Son of anglophile Amédée Pichot (Baratay & Hardouin-Fugier, p. 114.)</ref>|width=240px}} जंगली जनावरहरूको व्यापार उन्नीसवीं शताब्दीको औपनिवेशिक व्यापारमा सुधारको साथ निखरा.सिंहलाई काफी साधारण र सस्ता मानयोजान्थ्यो. हालाँकि बाघको तुलनामा यिनीहरूका वास्तु विनिमय अधिक होता था, यिनीहरू कम मंहगे र ठूलो थे, या जिराफ र हिप्पोपोटेमस जस्तै जनावरहरूको परिवहन अधिक कठिन था, र [[विशालकाय पांडा|पांडा]]को तुलनामा कम कठिन था. [305] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 122</ref> अन्य जनावरोंको जस्तै/तरिका सिंहलाई एक प्राकृतिक असीमित व्यापक वस्तुको रूपमा देख्यो जान्थ्यो, जसको पकडने र स्थानान्तरणमा निर्दयता से शोषण होता था र यसको धेरै नोकसान होता था. [306] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पीपी. 114, 117.</ref> व्यापक रूप से प्रजनित एक साहसी शिकारीको चित्र जुन दर्शाता हो कि सिंहलाई पकडना सदीको बडा हिस्सा था. [307] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 113</ref> खोजकर्ताहरू र शिकारीओं
[[चित्र:Lion - melbourne zoo.jpg|thumb|मेलबोर्न चिडियाघरमा सिंह कुनै पेडको तल ऊँचे घास क्षेत्रको आनंद लेते भए.]]सिंहहरूलाई 1870 सम्म लन्दनको चिडियाघरमा तंग र मलिन परिस्थितियहरूमा राखयोजान्थ्यो, जब सम्म कोठा जस्तै पिंजरे से युक्त एक बडा सिंह घर हैन बनायाइयो,<ref name="Blunt208">[309] ^ ब्लंट, पी. 208</ref> बीसवी सदीको प्रारंभमा र परिवर्तन भए, जब [[कार्ल हेगनबेक|कार्ल हेगेनबेक]]
=== बैटिंग (चुगा हाल्न) र टेमिंग (पालतू बनान) ===
[[चित्र:Circus Lion Tamer.jpg|left|thumb|सिंहहरूको एक पिंजरेमा उन्नीसवीं सदीको एक सिंह पालकको नक्काशी.]]
सिंह-[[पशु-को पकडनेको लागि चुगा लगान.|बैटिंग]] एक [[खुनी खेल|खूनी खेल]] हो जसमा सिंहहरूलाई अन्य जनावरहरूको चुगा हाल्इन्छ, साधारण तरिकामा कुत्तहरूको. यसको रिकार्ड प्राचीन समयमा सत्रहवीं शताब्दी सम्म पाइन्छन्. अंततः [[भियना|वियना]]मा 1800मा र इङ्गल्याण्डमा 1825मा यसमा प्रतिबंध लगाया दिइएको. {{cite book |last=Hone |first= William |editor= Kyle Grimes|title= The Every-Day Book |origyear=1825–1826 |url=http://www.uab.edu/english/hone/etexts/edb/day-pages/207-july26.html |accessdate=2007-09-05 |year=2004 |publisher=University of Alabama at Birmingham |pages=26 |chapter=July |chapterurl=http://www.uab.edu/english/hone/etexts/edb/indices/index.html#jul}}</ref> {{cite journal |last=Blaisdell |first=Warren H. |year=1997 |month=November |title= How A Lion Fight Caused England To Stop The Breeding Of Both Ring And Pit Bulldogs|journal=American Bulldog Review |volume=3 |issue=4 |url=http://www.american-bulldog.com/how_a_lion.htm |accessdate= 2007-09-05}}</ref> सिंह टेमिंग मनोरंजनको लागि सिंहलाई पालतू बनान हो, यो एक स्थापित [[सर्कस]]को भाग हुन सक्छ या कोई व्यक्तिगत अभ्यास, जस्तै [[सिएगफ्रेड एंड रय|सीगफ्राइड र रय]]. यस शब्दको उपयोग पनि अक्सर ठूलो बिरालोहरू जस्तै [[बाघ]], [[तेंदुआ]], र [[कौगर]]को प्रदर्शन र टेमिंगको लागि नै गरिन्छ. यो प्रक्रिया फ्रान्सीसी व्यक्ति हेनरी मार्टिन र अमेरिकी आइजैक वान अम्बुर्घको द्वारा उन्नीसवीं सदीको पहिले आधे भागमा शुरूको गयी, यिनी
