"देवीभागवत पुराण" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा रोबोट : https://ne.wikipedia.org/s/2aog अनुसार हिज्जे मिलाउँदै
सा रोबोट : हिज्जे मिलाउँदै
पङ्क्ति २५:
यो पुराण परम पवित्र वेदको प्रसिद्ध श्रुतीहरूका अर्थबाट अनुमोदित, अखिल शास्त्रहरूका रहस्यका श्रोत तथा आगमहरूमा आफ्नो प्रसिद्ध स्थान राख्दछ। यो सर्ग, प्रतिसर्ग, वंश, वंशानुकीर्ति, मन्वन्तर आदि पाउँचहरूलक्षणहरूबाट पूर्ण छन्। पराम्बा भगवतीका पवित्र आख्यानहरूबाट युक्त छ। यस पुराणमा लगभग १८,००० श्लोक छ।
 
एक पल्ट भगवत्-अनुरागी तथा पुण्यात्मा महर्षीहरूले श्री वेदव्यासका परम शिष्य सूतजीबाट प्रार्थना गरे -हे ज्ञानसागर ! तपाईंकातपाईँका श्रीमुखबाट विष्णु भगवान र शंकरका दैवी चरित्र तथा अद्भुत लीलाहरू सुनेर हामी धेरै सुखी भए। ईश्वरमा आस्था बढी र ज्ञान प्राप्त गरे। अब कृपा गरेर मानव जातिलाई समस्त सुखहरूको उपलब्ध गराले वालाहरू, आत्मिक शक्ति दिन वाला तथा भोग र मोक्ष प्रदान गराले वाला पवित्रतम पुराण आख्यान सुनाएर अनुगृहीत गर्नुहुँस्। ज्ञानेच्छु र विनम्र महात्माहरूको निष्कपट अभिलाषा जानेर महामुनि सूतजीले अनुग्रह स्वीकार गरे। ती्हुँंले भने-जन कल्याणको लालसाबाट तपाईंलेतपाईँले ठूलो सुंदर इच्छा प्रकट गरयो। म तपाईंतपाईँ मान्छेको उबाट सुनाउँछु।यो साउँचो छ कि श्री मद् देवी भागवत् पुराण सबै शास्त्रहरूतथा धार्मिक ग्रन्थहरूमा महान् छ। यसका अगाडि बडे-बडे तीर्थ र व्रत नगण्य छन्। यस पुराणका सुनलेबाट पाप सुकेका वनको भांति जलकर नष्ट छ जान्छन्, जसबाट मनुष्यलाई शोक, क्लेश, दु:ख आदि नभोगले पडते। जस प्रकार सूर्यका प्रकाशका अगाडि अंधकार छंट जान्छ, त्यसै प्रकार भागवत् पुराणका श्रवणबाट मनुष्यका सबै कष्ट, व्याधियां र संकोच समाप्त छ जान्छन्।
महात्माहरूले सूतजीबाट भागवत् पुराणका सम्बन्धमा यो जिज्ञासाहरू रखीं:
*पवित्र श्रीमद् देवी भागवत् पुराणको आविर्भाव कहिले भयो ?
