"सामवेद" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सामवेद यद्यपि सानो छ परन्तु एक प्रकारदेखि यो सबै वेदहरूको सार रूप छ र सबै वेदहरूका चुनिएका अंश यसमा सामेल गरिए हो। सामवेद संहितामा जो १८७५ मन्त्र छन्, उनमादेखि १५०४ मन्त्र ऋग्वेदका नैं छन्। सामवेद संहिताका दुइ भाग छन्, आर्चिक र गान। पुराणहरूमा जो विवरण मिल्दछ त्यो भन्दा सामवेदको एक सहस्त्र शाखाहरूका हुने जानकारी मिल्दछ। वर्तमानमा प्रपंच ह्रदय, दिव्यावदान, चरणव्युह तथा जैमिनि गृहसूत्रलाई हेर्नमा १३ शाखाहरूको थाह लाग्छ। यी तेह्रमा देखि तीन आचार्हरूको शाखाहरू मिल्दछन्- (१) कौमुथीय, (२) राणायनीय र (३) जैमिनीय। सामवेदको महत्त्व यसैदेखि थाह लाग्छ कि गीतामा भनिएको छ कि -वेदानां सामवेदोऽस्मि। (गीता-अ० १०, श्लोक २२)। महाभारतमा गीताका अतिरिक्त अनुशासन पर्वमा पनि सामवेदको महत्तालाई दर्शाइएको छ- सामवेदश्च वेदानां यजुषां शतरुद्रीयम्। (म०भा०,अ० १४ श्लोक ३२३)। सामवेदमा यस्ता मन्त्र मिल्दछन् जसबाट यो प्रमाणित हुन्छ कि वैदिक ऋषिहरूलाई त्यस्ता वैज्ञानिक सत्यहरूको ज्ञान थियो जसको जानकारी आधुनिक वैज्ञानिकहरूलाई सहस्त्राब्दिहरू पछि प्राप्त हुन सक्यो। उदाहरणतः- इन्द्रले पृथ्वीलाई घुमाँउदै राकेका छन्। (सामवेद,ऐन्द्र काण्ड,मंत्र १२१), चन्द्रका मण्डलमा सूर्यको किरण विलीन गर्न त्यसलाई प्रकाशित गर्दछ। (सामवेद, ऐन्द्र काण्ड, मंत्र १४७)। साम मन्त्र क्रमांक २७को भाषार्थ छ- यो अग्नि द्यूलोकदेखि पृथ्वीसम्म संव्याप्त जीवहरू सम्मको पालन गर््दछ। यो जललाई रूप एवं गति दिनमा समर्थ छ। अग्नि पुराणका अनुसार सामवेदका विभिन्न मंत्रहरूका विधिवत जप आदिदेखि रोग व्याधिहरूदेखि मुक्त भयो जा सक्छ एवं बचा जा सक्छ, तथा कामनाहरूको सिद्धि हुन सक्छ। सामवेद ज्ञानयोग, गर्मयोग र भक्तियोगको त्रिवेणी हो। ऋषिहरूले विशिष्ट मंत्रहरूको संकलनसङ्कलन गरेर गाईनको पद्धति विकसित गरे अधुनिक विद्वान् पनि यस तथ्यलाई स्वीकार गर्न लागेका छन् कि समस्त स्वर, ताल, लय, छन्द, गति, मन्त्र, स्वर-चिकित्सा, राग नृत्य मुद्रा, भाव आदि सामवेददेखि नैं निकले छन्।

:*इसमा यज्ञानुष्ठानका उद्गातृवर्गका उपयोगी मन्त्रहरूको संकलनसङ्कलन हो।