== सांस्कृतिक चित्रण ==
[[चित्र:Sarnath Lion Capital of Ashoka.jpg|thumb|upright|अशोकको सिंह राजधानी, मूल रूप से २५० ई.पु. सारनाथमा अशोक स्तम्भको रूपमा खेदको गयी, जुन भारतको राष्ट्रीय प्रतीक हो.]] [[चित्र:Mycenae lion gate detail dsc06384.jpg|thumb|left|मायेसीनेको सिंह गेट (विस्तार)-दो सिंहनियां केन्द्रीय स्तम्भको दिशा मा, सी.1300 ई.पू.]]सिंह, हजारों वर्ष से मानवताको लागि आइकन रहयोहै, यूरोप. एशिया र अफ्रीकाको संस्कृतियहरूमा प्रकट भयो है। इंसानोंमा हामी लि गरे घटनाहरूको बावजूद, सिंहको संस्कृतिमा एक सकारात्मक चित्रण गर््यो हो जुन प्रबल हो तर महान भी. एक साधारण चित्रण हो उसलाइ "जंगलको [[राजशाही|राजा]]" या "जनावरहरूको राजा" भनिन्छ; अतः सिंह शाही र राजवंशहरूको एक लोकप्रिय प्रतीक रहयोहै,<ref name="Garai73">{{cite book |last=Garai |first=Jana |title=The Book of Symbols |year=1973 |publisher=Simon & Schuster |location=New York |isbn=671-21773-9}}</ref> र साथ नै बहादुरीको प्रतीक हो; धेरै [[एसोप'स फब्लेस|कथाओं]]मा परिलक्षित गर््यो है। यिनीहरू कथाहरू [[छठी शताब्दी ई.पू.|छठी शताब्दी]] ईसा पूर्व एक [[प्राचीन ग्रीस|ग्रीक]] कथाकार [[एसोप]]को कथाये छन्. {{cite book| author=Aesop|coauthors= Gibbs L |title=Aesop's Fables |series=Oxford World's Classics |year=2002 |publisher=Oxford University Press |location=Oxford |isbn=0192840509}}</ref> सिंहहरूको प्रतिनिधित्व 32000 वर्ष पूर्वको है; दक्षिण पश्चिम [[जर्मनी]]मा [[स्वबियन अल्ब]]मा वोगाल्हार्ड गुफा से [[सिंह मानिस|सिंहको शीर्ष युक्त]] हात्ती दांतको नक्काशी 32,000 साल पुरानी हो यो [[औरिग्नचियन|औरिग्नेशियन]] संस्कृति से सम्बन्ध रखती है।<ref name="BurgerJ-Molecular-phylogeny"/> [[लास्कौक्स|लास्काक्स]]को गुफाहरूमा 15,000-वर्ष पुरानी [[पाषाण काल]]को [[गुफा चित्रकरी|गुफा चित्रकारी]]मा फेलाइनको कक्षमा दुई सिंहहरूलाई सम्बन्ध बनाते भए दि खायाइयो है। गुफा सिंहलाई [[चौवेत गुफा|चौवेतको गुफा]]मा पनि वर्णित गर््यो हो, यसको खोज 1994मा भयो; यो 32,000 साल पुरानी हो,<ref name="Packer00"/> यद्यपि यो लास्काक्सको समान या उनी ले/संग/भन्दा सानो आयुको हुन सक्छ. {{cite conference| first=Christian | last=Züchner | title=Grotte Chauvet Archaeologically Dated | date=September 1998 | location=International Rock Art Congress IRAC ´98 - Vila Real – Portugal | url=http://www.uf.uni-erlangen.de/chauvet/chauvet.html | accessdate =2007-08-27}}</ref> [[प्राचीन मिस्र]]
