विकिपिडिया

"जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

अन्तरक्रियात्मक रूपमा इतिहास हेर्नुहोस्
← अघिल्लो भिन्नतापछिल्लो भिन्नता →
Content deleted Content added
दृश्यात्मकविकिपाठ
सा रोबोट : हिज्जे मिलाउँदै
सा लेख सुधार गर्दै
पङ्क्ति १:
{{Infobox settlement
[[File:Janki Mandir of Janakpur Dham(Nepal).jpg|thumb|जनकपुर धाममा रहेको जानकी मन्दिर]]
<!--See the Table at Infobox settlement for all fields and descriptions of usage-->
जनकपुर अथवा '''जनकपुरधाम''' दक्षिण पूर्व नेपालको [[जनकपुर अञ्चल]] अन्तरगत [[धनुषा जिल्ला]] [[जनकपुर उपमहानगरपालिका|जनकपुर नगरपालिका]]मा अवस्थित एक शहर छ। यो शहर नेपालको तराईमा पर्दछ र यसलाई साँस्कृतिक, ब्यापारिक तथा राजनीतिक दृष्टिकोणले महत्त्वपूर्ण मानिन्छ।
<!-- Basic info -->
|official_name = जनकपुर उपमहानगरपालिका
|other_name =
|native_name =
|nickname =
|settlement_type = [[उपमहानगरपालिका]]
|motto =
<!-- images and maps -->
|image_skyline = Janki Mandir.JPG
|image_caption = [[जनकपुर उपमहानगरपालिका]]मा अवस्थित जानकी मन्दिर
|image_flag =
|image_seal =
<!-- images and maps -->
| image_map =
| mapsize =
| map_caption =
| pushpin_map = Nepal Province2#Nepal
| pushpin_label_position= bottom
| pushpin_mapsize = 300
| pushpin_map_caption = जनकपुरको स्थान
<!-- Location -->
|coordinates = {{coord|26|43|43|N|85|55|30|E|type:city_region:NP|display=inline,title}}<!-- Location -->
|subdivision_type = देश
|subdivision_name = {{Flag|नेपाल}}
|subdivision_type1 = [[नेपालका प्रदेशहरू|प्रदेश]]
|subdivision_name1 = [[प्रदेश नं. २]]
|subdivision_type2 = जिल्ला
|subdivision_name2 = [[धनुषा जिल्ला]]
<!-- Politics -->
|government_footnotes =
|government_type =
|leader_title = [[मेयर]]
|leader_name = लाल किशोर साह<ref>{{cite web|title=जनकपुरमा महानगरमा राजपा विजयी, २५ वडामा को–को ?|url=https://www.lokpath.com/story/2894|website=लोकपथ|accessdate=६ मे २०२०}}</ref>
|leader_title1 = [[उपमेयर|उप मेयर]]
|leader_name1 = रिता कुमारी मिश्र
|established_title = उपमहानगरपालिका घोषित
|established_date = वि.स.२०७१ मङ्सिर १७
<!-- Area -->
|unit_pref = <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->
|area_footnotes =
|area_total_km2 = 91.17<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->
|area_total_sq_mi =
<!-- Population -->
|population_as_of =
|population_footnotes =
|population_note =
|population_total =61,000
|population_density_km2 = auto
|population_blank1_title =
|population_blank2_title =
<!-- General information -->
|timezone =
|utc_offset =
|timezone_DST =
|utc_offset_DST =
|elevation_footnotes = <!--for references: use <ref> </ref> tags-->
|elevation_m =
<!-- Area/postal codes & others -->
|postal_code_type =
|postal_code = ४५६००
|area_code = ०४१
|blank_name =
|blank_info =
|website = [http://www.janakpurmun.gov.np www.janakpurmun.gov.np]
|footnotes =
}}
 
