|
==सौर्यमासमा आधारित==
{{Main|सौर्यमानक नेपाल संवत्}}
सौर्यमानक नेपाल संवत् नेसं ११४१ देखि सुरु भएको हो । नेपाल संवत्मा चन्द्रमानक गिन्ती मात्र रहेको र चन्द्रमानक चक्रमा हुने गडबडीका कारण नेपाल संवत्को व्यवहारिक प्रयोग हुन नसकेको कारणले सौर्यमानक नेपाल संवत् प्रचलनमा आएको हो । सौर्यमानक नेपाल संवत्को नयाँ वर्ष '''कछला १'''बाट सुरु हुन्छ । यो दिन इश्वी संवत्मा अक्टोबर २० र विक्रम संवत्मा कार्तिक ४ वा ३ गते पर्ने गर्दछ । सौर्यमानक नेपाल संवत्मा प्रत्येक वर्ष ३६५ दिन हुने गर्दछ भने 'तँसा दिं' अर्थात् अधिक दिन हुने वर्षमा ३६६ दिन हुने गर्दछ । पहिलो पाँच महिना सम्म प्रत्येक महिनामा ३० दिन, छैठौँ महिनामा प्रत्येक वर्ष २९ दिन र सातौँ महिना देखि बाह्रौँ महिना सम्म प्रत्येक महिनामा ३१ दिन हुने गर्दछ । यसरी अधिक वर्षमा हुने अधिक दिन छैँठौँ महिनामा राखिने गरिन्छ । <ref> {{cite web| url=http://www.subhash.com.np/towards-an-easy-to-use-nepal-sambat-calendar/ | title=Towards an easy-to-use Nepal Sambat Calendar| publisher=सुभाष राम प्रजापति}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://medium.com/@hyoojala/initiation-of-solar-nepal-sambat-d959514ab3bb| title=Initiation of Solar Nepal Sambat| publisher=ह्यूजला}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://www.facebook.com/nepalsambat.official| title=Nepal Sambat| publisher=नेपाल संवत्}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://medium.com/@hyoojala/overalls-of-nepal-sambat-3f63e514c984| title=Overalls of Nepal Sambat| publisher=ह्यूजला}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://nepalsambat.org/nepali/solar-nepal-sambat-3/| title=सौर्यमासिक नेपाल सम्बत publisher=नेपाल सम्बत}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://risingnepaldaily.com/main-news/nepal-sambat-gets-solar-calendar-for-the-first-time| title=Nepal Sambat Gets Solar Calendar For The First Time | publisher=द राइजिङ नेपाल}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://hamrojamana.com/index.php/2020/10/20/nepal-sambat-gets-solar-calendar-for-the-first-time/| title=Nepal Sambat Gets Solar Calendar For The First Time| publisher=हाम्रो जमाना}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://jalpakhabar.com/19831/ | title=नेपाल सम्बत पहिलो पटक सौर्य पात्रो प्राप्त गर्दछ| publisher=जलपा खबर}} </ref> नेपाल संवत्मा व्यवहारिकताको पक्ष थपिएको खुशियालीमा विभिन्न व्यक्ति व्यक्तित्व र संघ संस्थाहरूद्वारा क्रमशः नेपाल संवत् अपनाउने, प्रयोग गर्ने र प्रचारप्रसार गर्ने थालनी गरेका छन् । <ref> {{cite web| url=https://nepalsambat.org/nepali/aboutus/ | title=नेपाल संवत् प्रति प्रतिबद्धता वक्तव्य| publisher=नेपाल संवत्}} </ref> <ref> {{cite web| url=http://archive.today/6GKlk | title=फोटोग्राफी संस्थाले नेपाल संवत् प्रचलनमा ल्याउने प्रतिबद्धता| publisher=नेपाल उपत्यकाका पुराना तस्वीरहरू}} </ref> <ref> {{cite web| url=http://archive.today/b2xcq | title=नेपाल संवत् नव वर्षको शुभकामना| publisher=नेवाः क्वयेर}} </ref> <ref> {{cite web| url=http://archive.today/USYGf | title=नेपाल संवत् प्रचलनको प्रतिबद्धता| publisher=मौलिक स्थान नाम पुनःजागरण अभियान}} </ref> नेपाल संवत्लाई आधार मानी अभियानहरू समेत संचालन भएका छन् । <ref> {{cite web | url=https://archive.org/details/action-of-1141-nepali | title=‘बाध्यकारी अन्यलिङ्गी लेबल भिराइने विरुद्ध र लैङ्गिक पहिचानको मान्यताका लागि कार्य वर्ष ११४१’ (#Actionof1141) बारे संयुक्त वक्तव्य}} </ref>
