"रागिनी उपाध्याय" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

'''रागिनी उपाध्याय''' (जन्म: सन् १९५९ नोभेम्बर ९) नेपाली [[चित्रकार]], [[गीतकार]] र [[सामाजिक कार्यकर्ता|समाजसेवी]] हुन्।<ref>{{Cite web |url=https://screennepal.com/2016/12/13/12322/ |title=अब पुस्तकमा कलाकार रागिनी |website=स्क्रिन नेपाल |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref><ref name="रागिनी">{{Cite web |url=https://nagariknews.nagariknetwork.com/others/128169-1503825120.html |title=रागिनीका रङहरु |last=कोइराला |first=अच्युत |website=नागरिक दैनिक |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref>[[काठमाडौँ]]को [[ब्राह्मण]] परिवारमा बुवा कान्तप्रसाद उपाध्याय र आमा सुशीला उपाध्यायकी पाँचौँ सन्तानका रूपमा जन्मिएकी उनी कान्छी छोरी हुन्।<ref name="ग्रेला">{{Cite web |url=https://narimag.com.np/news/2012-07-19/1108.html |title=रागिनी उपाध्याय ग्रेला |website=नारी पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref> पौराणिक पात्रलाई आधुनिकतासँग जोडेर समयचेत बोल्ने उनको चित्रकलामा परम्परा र आधुनिकताको 'फ्युजन' पाइन्छ। <ref>{{Cite web |url=https://hangamatoday.com/?p=1723 |title=पृथ्वीका सम्पुर्ण आमा र छोरीहरूलाई समर्पित गरेर चित्रकला प्रदर्शनी |date=2019-03-13 |website=हङ्गगामा टुडे |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref> सन् १९७९ मा पहिलोपटक एकल [[चित्रकला]]मार्फत् नेपाली कला आकाशमा उदाएकी रागिनीको जीवनको 'टर्निङ् पोइन्ट' भने सन् १९८६ मा तत्कालीन [[राजा बीरेन्द्र]]को जन्मोत्सवको अवसरमा तत्कालीन महारानी [[ऐश्वर्य शाह]]द्वारा उद्घाटन गरिएको चित्रकला प्रदर्शनी रहेको थियो।<ref>{{Cite web |url=https://narimag.com.np/news/2011-08-18/746.html |title=१०१ प्रभावशाली महिला |website=नारी पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref>

प्रतीकात्मक कलाकार भएको कारणले उनी निधारमा कहिले [[नाग|सर्प]] अङ्कित, कहिले [[त्रिशूल]] अङ्कित त कहिले उदाउँदो [[सूर्य]] अङ्कित टीका लगाउने गरेकी छिन्।<ref>{{Cite web |url=https://www.nayapatrikadaily.com/news-details/21450/2019-08-01 |title=टीकामा सर्प र त्रिशूलपछि उदाउँदो सूर्य लगाउँछु : रागिनी उपाध्याय |website=नयाँ पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref> नेपालमा एउटा आधुनिक र सुविधा सम्पन्न ललितकला सङ्ग्राहलय स्थापना गर्ने<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/author/author-9426 |title=रागिनी उपाध्याय |website=कान्तिपुर |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref> उद्देश्यका साथ उनी<ref>{{Cite web |url=http://archive.himalkhabar.com/96966 |title= 'लीडर' महिला |website=हिमाल खबरपत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref> [[नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठान]]को पहिलो महिला कुलपति बनेकी थिइन्।<ref>{{Cite web |url=http://annapurnapost.com/news/99947 |title=बजेटले नदेखेको कला संघर्ष |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref>