'''जनकपुर उपमहानगरपालिका''' [[प्रदेश नं. २]]को [[धनुषा जिल्ला]]मा अवस्थित छ।<ref name="थप नगरपालिका">{{cite web | url=http://ujyaaloonline.com/news/38556/Nagarpalika/ | title=६१ वटा नगरपालिका र ७ वटा उपमहानगरपालिका थप (सूचीसहित) | accessdate=१६ मंसिर २०७१}}</ref>
==अवस्थित==
<ref name="नेपालमा थप नगरपालिका ">{{cite web | url= http://www.nagariknews.com/main-story/story/28789.html | title= ६१ नगरपालिका र ७ उपमहानगरपालिका घोषणा (नाम र गाभिएका गाविससहित | accessdate=१६ मंसिर २०७१}}</ref> जनकपुर उपमहानगरपालिका रूपमा २०७१ साल मङ्सिर १६ गते नगरपालिकाबाट उपमहानगरपालिका लागि चाहिने आवश्यक प्रक्रिया पूरा भएपछि उपमहानगरपालिका घोषणा भएको हो । जनकपुरलाई उपमहानगरपालिका घोषित गर्दा यसमा [[कुर्था, धनुषा|कुर्था]], [[बसविटिट]], [[बिन्धी]], [[प्रको महुवा]], [[लोहना]],[[बेंगाशिवपुर]], [[बसहिया]], [[देवपुरा रूपैठा]], [[लक्ष्मीपुरबगेवा]], [[गोपालपुर]] तथा [[कनकपट्टी]] गाविसलाई समावेश गरेर यसलाई उपमहानगरपालिका घोषणा गरिएको हो । यो धनुषा जिल्लाको सदरमुकाम पनि हो। यहाँ नेपालको प्रसिद्ध मन्दिर [[जानकी मन्दिर]] छ। जनकपुर नगरलाई मैथिली संस्कृतिको केन्द्र मानिन्छ।जनकपुर अथवा जनकपुरधाम दक्षिण पूर्व नेपालको जनकपुर अञ्चल अन्तर्गत धनुषा जिल्ला जनकपुर नगरपालिकामा अवस्थित छ। यो शहर नेपालको तराईमा पर्दछ र यसलाई साँस्कृतिक, ब्यापारिक तथा राजनीतिक दृष्टिकोणले महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। यो नेपालको राजधानी काठमाडौंबाट ४०० कि.मि. दक्षिण पूर्वमा छ।
यो [[धनुषा जिल्ला]]को प्रशासकिय केन्द्र पनि हो। यस सहरको अनुमानित जनसङ्ख्या ८०,००० हो। यो नगर [[काठमाडौं (स्पष्टता)|काठमाडौं]]बाट ४०० कि.मी. पर, तथा भारतीय सीमाबाट २० कि.मी.मा अवस्थित छ। भौगोलिक अक्षांस र देशान्तरको हिसाबमा यो सहर २६° ४२' ४४" ऊ, ०८५° ५५' १८" पूमा अवस्थित छ। जनकपुर हिन्दू धर्ममा एक महत्त्वपूर्ण स्थल तथा नेपालको एकमात्र रेल भएकाले पर्यटनका लागि पनि महत्त्वपूर्ण सहर हो।
 
