एमाली इमी नुथर
एमी नोथर
सम्पादन गर्नुहोस्एमी नोथर (Emmy Noether) एक प्रमुख जर्मन गणितज्ञ थिइन् जसले गणितको आधुनिक विकासमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएकी छन्। उनी विशेष गरी "नोथरको थ्योरम" को लागि प्रख्यात छिन् जुन सैद्धान्तिक भौतिकी र गणितमा क्रान्तिकारी मानिन्छ।
१. प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा
सम्पादन गर्नुहोस्एमी नोथर
सम्पादन गर्नुहोस्एमी नोथर (Emmy Noether) एक प्रमुख जर्मन गणितज्ञ थिइन् जसले गणितको आधुनिक विकासमा अत्यन्त महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएकी छन्। उनलाई "नोथरको थ्योरम" को लागि प्रख्यात मानिन्छ, जसले गणित र भौतिकीको क्षेत्रमा क्रान्तिकारी प्रभाव पार्यो।
१. प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा
सम्पादन गर्नुहोस्- जन्म: २३ मार्च १८८२, हेरलिङ्गेन, जर्मनी
- पिता: मैक्स नोथर, गणितज्ञ
- मातृ: डेउनीज नोथर
- शिक्षा:
- प्रारम्भिक शिक्षा: स्थानीय विद्यालयमा
- विश्वविद्यालय शिक्षा: बर्लिन विश्वविद्यालय (१८९९-१९०३), गोट्टिङेन विश्वविद्यालय (१९०३-१९०७)
एमी नोथरले गणितको अध्ययनको लागि प्रारम्भिक शिक्षापछि बर्लिन र गोट्टिङेन विश्वविद्यालयमा आफ्नो अध्ययन जारी राखिन्। उनले गणितका विभिन्न क्षेत्रहरूमा गहिरो अध्ययन गरिन् र महत्वपूर्ण अनुसन्धान गरिन्।
२. वैज्ञानिक कार्य
सम्पादन गर्नुहोस्नोथरको थ्योरम:
- थ्योरम: नोथरको थ्योरमले सिमेट्री र कन्जरवेशन कानूनबीचको सम्बन्धलाई स्पष्ट पार्छ। यो थ्योरम गणितीय भौतिकीमा महत्वपूर्ण छ र भौतिकीका प्रमुख सैद्धान्तिकताहरूलाई आधार प्रदान गर्दछ।
- महत्व: नोथरको थ्योरमले गणितीय संरचनाहरूको अध्ययनमा नयाँ दृष्टिकोण प्रस्तुत गरेको छ र यसले आधुनिक गणित र भौतिकीमा गहिरो प्रभाव पार्न सफल भएको छ।
अल्जेब्रा र गणितीय संरचनाहरू:
- नोथर रिंग्स: उनले नोथर रिंग्सको अवधारणा प्रस्तुत गरिन्, जुन गणितीय संरचनाहरूको अध्ययनमा महत्वपूर्ण छ।
- मोड्युलर फॉर्म: उनले मोड्युलर फॉर्मको अध्ययनमा योगदान पुर्याइन्, जसले गणितको क्षेत्रमा नयाँ दृष्टिकोण ल्याएको छ।
अन्य योगदान:
- गणितीय संरचनाहरू: उनले सामूहिक र आंतरिक संरचनाहरूको अध्ययन गर्दै गणितीय विधिहरूमा नयाँ दृष्टिकोण प्रस्तुत गरिन्।
- अल्जेब्रा र गणितीय विश्लेषण: नोथरले गणितीय विश्लेषण र अल्जेब्रा क्षेत्रहरूमा अत्यन्त महत्वपूर्ण अनुसन्धान गरिन्।
३. अकादमिक र पेशागत जीवन
सम्पादन गर्नुहोस्अध्यापन र अनुसन्धान:
- गोत्तिङेन विश्वविद्यालय: उनले आफ्नो अधिकांश पेशागत जीवन गोत्तिङेन विश्वविद्यालयमा बिताइन्। यहाँ उनले गणित विभागमा महत्वपूर्ण भूमिकामा रहेर अनुसन्धान र शिक्षण कार्यहरू सम्पन्न गरिन्।
- अध्यापन शैली: नोथरको शिक्षण शैली विश्लेषणात्मक र क्रिटिकल थिंकिङमा केन्द्रित थियो। उनले गणितका जटिल समस्याहरूलाई सरल र स्पष्ट रूपमा व्याख्या गर्न सक्षम थिइन्।
प्रविधिक समस्याहरू:
- नाजी शासन: जर्मन नाजी शासनको समयमा, विशेष गरी महिला शिक्षामा रहेको भेदभावका कारण नोथरलाई समस्याहरू भोग्नुपरेको थियो। तर उनले आफ्ना योगदानलाई निरन्तर जारी राखिन्।
