विकिपिडिया

"सिक्किमी भाषा" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

अन्तरक्रियात्मक रूपमा इतिहास हेर्नुहोस्
← अघिल्लो भिन्नतापछिल्लो भिन्नता →
Content deleted Content added
दृश्यात्मकविकिपाठ
मेटाउने
चिनोहरू: मोबाइल सम्पादन मोबाइल वेब सम्पादन
अङ्ग्रेजी विकिपिडियाबाट अनुवाद गरी लेख सुधार
पङ्क्ति १:
{{short description|नेपाल र सिक्किम, भारतको तिब्बतीय भाषा}}
{{Orphan|date=जुन २०११}}
{{Use dmy dates|date=September 2016}}
{{Infobox language
|name=सिक्किमी
|altname=रेन्जोङ्की
|nativename={{bo-textonly|འབྲས་ལྗོངས་སྐད་}}<br />'' 'bras ljongs skad''
|region=[[सिक्किम]], [[नेपाल]] ([[मेची अञ्चल]]), [[भुटान]]
|image=[[File:Sikkimese.png|250px]]
|ethnicity=[[सिक्किमी मान्छे|सिक्किमी]]
|speakers={{sigfig|70300|2}}
|date=2001
|ref=e18
|familycolor=साइनो-तिब्बती
|fam2=[[तिब्बती-कनौरी भाषाहरू|तिब्बती कनौरी]] ?
|fam3=[[भोटिया भाषाहरू|भोटिया]]
|fam4=[[तिब्बतीय भाषाहरू|तिब्बतीय]]
|fam5=जोङ्खा-ल्होका
|script=[[तिब्बती वर्णमाला]]
|nation={{IND}} ([[सिक्किम]])
|iso3=sip
|glotto=sikk1242
|glottorefname=सिक्किमी
|notice=IPA
}}
{{Contains special characters|तिब्बती}}
'''सिक्किमी भाषा''', जसलाई "सिक्किमी तिब्बती", "भुटिया", "रेन्जोङ्की" ({{bo|t=འབྲས་ལྗོངས་སྐད་|w=&apos;bras ljongs skad}}) पनि भनिन्छ,<ref>"Lost Syllables and Tone Contour in Dzongkha (Bhutan)" ''in'' David Bradley, Eguénie J.A. Henderson and Martine Mazaudon, eds, '''Prosodic analysis and Asian linguistics: to honour R. K. Sprigg''', 115-136; Pacific Linguistics, C-104, 1988</ref> दक्षिण [[तिब्बतीय भाषाहरू]]मा पर्दछ। यो [[भुटिया]]हरूद्वारा [[सिक्किम]], [[भारत]] र [[मेची अञ्चल]], [[नेपाल]]का केही हिस्सामा बोलिन्छ। [[सिक्किमी मान्छे]]हरूले आफ्नो भाषालाई रेन्जोङ्की र आफ्नो मातृभूमिलाई रेन्जोङ ({{bo|t=འབྲས་ལྗོངས་|w=&apos;bras-ljongs}}) भन्दछन्।<ref name=SIL>{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=sip |title=Sikkimese |editor=Lewis, M. Paul |year=2009 |work=[[Ethnologue]]: Languages of the World |edition=16 |location=[[Dallas, Texas]] |publisher=[[SIL International]] |accessdate=16 April 2011}}</ref>
 
==लिपि==
'''सिक्किमे भाषा''' सिक्किममा बोलिने भाषा हो।
{{main|तिब्बती वर्णमाला}}
{{मेटाउने|अर्थहीन पृष्ठ}}
सिक्किमी भाषा [[परम्परागत तिब्बती]]बाट विस्तारित [[तिब्बती वर्णमाला]]मा लेखिन्छ। सिक्किमी भाषाको ध्वनि-प्रणाली र शब्द-सङ्ग्रह परम्परागत तिब्बती भन्दा स्पष्ट रूपमा भिन्न छ, तथापि [[एसआइएल इन्टरनेसनल]]ले सिक्कमी लेखन प्रणालीलाई "भोटिया पद्दति"को रूपमा व्याख्या गरेको छ। एसआइएलको अनुसार सन् २००१ मा ६८% सिक्किमी भुटियाहरूले तिब्बती लिपि लेख्न र बुझ्न सक्दछन्।<ref name=SIL/><ref name=BOT1/><ref name=thesis/>
[[श्रेणी:भाषाहरू]]
 
==सिक्किमी र नगीचका भाषाहरू==
सिक्किमी भाषा बोल्नेहरूले केही [[जोङ्खा]] बुझ्न सक्दछन्, यी दुई भाषाहरू बीच ६५% शाब्दिक समानता पाइन्छ। यद्यपि तुलनात्मक रूपमा [[मानक तिब्बती]] मात्र ४२% शाब्दिक रूपमा समान छ। सिक्किमी भाषामा केही हदसम्म [[योल्मो भाषा|योल्मो]] र [[तामाङ भाषा]]को प्रभाव देख्न सकिन्छ।<ref name=SIL/><ref name=BOT1>{{cite web|url=http://himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/bot/pdf/bot_1995_01_25.pdf |first=S. |last=Norboo |title=The Sikkimese Bhutia |work=Bulletin of Tibetology |pages=114–115 |publisher=Namgyal Institute of Tibetology |location=[[Gangtok]] |year=1995}}</ref>
 