यो धनुषा जिल्लाको प्रशासकिय केन्द्र पनि हो। यस सहरको अनुमानित जनसङ्ख्या २,४५,१२८ हो। यो नगर काठमाडौंबाट ४०० कि.मी. पर, तथा भारतीय सीमाबाट २० कि.मी.मा अवस्थित छ। भौगोलिक अक्षांस र देशान्तरको हिसाबमा यो सहर २६° ४२' ४४" ऊ, ०८५° ५५' १८" पूमा अवस्थित छ। जनकपुर हिन्दू धर्ममा एक महत्त्वपूर्ण स्थल तथा नेपालको एकमात्र रेल भएकाले पर्यटनका लागि पनि महत्त्वपूर्ण सहर हो।
==ऐतिहासिक पक्ष==
[[File:Ram-Sita Marriage place.jpg|thumb|left|राम र सीताको विवाहस्थल]]
[[File:Ganga Sagar, Janakpur-September 22, 2016-IMG 7687.jpg|thumb|जनकपुर धाममा रहेको गंगा सागर तलाउ]]
यो शहर पूर्व ऐतिहासिक [[मैथिली भाषा|मैथिली]] सभ्यताको केन्द्रविन्दु पनि हो र साथै यस शहरको आफ्नै भाषा (मैथिली) र लिपि (तिरहुता) पनि छ। जनकपुरधाम, भगवती [[सीता]] (जानकी)को पनि जन्मस्थल हो। सीता राजा जनककी छोरी तथा [[हिन्दूहिन्दूभगवान धर्म|हिन्दू]] भगवान [[श्रीराम अवतार|राम]]कीरामकी श्रीमती पनि हुनुहुन्छ। जनकपुरधाम राम र सीताको विवाहस्थल पनि मानिन्छ।हो। राजा जनकले खेतमा हलो जोत्दा, सीतालाई खेतमैं भेट्टाउनु भएको किंबदन्ती रहेको छ। राजा [[जनक]]लेजनकले सीतासँग विवाहका लागि स्वयंवर आयोजना गर्नुभएको थियो। उक्त स्वयंवरमा भगवान [[शिव]]कोशिवको धनुष तोड्न सक्नेले सीतालाई बिहे गरी लाने शर्त राखिएको थियो। उक्त शर्त पूरा गर्न सक्ने [[अयोध्या]]काअयोध्याका राजकुमार [[श्रीराम अवतार|राम]] बाहेक अरु कोही पनि स्वयंवरमा थिएनन्।
 
त्यसैले जनकपुरधाम हिन्दू धर्मावलम्बीहरूका लागि एक महत्त्वपूर्ण आध्यात्म्क स्थल पनि हो। जनकपुरधामको केन्द्रिय बजार उत्तर-पश्चिम दिशाबाट भव्य [[जानकी मन्दिर]]लेमन्दिरले सुसज्जित छ। यो मन्दिर १९११ ई.स.मा [[टीकमगढ]]कीटीकमगढकी (भारत) राजकुमारीराजकुमारीकुमारी [[कुमारी वृषभानु]]द्वारावृषभानुद्वारा निर्माण गरिएको हो। जानकी मन्दिर [[मुगल]] शैलीमा बनाईएको मन्दिर हो र यो तथ्यले यस मन्दिरलाई अझै पनि महत्त्वपूर्ण बनाउँछ। यस मन्दिरको निर्माण गर्दा त्यस ताका ९ लाख रूपैया खर्च भएको भन्ने किंबदन्ति रहिआएको छ, त्यसैले यस मन्दिरलाई नौलखा मन्दिर पनि भन्ने गरिन्छ। यो नेपाल भरिकै ठूलो मन्दिरहरू मध्ये एक हो।
 
जनकपुरधामको अर्को विशेषता यहाँ रहेका पोखरी एवं कुण्डहरू हुन्। यहाँ कुटीहरू पनि प्रशस्तै मात्रामा पाइन्छ। त्यसैले जनकपुरको माछा नेपालमै प्रख्यात छ। जनकपुरधामको बारेमा एउटा उखान नै छ - "५२ कुटी, ७२ कुण्डा, सुरमुनि सब नावहि मुण्डा"। यहाँ तिथि अनुसार कुण्डमा स्नानको धेरै महत्त्व छ। जनकपुरधाममा भएका केही महत्त्वपूर्ण कुण्डहरू बिहार कुण्ड, अग्नि कुण्ड, मध्यमा सर, रत्न सागर, अंगराज सर, सूर्य कुण्ड, गंगा सागर, धनुष सागर, दसरथ तलाउ, पापमोचिनि सर, परशुराम कुण्ड, जनक सरोवर, गोपाल सर, रुक्मिनी सर, मुरली सर, विडाल सर, राम सर, कपाल मोचिनि सर, महाराज सागर, पाकवति सर, धौत-पाप सर आदि हुन्।
 