एशियाई सिंह [[चीनी कला]]मा एक साधारण मूल भाव है। उनी पहिले बसंतको अंतमा र पतझडको शुरुआतमा कलामा प्रयुक्त किये जाउथे (पांचवीं या छठी शताब्दी ईसा पूर्व), र हान राजवंशमा अधिक लोकप्रिय हो गए, (206 ई.पू. - ई. 220), जब शाही संरक्षक सिंहहरूलाई सुरक्षाको लागि शाही महलोंको अगाडी राखयोजान्थ्यो. किन भनें सिंह कहिलेकाँही पनि चीनमा हैन जन्मे, प्रारम्भिक वर्णन वास्तविक थिएनन्; चीनमा [[बौद्ध कला|बुद्ध कला]]को आने पछि [[तांग राजवंश|टेंग राजवंश]]मा (छठी शताब्दी ईस्वी में) सिंहहरूलाई साधारण तरिकामा बिना पंखोंको वर्णित गरे जान्थ्यो. उनिको शरीर मोटे र साना हो गए, र उनिको अयाल घुंघराली हो गयी. [351] ^ ली लिंग (मई 2002). {{cite web |url=http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |title= The Two-Way Process in the Age of Globalization |archiveurl=http://web.archive.org/web/20050406143133/http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |archivedate=2005-04-06}}"[350]",{{cite web |url=http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |title= The Two-Way Process in the Age of Globalization |archiveurl=http://web.archive.org/web/20050406143133/http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |archivedate=2005-04-06}} रोनाल्ड एगनद्वारा अनुवादित. एक्स/चेंज न्यूजलैटर फ्रम सिटी यूनिभर्सिटी अफ हंगकंग, अङ्क 4 26 सेप्टेम्बर 2007को उपलब्ध</ref> [[सिंह नृत्य]] [[चीनी संस्कृति]]को एक पारंपरिक नृत्य हो जसमा कलाकार सिंहको पोशाकमा सिंहको गतिहरूको नकल गर्छ, अक्सर सिम्बल, ड्रम र गोंगमा संगीत पनि साथमा बजाय जाइन्छ. उनी [[चीनी नव वर्ष|चीनी नववर्ष]] मा, [[मध्य पतझड महोत्सव|अगस्ट मून उत्सव]], र अन्य उत्सवहरूमा अच्छे भाग्यको लागि प्रदर्शन गर्छन्, [352] ^ [http://web.mit.edu/lion-dance/www/about/index.html एमआईटी सिंह नृत्य क्लब -को बारे मा,] 26 सितंबर 2007को उपलब्ध</ref> [[सिंगापुर]]को [[द्वीप राष्ट्र]] (''सिंगापुरा'' )को नाम मलय शब्द सिंह र पुर(city), से व्युत्पन्न भयो है। जुन [[ग्रीक भाषा|ग्रीक]]{{lang|el|''πόλις''}}, ''pólis''. {{cite web | url=http://www.bartleby.com/61/46/S0424600.html|title=Singapore| work=The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition|year=2000|publisher=bartleby.com|accessdate=2006-04-14 }}</ref>[361] से सम्बंधित है। [[मलय भाषा]][[मलय इतिहास|मलय]] इतिहासको अनुसार, यो नाम चौदवीं सदीको [[सुमत्रा|सुमात्रा]] मलय राजकुमार, [[सँग नीला उतामा|सांग नीला उतामा]]को द्वारा दिइएको जुन द्वीपको एक गर्जन पछि यो नाम दिया जिसे मुख्यमन्त्रीको एक सिंह (एशियाई सिंह)को रूपमा चिनारी दी. {{cite web| title=Early History | url=http://www.sg/explore/history.htm | publisher=Ministry of Information, Communications and the Arts, Singapore | accessdate=2006-04-14 }}</ref> [[चित्र:Flag of Sri Lanka.svg|thumb| श्रीलंकाको ध्वज]] [[असलन|"असलन"]] या [[अर्सलन|"अर्सलन]] (ओट्टोमन ارسلان ''arslān'' र اصلان ''aṣlān'' ) "सिंह "को लागि [[टर्की भाषा|तुर्की]] र [[मंगोलियाई भाषा|मंगोलियन]] शब्द हुन् . यसलाइ धेरै [[सेल्जुक तुर्क|सेल्जुक]] र [[ओटोमन राजवंश|ओटोमन]]