विगत एक शताब्दी देखि [[नेपाली भाषा|नेपाली]] र [[मानक तिब्बती|तिब्बती]]भाषीहरू बीचको नगीचको सम्बन्धको कारणले धेरै जसो सिक्किमीभाषीहरूले दैनिक जीवनमा यी भाषाहरूको समेत प्रयोग गर्दछन्।<ref name=SIL/>
{{stub}}
 
==ध्वनि-प्रणाली==
 
===व्यञ्जनहरू===
सिक्किमी भाषाका व्यञ्जनवर्णहरू तलको तालिकामा दिइएका छन्, मुख्यतः यलिनीमी (२००५) र वान ड्रेम (१९९२) मा आधारित।<ref name="thesis">{{cite thesis|degree=Masters, General Linguistics|title=Preliminary Phonological Analysis of Denjongka of Sikkim|url=https://web.archive.org/web/20140809194318/https://helda.helsinki.fi/bitstream/handle/10138/19355/prelimin.pdf?sequence=2|last=Yliniemi|first=Juha|year=2005|publisher=[[University of Helsinki]]|accessdate=17 April 2011|date=|doi=}}</ref>
 
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
! colspan="2" |
! [[ओष्ठ्य व्यञ्जन|ओष्ठ्य]]
! [[दन्त्य व्यञ्जन|दन्त्य]]/<br>[[वर्त्स्य व्यञ्जन|वर्त्स्य]]
! [[मूर्धन्य व्यञ्जन|मूर्धन्य]]
! [[वर्त्स्य-तालव्य व्यञ्जन|वर्त्स्य-तालव्य]]/<br>[[तालव्य व्यञ्जन|तालव्य]]
! [[कण्ठ्य व्यञ्जन|कण्ठ्य]]
! [[काकलीय व्यञ्जन|काकलीय]]
|-
! rowspan="2" | [[नासिक्य व्यञ्जन|नासिक्य]]
! <small>अघोष</small>
| || {{IPA|n̥}} ན /n/ || || || {{IPA|ŋ̥}} ང /ng/ ||
|-
! <small>घोष</small>
| {{IPA|m}} མ /m/ || {{IPA|n}} ན /n/ || || {{IPA|n}}~{{IPA|ɲ}} ཉ /ny/ ||{{IPA|ŋ}} ང /ng/ ||
|-
! rowspan="4" | [[स्पर्श व्यञ्जन|स्पर्श]]
! <small>अघोष<br>अल्पप्राण</small>
| {{IPA|p}} པ /p/ || {{IPA|t}} ཏ /t/ || {{IPA|ʈ}} ཏྲ /tr/ || || {{IPA|k}} ཀ /k/ || {{IPA|ʔ}} འ /ʔ/
|-
! <small>अघोष<br>महाप्राण</small>
| {{IPA|pʰ}} ཕ /ph/ || {{IPA|tʰ}} ཐ /th/ || {{IPA|ʈʰ}} ཐྲ /thr/ || || {{IPA|kʰ}} ཁ /kh/ ||
|-
! <small>घोष</small>
| {{IPA|b}} བ /b/ || {{IPA|d}} ད /d/ || {{IPA|ɖ}} དྲ /dr/ || || {{IPA|ɡ}} ག /g/ ||
|-
! <small>स्वर-रहित व्यञ्जन</small>
| {{IPA|p̀ʱ~b̀ɦ}} བ /p'/ || {{IPA|t̀ʱ~d̀ɦ}} ད /t'/ || {{IPA|ʈ̀ʱ~ɖ̀ɦ}} དྲ /tr'/ || || {{IPA|k̀ʱ~g̀ɦ}} ག /k'/ ||
|-
! rowspan="4" | [[स्पर्शसङ्घर्षी व्यञ्जन|स्पर्शसङ्घर्षी]]
! <small>अघोष<br>अल्पप्राण</small>
| || {{IPA|ts}} ཙ /ts/ || || {{IPA|tɕ}} ཅ /c/ || ||
|-
! <small>अघोष<br>महाप्राण</small>
| || {{IPA|tsʰ}} ཚ /tsh/ || || {{IPA|tɕʰ}} ཆ /ch/ || ||
|-
! <small>घोष</small>
| || {{IPA|dz}} ཛ /dz/ || || {{IPA|dʑ}} ཇ /j/ || ||
|-
! <small>स्वर-रहित व्यञ्जन</small>
| || || || {{IPA|tɕ̀ʱ~dʑ̀ɦ}} ཇ /c'/ || ||
|-
! rowspan="2" | [[संघर्षी व्यञ्जन|संघर्षी]]
! <small>अघोष</small>
| || {{IPA|s}} ས /s/ || || {{IPA|ɕ}} ཤ /sh/ || || {{IPA|h}} ཧ /h/
|-
! <small>घोष</small>
| || {{IPA|z}} ཟ /z/ || || {{IPA|ʑ}} ཞ /zh/ || ||
|-
! rowspan="2" | [[Liquid consonant|Liquid]]
! <small>अघोष</small>
| || {{IPA|l̥}} ལ /l/ || {{IPA|r̥}} ར /r/ || || ||
|-
! <small>घोष</small>
| || {{IPA|l}} ལ /l/ || {{IPA|r}}~{{IPA|ɹ}}~{{IPA|ɾ}} ར /r/ || || ||
|-
! colspan="2" | [[अन्तस्थ व्यञ्जन|अन्तस्थ]]
| {{IPA|w}} ཝ /w/ || || || {{IPA|j}} ཡ /y/ || {{IPA|w}} ཝ /w/ ||
|}
स्वर-रहित व्यञ्जनहरू केही [[श्वसित आवाज]], [[महाप्राण व्यञ्जन|श्वास सहित]], र निम्न तीक्ष्णताको साथ बोलिन्छन्। यी [[परम्परागत तिब्बती]]का घोष व्यञ्जनहरूका शेष हुन् जुन अघोष बने।<ref name=thesis/>
 