पङ्क्ति ३४:
 
==आविर्भाव==
महर्षि पराशर र देवी सत्यवतीका संयोगबाट श्रीनारायणका अंशावतार देव व्यासजीको जन्म भयो। व्यासजीले आफ्ना समय र समाजको स्थिति चिन्हारीदै वेदहरूको चार भागहरूमा विभक्त गरे र आफ्ना चार पटु शिष्यहरूको तीका बोध गराया। यसका पश्चात् वेदाध्ययनका अधिकारबाट वंचित नर-नारीहरूको मंदबुद्धीहरूका कल्याणको लागि अट्ठारह पुराणहरूको रचना गर्‍यो, ताकि ती पनि धर्म-पालनमा समर्थ छ सकहरू। सूतजीले भने-महात्मन्! गुरूजीका आदेशानुसार सत्रह पुराणहरूका प्रसार एवं प्रचारको दायित्व मुझमा आयो, तर भोग र मोक्षदाता भागवत पुराण स्वयं गुरूजीले जन्मेजयलाई सुनाए। तपाईंतपाईँ जान्दछन्-जन्मेजयका पिता राजा परीक्षितलाई तक्षक सर्पले डस लागि थियो र राजाले आफ्नो हत्एका कल्याणको लागि श्रीमद् भागवत् पुराणको श्रवण गरे थियो। राजाले नौ दिन निरंतर लोकमाता भगवती दुर्गाको पूजा-आराधनाको तथा मुनि वेदव्यासका मुखबाट लोकमाताको महिमाबाट पूर्ण भागवत पुराणको श्रवण गरे। सूतजीले भने-महात्मन्! गुरूजीका आदेशानुसार सत्रह पुराणहरूका प्रसार एवं प्रचारको दायित्व मुझमा आयो, तर भोग र मोक्षदाता भागवत पुराण स्वयं गुरूजीले जन्मेजयलाई सुनाए। तपाईंतपाईँ जान्दछन्-जन्मेजयका पिता राजा परीक्षितलाई तक्षक सर्पले डस लागि थियो र राजाले आफ्नो हत्एका कल्याणको लागि श्रीमद् भागवत् पुराणको श्रवण गरे थियो। राजाले नौ दिन निरंतर लोकमाता भगवती दुर्गाको पूजा-आराधनाको तथा मुनि वेदव्यासका मुखबाट लोकमाताको महिमाबाट पूर्ण भागवत पुराणको श्रवण गरे।
;देवी पुराणको महिमा
:देवी पुराणका पढले एवं सुनलेबाट भयंकर रुँग, अतिवृष्टि, अनावृष्टि भूत-प्रेत बाधा, कष्ट योग र दोस्रो आधिभौतिक, आधिदैविक तथा आधिदैहिक कष्टहरूका निवारण छ जान्छ। सूतजीले यसको लागि एक कथाको उल्लेख गरदै भने-वसुदेव जी द्वारा देवी भागवत पुराणलाई पारायणको फल नैं थियो कि प्रसेनजितलाई ढूंढले गए श्रीकृष्ण संकटबाट मुक्त हुँकर सकुशल घर फर्किए थिए। यस पुराणका श्रवणबाट दरिद्र धनी, रुँगी-नीरोगी तथा पुत्रहीन स्त्री पुत्रवती छ जान्छ। ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य तथा शूद्र चतुर्वर्णहरूका व्यक्तीहरू द्वारा समान रूपबाट पठनीय एवं श्रवण योग्य यो पुराण आयु, विद्या, बल, धन, यश तथा प्रतिष्ठा दिन वाला अनुपम ग्रन्थ छ।
पङ्क्ति ५५:
कृष्णका न फर्कनुमा तीका पिता वसुदेव पुत्र-शोकमा व्यथित छ उठे। त्यसै समय महर्षि नारद आए। समाचार जानेर नारदजीले वसुदेवबाट श्रीमद् देवी भागवत पुराणका श्रवणको उपदेश दियो। वसुदेव मां भगवतीको कृपाबाट पूर्व परिचित थिए। ती्हुँंले नारदजीबाट भने-देवर्षि, देवको सहित कारागारवास गरदै जब छ: पुत्र कंसका हाथहरूमारे गयसकाको थिए त हामी दोनहरूपति-पत्नी एकदम व्यथित र अंसतुलित छ गए थिए। तब आफ्ना कुल पुरोहित महर्षि गर्गबाट परामर्श गरे र कष्टबाट छुटकारा पानको उपाय पूछा। गुरूदेवले जगदम्बा मांको गाथाको पारायण गर्नेलाई भन्यो। कारागारमा हुँनेका कारण मेरा लागि यो संभव नथियो। अत: गुरूदेवबाट नैं यो कार्य संपन्न गरानेको प्रार्थना गरयो।
 
वसुदेवले भने-मेरी प्रार्थना स्वीकार गरका गुरूदेवले विंध्याचल पर्वतमा गएर ब्राह्मणहरूसहित देवीको आराधना-अर्चना गरयो। विधि-विधानपूर्वक देवी भागवतको नवाह्र यज्ञ गरे। अनुष्ठान पूर्ण हुँनेमा गुरूदेवले मलाई यसको सूचना देदै भने-देवीले प्रसन्न हुँकर यो आकाशवाणी गरेकाछन्-मेरी प्रेरणाबाट स्वयं विष्णु पृथ्वीका कष्ट निवारण हेतु वसुदेव देवकीका घर अवतार लिंगे। वसुदेवलाई चाहिए कि उनी बालकलाई गोकुल ग्रामका नंद-यशोदाका घर पुगा दिनुहोस् र त्यसै समय उत्पन्न यशोदाको बालिकालाई ल्याएर आठऔं संतानका रूपमा कंसलाई सौंप दहरू। कंस यथावत् बालिकालाई धरतीमा पटक देगा। त्यो बालिका कंसका हातबाट तत्काल छूटकर दिव्य शरीर धारण गर, मेरा नैं अंश रूपबाट लोक कल्याणको लागि विद्यांचल पर्वतमा वास गरेगी।गर्ग मुनि द्वारा यस अनुष्ठान फललाई सुन गरेर मले प्रसन्नता व्यक्त गरदै अगाडि घटी घटनाहरू मुनिका कथनानुसार पूरी कीं र कृष्णको रक्षा गरयो। यो विवरण सुनाएर वसुदेव नारदजीबाट भन्न लगे-मुनिवर ! सौभाग्यबाट तपाईंकोतपाईँको आगमन मेरा लागि शुभ छ। अत: तपाईंतपाईँ नैं मलाई देवी भागवत पुराणको कथा सुनाएर उपकृत गरहरू।
 
वसुदेवका भन्नमा नारदले अनुग्रह गरदै नवाह्र परायण गरे। वसुदेवले नवहरू दिन कथा समाप्तिमा नारदजीको पूजा-अर्चनाको भगवती मांको माएबाट श्रीकृष्ण जब गुफामा प्रविष्ट भएका त ती्हुँंले एक बालिकालाई मणिबाट खेलते देखा। जैबाट नैं कृष्णले बालिकाबाट मणि ली, त बालिका रुँ उठी। बालिकाका रुँनेको आवाजलाई सुनेर जामवंत वहाँ आ पुगा तथा कृष्णबाट युद्ध गर्ले लागयो। दोनहरूमा सत्ताईस दिनसम्म युद्ध चल्दै दै। देवीको कृपाबाट जामवंत लगातार कमोजर पडता गए तथा श्रीकृष्ण शक्ति-संपन्न हुँते गए। अंतमा ती्हुँंले जामवंतलाई पराजित गरेर दियो।
पङ्क्ति ६३:
 
==श्रवण विधि==