जनकपुरधाममा बोलिने प्रमुख भाषा मैथिली हो। यो भाषा भारतको बिहार प्रान्तको धेरैजसो भागमा पनि बोलिन्छ। मैथिल नारी मैथिल चित्रकलाका लागि पनि प्रख्यात छन्। विशेषतया माटोको भाँडा एवं घरको भित्तामा गरिने चित्रकलाको कलाको क्षेत्रमा पनि महत्त्वपूर्ण स्थान छ। मिथिलाको पारंपरिक घरहरू माटो र परालद्वारा बनाईन्छ। जनकपुरधाममा मनाईने प्रमुख चाड-पर्वहरू मध्ये छठ, विवाह पञ्चमी, राम नवमी, लक्ष्मी पूजा, होली ईत्यादि हुन्। <ref>{{cite web|url=http://ddcdhanusha.gov.np/ne/pages.php?page=46|title=जानकी मन्दिर परिचय
==भाषा र कला==
| publisher='''जिविस धनुषा'''}}</ref>
जनकपुरधाममा बोलिने प्रमुख भाषा [[मैथिली भाषा|मैथिली]] हो। यो भाषा भारतको बिहार प्रान्तको धेरैजसो भागमा पनि बोलिन्छ। मैथिल नारी [[मैथिल चित्रकला]]का लागि पनि प्रख्यात छन्। विशेषतया माटोको भाँडा एवं घरको भित्तामा गरिने चित्रकलाको कलाको क्षेत्रमा पनि महत्त्वपूर्ण स्थान छ। मिथिलाको पारंपरिक घरहरू माटो र परालद्वारा बनाईन्छ। जनकपुरधाममा मनाईने प्रमुख चाड-पर्वहरू मध्ये [[छठ]], [[विवाह पञ्चमी]], [[राम नवमी]], [[लक्ष्मी पूजा]], [[होली]] ईत्यादि हुन्। विवाह पञ्चमी राम र सीताको विवाहको तिथीमा मनाईन्छ। यस पर्वमा वर्षेनी लाखौंको संख्यामा धर्मावलम्बीहरू सहभागी हुन्छन्। होलीमा ७-दिने परिक्रमा जाने पनि चलन छ।
[[Image:JanakpurTempleJanakiMandir.jpg|thumb|right|200px|'''जानकी मन्दिर ''']]
 
