[[उपापचय|उपापचयी]] (मेटाबोलिक) क्रियायहरुकाक्रियायहरूका फलस्वरूप बने [[उत्सर्जी पदार्थ|उत्सर्जी पदार्थहरुपदार्थहरू]]लाई शरीर भन्दा बाहिर निकालनको क्रियालाई '''उत्सर्जन''' भन्दछन्। सजीव [[कोशिकाहरुकोशिकाहरू]]का भित्र विभिन्न प्रकारकहरुप्रकारकहरू जैव-रासायनिक क्रियाहरुक्रियाहरू भइ रहन्छ्न्। यिनी क्रियायहरुकाक्रियायहरूका समय केही बेकारी एवं विषैले पदर्थ उत्पन्न छ्दछन् जुन कोशिकाहरुकोशिकाहरू अथवा शरीरको लागि उपयोगी हुँदैनन्। यदि तीलाई शरीरमा एकत्र हुने दियो भने त ती प्राणघातक पनि हुन सक्छन्ं। इनै पदार्थहरुकोपदार्थहरूको उत्सर्जनको क्रियामा शरीर बाहिर निकाल दिन्छ। केही हानिकारक एवं उत्सर्जी पदार्थ [[कार्बन डाईऔक्साइड]], [[अमोनिया]], [[यूरिया]], [[यूरिक अम्ल]] तथा केही अन्य [[नाइट्रोजन]]का यौगिक छन्। यो पदार्थ जस विशेष अंगहरुअंगहरू द्वारा शरीर भन्दा बाहिर निकालिन्छन् तीलाई उत्सर्जन अङ्ग भन्दछन्।
विरुवाहरुविरुवाहरू एवं प्राणीहरुप्राणीहरू दुइटैमा उत्सर्जनको क्रिया हुन्छ तर विरुवाहरुमाविरुवाहरूमा कुनै विशेष उत्सर्जन-अङ्ग या तन्त्र हुँदैन अतः पौधे आफ्नो उत्सर्जी पदार्थ पत्तीहरुपत्तीहरू, छालहरुछालहरू, फलहरुफलहरू, बीजहरुकाबीजहरूका माध्यमबाट शरीरबाट निष्कासित गरिदिन्छन्।<ref>{{cite book |last=यादव, नारायण |first=रामनन्दन, विजय |title= अभिनव जीवन विज्ञान |year=मार्च २००३ |publisher=निर्मल प्रकाशन |location=कोलकाता |id= |page=१-४० |accessday= १४|accessmonth= अगस्तअगस्ट|accessyear= २००९}}</ref> प्राणीहरुमाप्राणीहरूमा सबै उत्सर्जी पदार्थहरुकापदार्थहरूका शरीर भन्दा बाहिर निकालनको लागि उत्सर्जी अङ्ग पाइन्छन्। [[मेरूदण्डी प्राणीहरुप्राणीहरू]]मा मुख्य उत्सर्जी अङ्ग [[वृक्क]] (चित्रित) छ जुन गहिरो ला ल रंगको सेमको बीजको आकृतिको हुन्छ। वृक्क आफ्नो ला खहरुखहरू वृक्क नलिकाहरुकानलिकाहरूका माध्यमबाट [[रक्त]]लाई छानेर शुद्ध गर्दछ एवं छानेका वर्ज्य पदार्थहरुकोपदार्थहरूको [[मूत्र]]का माध्यमबाट निष्कासित गरिदिन्छ।