"सिंह" एक मध्यकालीन वेरियर शासकको उपनाम था, जुन बहादुरीको लागि दिइएको, जस्तै [[इंग्ल्याण्डको रिचर्ड प्रथम|इंग्ल्याण्डको रिचर्ड I]] रिचर्ड दी लायन हार्ट कहलाते छन्,<ref name="Garai73"/> [364] [[हेनरी दी लायन]], ({{lang-de|Heinrich der Löwe}}[365]), [[ड्यूक अफ सेक्सोनी]] र [[फ्लैंडर्सको रबर्ट III|रबर्ट III अफ फ्लैंडर्स]]को उपनाम "दी लायन अफ फ्लेंडर्स"- जुन आज सम्म एक मुख्य [[फ्लैंडर्स|प्रतिष्ठा]]को चिन्ह है। सिंहहरूलाई पल्ट बार [[हथियारोंको आवरण]]मा दर्शाया जाता रहयोहैं, या त आफु उपकरणमा शील्डमा या [[समर्थक]] पर. (इस सिंहनीको कम दर्शाया जाइन्छ ) [[हेरलड्री]]को औपचारिक भाषा जुन [[लांछन|ब्लेजन]] भन्ने गरिन्छ, छवियहरूलाइ व्यक्त गराउनको लागि फ्रान्सीसी भाषाको प्रयोग गर्छं. यस्तो/यस्ता/यसरी वर्णन स्पष्ट गर्छन् कि सिंह या अन्य प्राणी "रेम्पेंट" हुन् या "पेसेंट" छन्. यानि उनी पालन कर रहे हुन् या दुबक रहें छन्,<ref name="Notre Dame">{{cite web | title =Heraldic Dictionary: Beasts | publisher=University of Notre Dame | url =http://www.rarebooks.nd.edu/digital/heraldry/charges/lions.html | accessdate=2007-07-20 }}</ref> सिंहको प्रयोग नेशनल असोसिएशन फुटबाल टीम से खेल टीमको प्रतीकको रूपमा गरिन्छ जस्तै [[इंग्ल्याण्ड राष्ट्रीय फुटबल टीम|इंग्ल्याण्ड]], [[स्कटलैंड राष्ट्रीय फुटबल टीम|स्कोटलैंड]], र [[सिंगापुर राष्ट्रीय फुटबल टीम|सिंगापूर]] से प्रसिद्द क्लब जस्तै [[डेट्रोइट लायन्स|डेट्रोइट लायंस]] {{cite web | author=| title=Official Website of the Detroit Lions | publisher=Detroit Lions | year=2001 | url=http://www.detroitlions.com/index.cfm?homelink=y | accessdate=2007-07-08}}</ref> अफ दी NFL, [[चेल्सी एफ सी|चेलसा]] <ref name="new crest">{{cite news | date=2004-11-12 | url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/c/chelsea/4008257.stm | title=Chelsea centenary crest unveiled | publisher=BBC | accessdate=2007-01-02 | author=}}</ref> [[इंग्लिश प्रीमियर लीग|अङ्ग्रेजी प्रीमियर लीग]]को [[एस्टन विला एफ सी|एस्टन विला]], {{cite web | author=Aston Villa F.C. | title=The Aston Villa Crest: 2007 Onwards… | publisher=Aston Villa F.C. | year=2007 | url=http://www.avfc.premiumtv.co.uk/page/CrestTest/0,,10265,00.html | accessdate=2007-08-06}}</ref> (और आफु प्रीमियरशिप) [[दी लायन्स|दुनिया भरको साना क्लबोंको मेजबानीको लिए]]. विलाको शिखरमा एक स्कटिश [[सिंह रेम्पेंट]] हो, जस्तो कि यूनाइटेड अफ [[स्कटिश प्रीमियर लीग]]को [[रेंजर्स एफ सी|रेंजर्स]] र [[डंडी संयुक्त एफ सी|डंडी]]मा है।[[चित्र:Una-lion.jpg|thumb| सिंह पुरा संयुक्त राज्य अमेरिकामा हाई स्कूल, कलेज र विश्वविद्यालहरू एक लोकप्रिय प्रतीक र शुभंकर है। यो मूर्ति उत्तरी अलाबामाको विश्व विद्यालय परिसरमा है।]]