नेवार अभियानताहरूले नेपाल सम्बतमा [[सौर्यमासिक सम्बत|सौर्य]]मा आधारित पात्रको अवधारणा अघि सारेका छन् । नेपाल सम्बत ११४१ देखि सुरु हुने भनिएको यस पात्रले २० अक्टोबरमा नेपाल सम्बत सुरु भएको ऐतिहासिक दिनलाई नै आधार मानी सौर्यमासिक पात्र अघि सारेका छन् । परम्परागत चन्द्रमासमा आधारित नेपाल सम्बतले आधुनिक आवश्यकताहरू पूरा गर्न नसकेको हुनाले चन्द्रमासमा आधारित नेपाल सम्बत अनुसार धर्मसंस्कृतिसँग जोडिएका चाड पर्वहरू मनाउने र आधुनिक दिन गणना एवं अभिलेखिकरणका आवश्यकताको लागि सौर्यमासमा आधारित नेपाल सम्बतको नेसं ११४१ देखि प्रयोगमा ल्याइदैछ । <ref> {{cite web| url=http://www.subhash.com.np/towards-an-easy-to-use-nepal-sambat-calendar/ | title=Towards an easy-to-use Nepal Sambat Calendar| publisher=Subhash Prajapati}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://medium.com/@hyoojala/initiation-of-solar-nepal-sambat-d959514ab3bb| title=Initiation of Solar Nepal Sambat| publisher=Hyoojala}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://www.facebook.com/nepalsambat.official| title=Nepal Sambat| publisher=Hyoojala}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://medium.com/@hyoojala/overalls-of-nepal-sambat-3f63e514c984| title=Overalls of Nepal Sambat| publisher=Hyoojala}} </ref> सौर्यमासिक नेपाल सम्बत प्रत्येक वर्ष १९ अक्टोबरमा समाप्त भई २० अक्टोबरमा आरम्भ हुँदछ ।
===महिनाहरू===
सौर्यमासमा आधारित नेपाल सम्बतका बाह्र महिना यस प्रकारका छन् :
{| class="wikitable"
|-
! क्र.सं. || महिनाको नाम || उक्त महिनामा हुने दिन संख्या
|-
| १ || कछला || ३०
|-
| २ || थिंला || ३०
|-
| ३ || प्वँहेला || ३०
|-
| ४|| सिल्ला || ३०
|-
| ५ || चिल्ला || ३०
|-
| ६ || चौला || २९ (+१)
|-
| ७ || बछला || ३१
|-
| ८ || तछला || ३१
|-
| ९|| दिल्ला || ३१
|-
| १० || गुंला || ३१
|-
| ११ || यंला || ३१
|-
| १२ || कौला || ३१
|}
नेपाल सम्बतको पहिलो पाँच महिना सम्म प्रत्येक महिनामा ३० दिन हुने गर्दछ । यो अवधि जाडो याममा पर्दछ । छैठौँ महिनामा प्रत्येक वर्ष २९ दिन हुनेगर्दछ भने 'तँसा दिं' भनेर गणना अनुसार केही वर्षहरूमा १ दिन बढी थप्ने गर्दछ । यो प्रणाली [[इस्वी सम्बत]]को लीप इअर प्रणाली जस्तै हो । कुनै वर्षको अङ्क ४ ले समविभाजन हुन्छ, तर पुनः १००बाट समविभाजन हुँदैन र यदि १००बाट समविभाजन भए ४००बाट पनि समविभाजन हुँदा त्यस वर्षमा 'तँसा दिं' भनी एक दिन थप्ने गर्दछन् । त्यसै गरी सातौँ महिना देखि बाह्रौँ महिना सम्म प्रत्येक महिनामा ३१ दिन हुने गर्दछ ।
सौर्यमासिक नेपाल सम्बतमा प्रत्येक वर्ष ३६५ दिन हुने गर्दछ । तर पृथ्वीले सूर्यलाई घुम्न लगाउने वास्तविक समय ठीक ३६५ दिन होइन । त्यसैले प्रत्येक वर्ष ३६५ दिन मात्र हुँदा उक्त [[सम्बत]] बिस्तारी वास्तविक कालखण्डबाट ताढिँदै जान्छ । तसर्थ केही वर्षहरूमा १ दिन बढी थपेर उक्त दिनलाई वास्तविक समयबाट ताढिनबाट रोकिन्छ । नेपाल सम्बतको 'तँसा दिं' थप्ने अवधारणा यही हो । नेपाल सम्बत ११४१ (सौर्यमासिक पात्रो अघि सारिएको वर्ष) यताको १०० वर्षमा देहायका वर्षहरूमा 'तँसा दिं' थपिन्छ : ११४४, ११४८, ११५२, ११५६, ११६०, ११६४, ११६८, ११७२, ११७६, ११८०, ११८४, ११८८, ११९२, ११९६, १२००, १२०४, १२०८, १२१२, १२१६, १२२०, १२२४, १२२८, १२३२, १२३६, १२४० । <ref> {{cite web| url=https://nepalsambat.org/nepali/solar-nepal-sambat-3/| title=सौर्यमासिक नेपाल सम्बत publisher=नेपाल सम्बत}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://risingnepaldaily.com/main-news/nepal-sambat-gets-solar-calendar-for-the-first-time| title=Nepal Sambat Gets Solar Calendar For The First Time | publisher=द राइजिङ नेपाल}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://hamrojamana.com/index.php/2020/10/20/nepal-sambat-gets-solar-calendar-for-the-first-time/| title=Nepal Sambat Gets Solar Calendar For The First Time| publisher=हाम्रो जमाना}} </ref> <ref> {{cite web| url=https://jalpakhabar.com/19831/ | title=नेपाल सम्बत पहिलो पटक सौर्य पात्रो प्राप्त गर्दछ| publisher=जलपा खबर}} </ref>
==चन्द्रमासमा आधारित==
|