== भूगोल र जलवायु ==
यो ठाउँको अक्षांश र देशान्तर हो {{coor d|26.7|N|85.92|E|}}।<ref name="geoloc">{{cite web | accessdate = सेप्टेम्बर २८, २००७ | url = http://www.fallingrain.com/world/NP/0/Janakpur.html | title = Janakpur | work = Falling Rain Genomics, Inc}}</ref> यो स्थान समुन्द्री सतह भन्दा ६६&nbsp;[[मिटर]] (२१६&nbsp;[[फुट]]) माथि पर्दछ।जनकपुर [[तेराई]] मा अवस्थित छ, जहाँ हावापानी [[आर्द्र सूट्रोपिकल]] ('' क्वा '') छ: मार्च र अप्रिल महिनामा तातो, सुख्खा र हावा हुन्छ; [[मानसून]] मेदेखि सेप्टेम्बरसम्म रहन्छ, अक्टूबरदेखि नोभेम्बरसम्म हल्का सुख्खा शरद डिसेम्बरदेखि फेब्रुअरीसम्म जाडोमा।<ref name=Burghart88/>
{{Weather box
|location = जनकपुर एरपोर्ट (१९८१-२०१०)
|metric first = हो
|single line = हो
|Jan high C = २२.२
|Feb high C = २६.०
|Mar high C = ३१.२
|Apr high C = ३४.८
|May high C = ३४.६
|Jun high C = ३४.१
|Jul high C = ३२.५
|Aug high C = ३२.७
|Sep high C = ३२.३
|Oct high C = ३१.७
|Nov high C = २९.३
|Dec high C = २५.१
|year high C = ३०.५
|Jan mean C = १५.६
|Feb mean C = १८.६
|Mar mean C = २३.४
|Apr mean C = २७.७
|May mean C = २९.३
|Jun mean C = ३०.०
|Jul mean C = २९.३
|Aug mean C = २९.६
|Sep mean C = २८.८
|Oct mean C = २६.८
|Nov mean C = २२.५
|Dec mean C = १८.०
|year mean C = २५.०
|Jan low C = ९.१
|Feb low C = ११.३
|Mar low C = १५.५
|Apr low C = २०.६
|May low C = २४.०
|Jun low C = २५.९
|Jul low C = २६.१
|Aug low C = २६.४
|Sep low C = २५.३
|Oct low C = २२.०
|Nov low C = १५.७
|Dec low C = १०.९
|year low C = १९.४
|precipitation colour= green
|Jan precipitation mm = ११.७
|Feb precipitation mm = ११.४
|Mar precipitation mm = ११.५
|Apr precipitation mm = ५२.२
|May precipitation mm = १२८.३
|Jun precipitation mm = २३८.७
|Jul precipitation mm = ४८७.६
|Aug precipitation mm = ३३९.४
|Sep precipitation mm = १९७.५
|Oct precipitation mm = ६३.९
|Nov precipitation mm = १.९
|Dec precipitation mm =८.४
|year precipitation mm = १५५२.५
|source 1= <ref>[http://www.dhm.gov.np/uploads/climatic/880251189NORMAL%20FILE.pdf Department of Hydrology and Meteorology 2014] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190819153859/http://www.dhm.gov.np/uploads/climatic/880251189NORMAL%20FILE.pdf |date=19 August 2019 }}.</ref>
|date=February 2016
}}
 
==जनसङ्ख्या==
==सन्दर्भ सामग्रीहरू==
नेपालको सन् २०११को जनगणना अनुसार जनकपुर नगरपालिकाको जनसङ्ख्या २,४५,१२८ छ।<ref name="census">{{cite web | accessdate = सेप्टेम्बर २८, २००७ | url = http://www.cbs.gov.np/Population/National%20Report%202001/VDC.pdf | title = नेपाल जनगणना २००१}}</ref> यस मध्य पुरुष ५४%, र महिला ४६% छन्। यस नगरपालिकामा ८८,००० वटा घरहरू छन्।
 
[[File:Dhanush Saagar pond.jpg|thumb|300px|धनुष सागरको एक दृष्य]]
 
==सन्दर्भ सामग्रीहरू==
{{reflist}}
 
 
==बाह्य  लिङ्कहरू==
{{Commonscat|Janakpur|जनकपुर}}
* [http://www.onlinekhabar.com/2017/07/612042/ नेपालको पहिचान, जनकपुर धाम ! (फोटो फिचर)-अनलाइन खबर]
 
{{धनुषा जिल्लाका गाविस तथा नगरपालिकाहरू}}
[[श्रेणी:नेपालका धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थलहरू]]
{{CitiesOfNepal}}
 
[[श्रेणी:जिल्ला सदरमुकामहरू]]
[[de:Janakpurdham]]
[[श्रेणी:नेपालका सहरहरू]]
[[श्रेणी:नेपालका नगरपालिकाहरू]]
[[श्रेणी:तराईका नगरपालिकाहरू]]
[[श्रेणी:नेपालका प्रमुख स्थानहरू]]
[[श्रेणी:नेपालका प्रमुख पर्यटकीय स्थलहरू]]
[[श्रेणी:नेपालका उपमहानगरपालिकाहरू]]
"https://ne.wikipedia.org/wiki/जनकपुरधाम_उपमहानगरपालिका" बाट अनुप्रेषित