अन्टार्कटिक सन्धि प्रणाली

अन्टार्कटिक सन्धि र सम्बन्धित सम्झौताहरू, सामूहिक रूपमा अन्टार्कटिक सन्धि प्रणाली (एटीएस), अन्टार्कटिकाको सम्बन्धमा अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धहरू कायम गर्ने सन्धि हुन्। यो शीतयुद्धको समयमा स्थापित पहिलो हतियार नियन्त्रण सम्झौता थियो। यसले अन्टार्कटिका महादेशलाई वैज्ञानिक संरक्षण दियो, महादेशमा वैज्ञानिक अनुसन्धानको स्वतन्त्रता स्थापना गर्यो, र सैन्य गतिविधिलाई प्रतिबन्ध लगायो। यस सन्धि प्रणालीको उद्देश्यका लागि, अन्टार्कटिकालाई ६० डिग्री अक्षांशको दक्षिणमा सबै भूमि र बरफको शेल्फको रूपमा परिभाषित गरिएको छ। सन् २००४ को सेप्टेम्बरदेखि, सन्धि प्रणाली लागू गर्ने अन्टार्कटिक सन्धि सचिवालयको मुख्यालय अर्जेन्टिनाको ब्यूनस आयर्समा छ।

मुख्य सन्धि १ डिसेम्बर १९५९ मा हस्ताक्षरका लागि खोलिएको थियो र आधिकारिक रूपमा २३ जुन १९६१ मा लागू भएको थियो। सन् १९५७-५८ को अन्तर्राष्ट्रिय भूभौतिकीय वर्ष (आईजीवाई) को समयमा अन्टार्कटिकामा सक्रिय १२ देशहरू मूल हस्ताक्षरकर्ताहरू थिए: अर्जेन्टिना, अष्ट्रेलिया, बेल्जियम, चिली, फ्रान्स, जापान, न्यूजील्याण्ड, नर्वे, दक्षिण अफ्रिका, सोभियत संघ, संयुक्त अधिराज्य, र संयुक्त राज्य अमेरिका। यी देशहरूले आईजीवाईका लागि ५५ भन्दा बढी अन्टार्कटिक अनुसन्धान स्टेशनहरू स्थापना गरेका थिए। र सन्धिको पछिल्लो घोषणालाई प्राप्त भएको परिचालन र वैज्ञानिक सहयोगको कूटनीतिक अभिव्यक्तिको रूपमा हेरिएको थियो। सन् २०२३ सम्ममा सन्धिमा ५६ सहभागी छन्।