४. पुरस्कार र सम्मान
सम्पादन गर्नुहोस्- जर्मन गणित समाज पुरस्कार: गणितको क्षेत्रमा उत्कृष्ट योगदानको लागि विभिन्न पुरस्कार प्राप्त गरिन्।
- प्रोफेसरको नियुक्ति: गोत्तिङेन विश्वविद्यालयमा गणित विभागको प्रमुख र प्रोफेसरको रूपमा नियुक्त गरिइन्।
- सम्मान: नोथरलाई गणितीय क्षेत्रको विशेष योगदानको लागि ठूलो सम्मान प्राप्त भएको छ।
५. मृत्यु
सम्पादन गर्नुहोस्- मृत्यु: १४ अप्रिल १९३५, गोत्तिङेन, जर्मनी
उनको मृत्युले गणितीय समुदायमा एक ठूलो खालीपन सिर्जना गर्यो। उनको योगदानलाई गणितीय इतिहासमा सदैव सम्मानपूर्वक सम्झिनु पर्नेछ।
निष्कर्ष:
एमी नोथर एक अत्यन्त प्रभावशाली गणितज्ञ थिइन् जसले गणितको विभिन्न क्षेत्रहरूमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याइन्। उनका थ्योरम र अनुसन्धानले गणितीय सिद्धान्तहरूको समझमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याएको छ र उनले गणित र भौतिकीको विकासमा एक अमूल्य भूमिका खेलिन्।
- जन्म: २३ मार्च १८८२, हेरलिङ्गेन, जर्मनी
- पिता: मैक्स नोथर, गणितज्ञ
- मातृ: डेउनीज नोथर
- शिक्षा: एमी नोथरले गणितको अध्ययन गर्न बर्लिन विश्वविद्यालय र गोट्टिङेन विश्वविद्यालयमा शिक्षा प्राप्त गरिन्।
२. वैज्ञानिक कार्य
सम्पादन गर्नुहोस्गणितीय योगदान:
- नोथरको थ्योरम: एमी नोथरको प्रमुख योगदान गणित र भौतिकीको क्षेत्रमा "नोथरको थ्योरम" हो। यो थ्योरमले सिमेट्री र कानूनी संर्वाचनबीचको सम्बन्धलाई स्पष्ट पार्दछ, र यसले आधुनिक गणित र भौतिकीमा महत्वपूर्ण प्रभाव पारेको छ।
- अल्जेब्रा र गणितीय संरचनाहरू: उनले सामूहिक र आंतरिक संरचनाहरूको अध्ययन गर्दै गणितीय क्षेत्रहरूमा नयाँ दृष्टिकोण प्रस्तुत गरिन्।
- नोथर रिंग्स र मोड्युलर फॉर्म: उनले नोथर रिंग्सको अवधारणा प्रस्तुत गरिन् र मोड्युलर फॉर्ममा योगदान पुर्याइन्।
३. अकादमिक र पेशागत जीवन
सम्पादन गर्नुहोस्अध्यापन र अनुसन्धान:
- एमी नोथरले आफ्नो पेशागत जीवनको अधिकांश समय गोत्तिङेन विश्वविद्यालयमा बिताइन्, जहाँ उनी गणित विभागमा एक प्रमुख सदस्य थिइन्।
- उनले गणितका विभिन्न क्षेत्रमा अनुसन्धान गरिन् र गणितीय समुदायमा ठूलो सम्मान प्राप्त गरिन्।
प्रविधिक समस्याहरू:
- नोथरले जर्मन नाजी शासनको समयमा, विशेष गरी महिलाहरूको शिक्षामा रहेका भेदभावका कारण समस्याहरू भोग्नुपरेको थियो।
४. पुरस्कार र सम्मान
सम्पादन गर्नुहोस्- एमी नोथरलाई गणितका क्षेत्रको विशेष योगदानको लागि विभिन्न पुरस्कार र सम्मान प्राप्त भएका छन्। उनले आफ्नो जीवनको अन्तिम चरणमा गणितीय समुदायबाट ठूलो सम्मान प्राप्त गरिन्।
५. मृत्यु
सम्पादन गर्नुहोस्- मृत्यु: १४ अप्रिल १९३५, गोत्तिङेन, जर्मनी
निष्कर्ष:
एमी नोथर गणितका क्षेत्रमा एक अत्यन्त महत्वपूर्ण व्यक्तित्व थिइन् जसले गणितीय थ्योरम र संरचनाहरूमा नयाँ दृष्टिकोण प्रस्तुत गरिन्। उनका योगदानहरूले गणित र भौतिकीको अध्ययनलाई नयाँ दिशा प्रदान गरेको छ र उनलाई गणितीय इतिहासमा एक अमर स्थान दिएको छ।