एकै विषयलाई आधार मानेर चित्र कोर्ने प्रयोगलाई स्थापित<ref>{{Cite web |url=https://saptahik.com.np/travelling/2018/12/15/20181214132314 |title=कथा कला र कलाकारको |website=साप्ताहिक |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref> गर्न सफल रागिनीले [[कला]] क्षेत्रमा आफ्नो योगदानको कारण विभिन्न राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कार तथा सम्मान प्राप्त गरिसकेकी छिन्। उनी महिला कलाकार समूहकी संस्थापक अध्यक्ष<ref>{{Cite web |url=http://nepalihimal.com/article/429 |title=पेन्टिङमा महिला |website=हिमाल खबरपत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref>, विपी कोइराला फाउन्डेसन र बार्बारा पिस फाउन्डेसनको कार्यसमिति सदस्य तथा शिवाता लभ फाउन्डेसनकी अध्यक्षसमेत हुन्।<ref>{{Cite web |url=http://www.shivata-love.org/ |title=Shivata Love Foundation – Love is our key to prevent humanity's collapse |language=अङ्ग्रेजी |accessdate=2020-08-11}}</ref> स्थापित कलाकर्मीको रूपमा पहिचान बनाइसकेकी रागिनीले 'छोरीका लागि शिक्षा' कार्यक्रमबाट सामाजिक क्षेत्रमा हात हाल्नुका साथै <ref>{{Cite web |url=https://www.nayabishwo.com/2018/05/26/17926 |title=‘अभावमा बाँचेका’ छोरीलाई सहयोग गर्न वरिष्ठ भारतीय कलाकारद्वारा ‘चित्र प्रदर्शनी’ |date=2018-05-26 |website=नयाँविश्व |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.sbs.com.au/language/nepali/audio/ragini-upadhyay-is-remembering-her-late-daughter-by-promoting-local-art |title=रागिनी उपाध्यायकी छोरीको सम्झना लोक कला प्रवर्धनका लागि |website=SBS Your Language |language=ne |accessdate=2020-08-11}}</ref> 'रङ रागिनी' नामक गीती एल्बम<ref>{{Cite web |urlname=http:"प्रेरणा"//annapurnapost.com/news/60838 |title=रागिनी रङ |website=अन्नपूर्ण पोस्ट |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref><ref name="सेतो">{{Cite web |url=https://www.samachardainik.com/news-details/12382/2019-02-07 |title=रागिनीको ‘धर्ती’ सार्वजनिक |website=सामचार दैनिक |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref> प्रकाशित गरिसकेकी छिन्। यस बाहेक उनले नेपालको विभिन्न राष्ट्रिय पत्रपत्रिकाको लागि समय समयमा लेखहरू लेख्दै आएकी छिन्।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/author/author-9426 |title=रागिनी उपाध्याय |website=कान्तिपुर दैनिक |language=नेपाली |accessdate=2020-08-11}}</ref>

पारम्परिक नेपाली समाजमा जन्मेकी तथा छोरीहरूलाई पढाउन हुन्न भन्ने मान्यता व्याप्त रहेको समयमा पनि उनको परिवारले भने उनलाई सानै उमेरमा औपचारिक शिक्षा प्राप्तिको लागि भारतको [[बेतिया]]स्थित क्याथोलिक स्कुलमा भर्ना गरिदिए।<ref name="रागिनी"/> रगिनीले क्याथोलिक स्कुलबाट प्राथमिक शिक्षा प्राप्त गरेपछि कक्षा ९ देखि प्रमाणपत्र तहसम्मको शिक्षा [[इलाहाबाद]]को क्रस्थवेट गर्ल्स इन्टर कलेजबाट पुरा गरिन्। त्यसपछि उनी भारतको [[लखनऊ]]स्थित लखनउ कला तथा शिल्प महाविद्यालयमा भर्ना भइन् र उनले सन् १९८२ मा [[ललितकला]] विषयमा [[स्नातक तह]] पुरा गरिन्। परिवारको अस्वीकृति भएतापनि रागिनीले [[नयाँ दिल्ली]]स्थित गढी आर्ट भिलेजबाट तीनवर्षे [[मुद्रणकला]] विषयको अध्ययन गरिन्। सन् १९८६ मा नेपाल फर्केपछि रागिनीले कलासम्बन्धी थप अध्ययन गर्न सन् १९८७ मा ब्रिटिस काउन्सिलको छात्रवृत्तिमा अवेर्दिन स्कटल्याण्डको 'पिकक प्रिन्टमेकर' र 'अक्सफोर्ड प्रिन्ट मेकर्स इन्स्टिट्युट' गइन् र प्रिन्ट मेकिङमा डिप्लोमा गरिन्। यसै गरी सन् १९८९ मा उनले स्टुगार्ड, [[जर्मनी]]को 'कुन्स्त एकेडेमी'मा छात्रवृत्ति पाएर ललितकलासम्बन्धी अध्ययन सन् १९८९ मा पूरा गरिन्।<ref name="ग्रेला"/>

