"लोकतन्त्र" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

लोकतन्त्रको परिभाषाको अनुसार यो "जनता द्वारा, जनताको लागि, जनताको शासन हो"। तर अलग-अलग देशकाल र परिस्थितिहरूमा अलग-अलग धारणाहरुकोधारणाहरूको प्रयोगले यसको अवधारणा केहि जटिल भएको छ। प्राचीनकालदेखि नै लोकतन्त्रको सन्दर्भमा धेरै प्रस्ताव राखिएका छन्, तर यिनीहरू मध्ये धेरै कहिल्यै क्रियान्वित भएन।

प्रत्यक्ष लोकतन्त्रमा सबै नागरिक सारा महत्वपुर्णमहत्त्वपुर्ण नीतिगत फैसलोंमा मतदान गर्छन। यसलाई प्रत्यक्ष भनिन्छ किनकी सैद्धांतिक रूपले यसमा कुनै प्रतिनिधि या मध्यस्थ हैन । सबै प्रत्यक्ष लोकतन्त्र साना समुदाय या नगर-राष्ट्रहरूमा छन्।

कुनै पनि मुद्दामा निर्णय हुन बाटहुनबाट पूर्व सदस्यहरूको बीचमा यसमा खुलेर चर्चा हुन्छ । सही-गलतको आकलनको लागि पक्ष-विपक्षमा जोडदार बहस हुन्थ्यो। उसपछि नै सर्वसम्मति देखि निर्णयको प्रतिपादन गरिन्थ्यो। सबैको सहमति न भए पछि बहुमत प्रक्रिया अपनाए जाती थियो। धेरै ठाँउ त सर्वसम्मति हुनु अनिवार्य हुन्थ्यो। बहुमत देखि लिये गये निर्णयको ‘भूयिसिक्किम’ भन्यो जान्थ्यो। यसको लागि वोटिंगको सहारा लेना पडता थियो। तत्कालीन समयमा वोटको ‘छन्द’ भन्यो जान्थ्यो। निर्वाचन आयुक्तको भांति यस चुनावको देख रेख गर्ने पनि एक अधिकारी हुन्थ्यो जसलाई शलाकाग्राहक भन्थे। वोट दिनको लागि तीन प्रणालिहरू थिए।

(३) प्रधान- प्रधान अथवा प्रधानमन्त्री, मंत्रिमंडलको सबै भन्दा महत्वपूर्णमहत्त्वपूर्ण सदस्य थियो। त्यो सबै विभागहरूको देखभाल करता थियो।

(७) दूत- वर्तमान समयको इंटेलीजेंसी जस्तै दूतको कार्य गुप्तचर विभागको संगठित गर्न थियो। यो राज्यको अत्यंत महत्वपूर्णमहत्त्वपूर्ण एवं संवेदनशील विभाग मानयो जान्थ्यो।

'''वज्जि'''- लिच्छवि, विशरिर, कुण्डग्रामको ज्ञातृक गण तथा अन्य पांच साना गणराज्यहरूले मिलेर जो सङ्घ बनाया त्यसैको वज्जि सङ्घ भन्यो जान्थ्यो। मगधको शासक निरन्तर यसमा आक्रमण गरिगरी रहे। अन्तमा यो सङ्घ मगधको अधीन भयो।