===स्वरहरू===
सिक्किमी स्वरवर्णहरूको तालिका तल दिइएको छ, मुख्यतः यलिनीमी (२००५) मा आधारित<ref name=thesis/>
{| class="wikitable"
!
!colspan=2| [[अग्र स्वर|अग्र]] !! [[केन्द्रीय स्वर|मध्य]] !! [[पश्च स्वर|पश्च]]
|- align=center
!
! अगोलित || गोलित || अगोलित || गोलित
|- align=center
! बन्द
| {{IPA|i}} ི /i/ || {{IPA|y}} ུ /u/ || || {{IPA|u}} ུ /u/
|- align=center
! मध्य
| {{IPA|e}} ེ /e/ || {{IPA|ø}} ོ /o/ || || {{IPA|o}} ོ /o/
|- align=center
! खुला
| ''{{IPA|ɛ}} ེ /e/'' || || {{IPA|ɐ}} /a/ ||
|}
 
[[एबुगिडा]] लेखन प्रणालीमा लेखिने [[तिब्बती लिपि]]मा निहित स्वर /a/ अचिह्नित छ। माथिको तालिकामा {{IPA|[ɛ]}} /e/ स्वर {{IPA|[e]}} /e/ को [[एलोफोन]] हो जुन बन्द सिलेबल (शब्दांश)हरूमा {{IPA|[dʑ]}} /j/ पश्चात् प्रयुक्त हुन्छ।<ref name=thesis/>
 
==यी पनि हेर्नुहोस्==
* [[भुटिया|भुटिया मान्छे]]
* [[लेप्चा मान्छे]]
* [[लेप्चा भाषा]]
* [[सिक्किमका जनजाति मान्छेहरू]]
* [[सिक्किमको इतिहास]]
 
==सन्दर्भ सामग्रीहरू==
{{reflist}}
 
==थप पठन==
{{wiktionary category|Sikkimese language}}
*{{cite book|title=The grammar of Dzongkha |authorlink=George van Driem |last=van Driem |first=George |publisher=Dzongkha Development Commission, [[Government of Bhutan]] |year=1992 |url=https://books.google.com/books?id=0KsCYgEACAAJ}} Dead link
* {{cite book | author=Yliniemi, Juha | title=A descriptive grammar of Denjongke (Sikkimese Bhutia) | publisher=University of Helsinki | year=2019 | isbn=978-951-51-5138-4 | url=http://urn.fi/URN:ISBN:978-951-51-5139-1 | type=Ph.D. thesis }}
*{{cite journal | author=Lee, Seunghun J., Hwang, H.K., Monou, T., Kawahara, S. | year = 2018 | title = The phonetic realization of tonal contrast in Dränjongke | volume = Proc. TAL2018, Sixth International Symposium on Tonal Aspects of Languages | pages=217–221 | doi=10.21437/TAL.2018-44| url = https://semanticscholar.org/paper/5b357af83d234455d1c28d8a5fb397d50dc867e1 }}
*{{cite journal | author= Lee, Seunghun J., S. Kawahara, C. Guillemot and T. Monou | year = 2019 | title = Acoustics of the four-way laryngeal contrast in Drenjongke (Bhutia): Observations and implications | journal = 音声研究 | volume = Journal of the Phonetic Society of Japan |issue= 23(1) | pages=65–75 | doi=10.24467/onseikenkyu.23.0_65}}
 
<!---
{{Bodic languages}}
{{Languages of Northeast India}}
{{Languages of Bhutan}}
{{Languages of Nepal}} -->
 
[[Category:दक्षिण भोटिया भाषाहरू]]
[[Category:सिक्किमका भाषाहरू]]
[[Category:नेपालका भाषाहरू]]
[[Category:भारतका भाषाहरू]]
[[Category:भुटानका भाषाहरू]]
[[Category:तिब्बती लिपिमा लेखिने भाषाहरू]]
"https://ne.wikipedia.org/wiki/सिक्किमी_भाषा" बाट अनुप्रेषित