सिंह निरंतर आधुनिक साहित्यमा बनयोरहयोहै, यो दी लायनमा मिजेनिक [[असलन]] से, ''[[दी लायन, दी विच एंड दी वार्डरब|दी विच एंड दी वार्डरब एंड]]'' सम्म र उनको बाद [[सी. एस. लेविस|सी एस लेविस]]को द्वारा लिखित [[नारनिया]] सीरीज देखि लिएर, {{cite book |last=Lewis |first=C.S. |authorlink=C. S. Lewis |title= The Lion, the Witch and the Wardrobe |year= 1950 |publisher= HarperCollins |isbn= 0-06-023481-4}}</ref> ''[[दी वंडरफुल विजार्ड अफ Oz|दी वंडरफुल विजार्ड अफ ओज]]''मा कोमेडिक [[कवर्डली लायन]] तक. [378] ^ एल फ्रैंक बम, माइकल पैट्रिक हार्न, ''दी एनोटेट विजार्ड अफ ओज, '' पी 148, आईएसबीएन 0-517-500868</ref> चलचित्रोंको आगमन पछि सिंह प्रतीकको उपस्थिति निरंतर बनी रही; सबै ले/संग/भन्दा आइकोनिक र व्यापक रूप से जाउन माने सिंहहरू हरूमा एक हो [[लियो दी लायन (MGM)|लियो दी लायन]], जुन [[मेट्रो-गोल्डविन-मेयर]] (MGM) स्टूडियोको लागि मेस्कोट है। जुन 1920 से प्रयोगमा रहयोहै।<ref name="tvacres">{{cite web | url=http://www.tvacres.com/adanimals_leolion.htm | title=TV ACRES: Advertising Mascots - Animals - Leo the MGM Lion (MGM Studios) | work=TV Acres}}</ref> 1960मा सबै ले/संग/भन्दा प्रसिद्द सिंहनीको उपस्थिति प्रकट भयो, यो थी मूवी ''[[बोर्न फ्री]]''मा दी केन्यन एनीमल [[एल्सा दी लायंस (सिंहनी एल्सा)|एलसा]]. {{cite book |last=Adamson |first=George |authorlink=George Adamson |title= Bwana Game : the life story of George Adamson|year= 1969 |publisher=Fontana |location= |isbn=0006121454 }}</ref> यो त्यहि शीर्षकको वास्तविक जीवनको सबै ले/संग/भन्दा ज्यादा बिकने वाली अन्तर्राष्ट्रीय किताबमा आधारित थी. {{cite book |last=Adamson |first=Joy |authorlink=Joy Adamson |title=Born Free: A Lioness of Two Worlds |year=2000|origyear=1960 |publisher=Pantheon |location= |isbn=0375714383 }}</ref> जनावरोंको राजाको रूपमा सिंहको भूमिकाको कार्टूनोंमा प्रयुक्त गरिन्छ, 1950को मांगा से यो शुरुवात भयो जसले पहिले जापानी कलर टी वी एनीमेशन श्रृंखलाको जन्म दिया. फेरि ''[[किम्बा सफेद सिंह (किम्बा दी व्हाइट लायन|किम्बा दी व्हाइट लायन]]'' , लिओनार्दो लायन अफ ''[[राजा लियोनार्डो र उनिको लघु विषय|किंग लिओनार्दो र उनको साना विषय]]'' , दुवै 1960 से 1994 सम्म [[वल्ट डिज्नी पिक्चर्स|डिज्नी]] एनिमेटेड फीचर फिलिम ''[[दी लायन किंग]]''मा दर्शाए गए. {{cite book |last=Schweizer |first=Peter |title=Disney: The Mouse Betrayed |year=1998 |pages=164–169|publisher=Regnery Publishing |location=Washington D.C. |isbn=0-89526-387-4}}</ref> {{cite web | title=King Leonardo and His Short Subjects | work=Internet Movie Database | publisher=Internet Movie Database Inc. | year=2007 | url=http://www.imdb.com/title/tt0053515/maindetails | accessdate=2007-09-14}}</ref> जसमा लोकप्रिय गीत [[दी लायन स्लीप्स टुनाइट|"The Lion Sleeps Tonight"]] पनि है। एक सिंह [[दक्षिण अफ्रीका]]को 50 -रेंड बैंकनोट्समा प्रदर्शित है। (हेर्नुहोस [[दक्षिण अफ्रीकी रेंड#बैंकनोट्स|दक्षिण अफ्रीकी रैंड]]).
|