"गोबर" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

'''गोबर''' शब्दको प्रयोग [[गाई]], [[गोरु]], [[भैँसी|भैंसी]] वा [[राँगा]]का मलका लागि प्राय: हुन्छ। घास, भूस, खली आदि जो केही चार खुट्टे द्वारा खाइन्छ त्यसको पाचनमा कति नैं रासायनिक परिवर्तन हुन्छन् तथा जो पदार्थ अपचित रहन्छ ती शरीरका अन्य अपद्रव्यहरुका साथ गोबरका रूपमा बाहर निस्कन्छन्। यो साधारणत: नम, अर्द्ध ठोस हुन्छ,मा पशुका भोजनका अनुसार यसमा परिवर्तन पनि हुँदै रहन्छन्। केवल हरियो घाँस वा अधिक खलीमा निर्भर रहने पशुहरुकोपशुहरूको गोबर पतला हुन्छ। यसको रंग केही पहेंलो एवं गाढा फुस्रो हुन्छ। यसमा घास, भुस, अन्नका दानाहरुका टुकुरा आदि विद्यमान रहन्छन् र सरलतासित चिन्न सकिन्छ। सुके पछि यो कडा पिण्डमा बदलिन्छ।

गोबरमा उपस्थित पदार्थ एवं गुण धेरै कुराहरुमाकुराहरूमा निर्भर गर्दछन्, जस्तै पशुको जाति, अवस्था, चारा, दिनचर्या आदि। चर्ने वा काम गर्ने पशुहरुकोपशुहरूको गोबर एउटा स्थानमा बाँधिएका रहनेवालहरु भन्दा भिन्न रहन्छ। दूध खाने बच्चाहरु वा बाछाहरुकोबाछाहरूको गोबर मनुष्यहरुका मलबाट केही केही मिल्दो जुल्दो हुन्छ। अधिक भूस एवं कम खली खाने पशुहरुका गोबरमा नाइट्रोजनयुक्त पदार्थ एंव वसाको मात्रा कम तथा सैलूलोज जस्ता वस्तुहरु अधिक रहन्छन्, परन्तु अधिक खली खाने पशुहरुका गोबरमा यसका विपरीत नाइट्रोजनभएका पदार्थ एवं वसाको मात्रा अधिक रहन्छ। गाईहरुका गोबरमा पनि बच्चाहरुका भूँडीमा आउने अवस्थाबाट लिएर दूध दिने अवस्थासम्म परिवर्तन हुँदै रहन्छन्। युवा पशु लगभग ७० प्रतिशत खाद्य शरीरमा पचाउँछ, परंतु दूध दिने गाईकेवल २५ प्रतिशत नैं पचाउन पाउँछ। शेष गोबर एव मूत्रमा निस्कन्छ। अन्नका दानाहरु प्राय: मूल अवस्थामा गोबरमा विद्यमान रहन्छन्; परन्तु टुटेका, वा पिसिएका, अन्नका भाग पाचन क्रियाबाट प्रभावित हुन्छन्। यसका अतिरिक्त केही द्रव पनि गोबरमा रहन्छ। भनिन्छ कि यो द्रव कीटाणुनाशक हुन्छ। गाईका गोबरमा ८६ प्रतिशतसम्म द्रव पाइन्छ। गोबरमा खनिजहरुकोखनिजहरूको पनि मात्रा कम हुँदैन। यसमा फास्फोरस, नाइट्रोजन, चूना, पोटाश, मगनीज, लोहा, सिलिकन, ऐल्यूमिनियम, गंधक आदि केही अधिक मात्रामा विद्यमान रहन्छन् तथा आयोडीन, कोबल्ट, मोलिबडिनम आदि पनि थोरै मात्रामा रहन्छन्। अस्तु, गोबर मलका रूप मा, अधिकांश खनिजहरुका कारण, माटोलाई उपजाऊ बनाउँछ। पौधाहरुकोपौधाहरूको मुख्य आवश्यकता नाइट्रोजन, फास्फोरस तथा पोटासियमको हुन्छ। ती वस्तुहरु गोबरमा क्रमश: ०.३- ०.४, ०.१- ०.१५ तथा ०.१५- ०.२ प्रतिशतसम्म विद्यमान रहन्छन्। माटोका संपर्कमा आउनाले गोबरका विभिन्न तत्व माटोका कणहरुलाईकणहरूलाई आपसमा बाँध्दछन्, परन्तु यदि यी कण एउटा अर्काका अत्यधिक समीप वा जोडिएका हुन्छन् त ती तत्व तिनलाई दूर गर्न दिन्छन्, जसबाट माटोमा हावाको प्रवेश हुन्छ र पौधाहरुकोपौधाहरूको जराहरु सरलताबाट त्यसमा साँस लिन पाउँछन्। गोबरको समुचित लाभ मलका रूपमा नैं प्रयोग गरेर पाउन सकिन्छ।

जस्तो अहिले भनिएको छ, गोबरको सबैभन्दा लाभप्रद उपयोग मलका रूपमा नैं हुन सक्छ, परन्तु भारतमा जलाउने दाउराहरुकोदाउराहरूको अभाव हुनाले यसको अधिक उपयोग ईंधनका रूपमा नैं हुन्छ। ईंधनका लागि यसका गोहरा वा डल्ला बनाएर सुकाइन्छन्। सूखे गोहरा राम्रा जल्दछन् र तिनमा बनाएको भोजन, मधुर आँचमा पाक्ने कारण, स्वादिष्ट हुन्छ। परन्तु गोबरको उचित एवं लाभप्रद उपयोग, जस्तो भनिएको छ, मलका रूपमा नैं हो। सबै समृद्ध देशहरू मा, जहाँ कहीं गोबर दिने पशु हुन्छन्, गोबरबाट मल बनाइन्छ र त्यो भन्दा खेत उपजाऊ बनाइन्छन्।