"भारतीय साहित्य" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

भारतको प्रत्येक भाषाका साहित्यको आफ्नो स्वतन्त्र र प्रखर वैशिष्ट्य छ जो आफ्नो प्रदेशका व्यक्तित्वदेखि मुद्रांकित हो। पञ्जाबी र सिंधी, यता नेपाली र उर्दूको प्रदेश-सीमाहरू कितनी मिली भएका हुन् ! परन्तु तिनको आफ्नो-आफ्नो साहित्यको वैशिष्ट्य कति प्रखर छ ! यसै प्रकार गुजराती र मराठीको जन-जीवन परस्पर ओतप्रोत छ, परन्तु के तिनको बीचमा कुनै प्रकारको भ्रान्ति सम्भव छ ! दक्षिणको भाषाहरूको उद्गम एक छ : सबै द्रविड परिवारको विभूतीहरू छन्, परन्तु के कन्नड र मलयालम वा तमिल र तेलुगुका स्वारूप्यका विषयमा शंका हुन सक्छ ! यही कुरा बँगला, असमिया, र उडियाका विषयमा सत्य हो। बँगालका गहिरा प्रभावलाई पचाएर असमिया र उडिया आफ्नो स्वतन्त्र अस्तित्वलाई बनाये भए छन्।

 

 

र पनि कदाचित् यो पार्थक्य आत्माको छैन। जस प्रकार अनेक धर्महरू, विचार-धाराहरू र जीवन प्रणालिहरूका रहँदै पनि भारतीय संस्कृतिको एकता असंदिग्ध छ, यसै प्रकार यसै कारणदेखि अनेक भाषाहरू र अभिवयंजना-पद्धतिहरूका रहँदै पनि भारतीय साहित्यको मूलभूत एकताको अनुसन्धान पनि सहज-सम्भव हो। भारतीय साहित्यको प्राचुर्य र वैविध्य त अपूर्व छ ही, त्यसको यो मौलिकता एकता र पनि रमणीय हो।