सानै उमेरदेखि चित्रकलामा रुचि राख्ने रागिनीको बुबाले उनलाई जन्मदिनको अवसरमा रङ्गहरू उपहारमा दिने गर्दथे। [[इलाहाबाद]]स्थित क्रस्थवेट गर्ल्स इन्टर कलेजमा अध्ययन गर्दै गर्दा २५ वटा विद्यालयहरू सहभागी भएको चित्रकला प्रतियोगितामा प्रथम भएर शिल्ड ल्याएपछि विद्यालय प्रशासन र विद्यार्थीको नजरमा परिन्।<ref name="रागिनी"/> सोही कलेजमा पढाउने एक जना कपुर भन्ने शिक्षिकाले रागिनीको कलाप्रतिको झुकाव बुझेर उनलाई ललित कला पढ्न सल्लाह दिएकी थिइन्।<ref name="रागिनी"/>

चित्रकलाप्रतिको मोहकै कारण परिवारसँग सङ्घर्ष गरी परिवारलाई मनाएर ललितकला विषयमा स्नातक अध्ययन गर्न उनी लखनउ गएकी थिइन्। उनले आफ्नो चित्रकलाको शीपलाई थप नयाँपन र स्तरीय बनाउनको लागि मुद्रणकला विषयको अध्ययन गरिन्।

<!--जीवन सङ्घर्षले भरिपूर्ण छ। आफ्नो घरदेखि समाजसम्म, देशदेखि विदेशसम्म सबैतिर सङ्घर्ष गरेकी उनको जीवन पनि-->अध्ययन, चित्रकला र विवाह गर्नसमेत सङ्घर्ष गरेकी रागिनी बिद्रोही स्वभावकी छिन्। वंश कर्मले चल्छ जन्मले चल्दैन भन्ने सोचकी उनी समानताका लागि शिक्षा अनिवार्य हुन्छ भन्छिन्।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/opinion/2014/03/08/385343.html?author=1 |title=सोचमा परिवर्तन गरौं |website=कान्तिपुर |language=नेपाली |accessdate=2020-08-12}}</ref> शिक्षाले व्यक्तिलाई आत्मनिर्भर बनाउँछ भन्ने मान्यताकी उनी सरस्वती भएपछि लक्ष्मी आफैँ आउने बताउँछिन्। महिलाहरूले गर्नुपरेको सङ्घर्ष र उनीहरूमाथिको विभेदका विरूद्धमा उनले त्यसपछि प्रतीकात्मक रूपमा [[त्रिशूल]]को टीका लगाइन्। त्रिशूललाई न्यायको प्रतीक, सङ्घर्षको प्रतीक र महिला शक्तिको प्रतीक मानिन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://www.nayapatrikadaily.com/news-details/21450/2019-08-01 |title=टीकामा सर्प र त्रिशूलपछि उदाउँदो सूर्य लगाउँछु : रागिनी उपाध्याय |website=नयाँ पत्रिका |language=नेपाली |accessdate=2020-08-12}}</ref> उनले अत्यन्तै माया गर्ने छोरी शिवताको अचानक मृत्यु भएपछि ज्ञानको ज्योति नै जीवनको पर्याय भएको निष्कर्ष निकालेर प्रतिकात्मक अर्थमा उदाउँदो [[सूर्य]]को टीका लगाउन थालिन्। सूर्यलाई [[प्रकाश]], [[ज्ञान]], [[शिक्षा]] र आत्मसचेतनाको प्रतीक मानिन्छ।<ref>{{Cite web |url=https://ekantipur.com/ampnews/2017-04-23/20170423090444.html |title=छोरी सम्झिँदै रागिनी |website=कान्तिपुर |language=नेपाली |accessdate=2020-08-12}}</ref>

==बाह्य सूत्रहरूकडीहरू==