देवी भागवत पुराणका अनुसार आगत मुनीहरूलाई यो कथा सुनादै सूतजी बोले-श्रद्वालु ऋषीहरू ! कथा श्रवणको लागि श्रद्धालु जनहरूको शुभ मुहूर्त निकलवालेको लागि कुनै ज्योतिर्विद्बाट सल्लाह लिनी चाहिए वा फेरि नवरात्रहरूमा नैं यो कथा-श्रवण उपयुक्त छ। यस अनुष्ठानको सूचना विवाहका समान नैं आफ्ना सबै बंधु-बांधवहरू, सगे-संबंधियहरूसम्बन्धियहरू, परिचितहरू, ब्राह्मण, क्षत्रियहरू, वैश्यहरू, शूद्रहरूएवं स्त्रीहरूलाई पनि आमन्त्रित गर्नु पर्छ। जुन जत अधिक समय श्रवणमा दे सके, त्यति अवश्य दे। सबै आगंतुकहरूका स्वागत सत्कार आयोजनको धर्म छ। कथा-स्थललाई गोबरबाट लीपकर एक मंडप र उनको माथि एक गुंबदका आकारको चंदोवा लटकाकर यसका माथि देवी चित्र युक्त ध्वजा फहरा देनी चाहिए। कथा सुनालेको लागि सदाचारी, गर्मकांडी, निर्लोभी कुशल उपदेशकलाई नैं नियुक्त गर्नु पर्छ। प्रात:काल स्नान आदिबाट निवृत्त हुँकर स्वच्छ वस्त्र धारण गरेर कलशको स्थापना गर्नी चाहिए। गणेश, नवग्रह, योगिनी, मातृका, क्षेत्रपाल, बटुक, तुलसी विष्णु तथा शंकर आदिको पूजा गरका भगवती दुर्गाको आराधना गर्नी चाहिए। देवीको षोडशोपचार पूजा-अर्चना गरका देवी भागवत ग्रन्थको पूजा गर्नी चाहिए तथा देवी यज्ञ निर्विघ्न समाप्त हुँनेको अभ्यर्थना गर्नी चाहिए। प्रदक्षिणा र नमस्कार गरदै देवीको स्तुति प्रारंभ गर्नी चाहिए। तत्पश्चात् ध्यानावस्थित हुँकर देवी कथा श्रवण गर्नी चाहिए।कथाका श्रवणकालमा श्रोता अथवा वक्तालाई क्षौर गर्म नगरवाना चाहिए। भूमिमा शयन ब्रह्मचर्यको पालन सादा भोजन संयम शुद्ध आचरण सत्य भाषण, तथा अहिंसाको व्रत लिनु पर्छ। तामस पदार्थ यथा-प्याज, लहसुन, मांस, मदिरा आदिको भक्षण पनि वर्जित छ। स्त्री-प्रसंगको बलपूर्वक त्याग गर्नु पर्छ।नवाह्न यज्ञको समाप्तिमा नवहरू दिन अनुष्ठानको उद्यापन गर्नु पर्छ। उनी दिन वक्ता तथा भागवत पुराण दोनहरूको पूजा गर्नी चाहिए। ब्राह्मण तथा कुमारिकाहरूलाई भोजन एवं दक्षिणा दिएर तृप्त गर्नु पर्छ। गायत्री मन्त्रबाट हुँम गरका स्वर्ण मंजूषामा अधिष्ठित भागवत पुराण वक्ता ब्राह्मणलाई दानमा. देदै दक्षिणादिबाट संतुष्ट गरदैउबाटय९दय विदा गर्नु पर्छ। पूर्वोक्त विधि-विधानबाट निष्काम भावबाट पारायण गर्ले वाला श्रोता श्रद्धालु मोक्षपदलाई र सकाम भावबाट पारायण गर्ले वाला आफ्ना अहिलेष्टलाई प्राप्त गर्दछ। कथा-श्रवणका समय कुनै पनि प्रकारको वार्तालाप, ध्यानभग्नता, आसन बदलने, ऊंघले वा अश्रद्धाबाट ठूलो भारी हानि छ सक्दछअत: यस्तो नगर्नु पर्छ। सूतजी महाराजले भने-अठारह पुराणहरूमा देवी भागवत् पुराण त्यसै प्रकार सर्वोत्तम छ, जस प्रकार नदीहरूमा गंगा, देवहरूमा शंकर, काव्यहरूमा रामायण, प्रकाश श्रोतहरूमा सूर्य, शीतल्दै र आह्लादमा चंद्रमा, क्षमाशीलहरूमा पृथ्वी, गंभीरतामा सागर र मन्त्रहरूमा गायत्री आदि श्रेष्ठ छन्। यो पुराण श्रवण सबै प्रकारका कष्टहरूका निवारण गरका आत्मकल्याण गर्दछ। अत: यसका पारायण सबैको लागि श्रेष्ठ एवं वरेण्य छ।
 
==बाहिरी कडिहरू==