"उदयदेव मन्दिर" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
सा बोट: स्वचालित पाठ परिवर्तन (-धामीलाइ +धामीलाई) |
सा बोट: स्वचालित पाठ परिवर्तन (-धामीहरु +धामीहरू) |
||
पङ्क्ति ५३:
== जात्रा बृतान्त==
उदयदेवको मुख्य पूजा चैत्र महिनामा पर्ने महाअष्टमीमा लाग्ने गर्दछ । त्यस्तै असोज महिनामा पर्ने नवरात्रमा पनि यहाँकी स्थानीय सात बहिनी दुर्गाहरु : डिलासैनी, बोदलाशैनी, पोटलाशैनी, भगाशैनी, भरणशैनी, रणसैनी र निङ्गलासैनीको विधिवत् आवाहन र पूजा–आजा गरेर ब्राह्मण द्वारा सप्तशतीको पाठका साथै हवन पनि गराइन्छ । मुख्य पूजा वा जात्रा हुँदा चारराठ, चन्दठकुरीहरु, दशौनी विष्ट, भण्डारी, कठायत, ऐडी, त्यसै गरेर चार करिया थर भित्रपर्ने पहरी, भूल, दमाई, भाण इत्यादी सबै भक्तजनहरु आ–आफ्नो जिम्माको काम श्रद्घाभावले पुर्खौ देखी गर्दै आइरहेका छन् । दशौनी बिष्ट भनेका राजा जैतु चन्दका पालादेखी पाटन राज्यकोशको दशअंश मध्ये एक अंश भाग खानु भनी दिएको अधिकारक्षेत्र भित्र पर्न आउने विष्टहरु हुन् । आश्विन नवरात्रमा पर्ने पञ्चमीका दिन भक्तहरुले मन्दिरमा आफ्नो गच्छे अनुसारको चिनोवानो चढाउँछन् । धामी कामेर प्रसाद स्वरुप सबै भक्तहरुका निधारमा टिका लगाउँने गर्दछन् । महाअष्टमीका दिन बिहानै देखी बलीका निम्ती ल्याइएका राँगा, बोका र खसीहरु मन्दीर परिसरमा बाँधिन्छन् । सर्वप्रथम ल्याइएको राँगो कालो खाम भन्ने रुखमा बाँधिन्छ । कालोखाममा बाँधिने राँगोे चन्दहरुका चारराठ मध्येबाट क्रमै सँग पालै–पालो गरी ल्याईन्छ । त्यस दिन राती अवेरसम्म सुदूरपश्चिम नेपाल र भारतको पिथौरागढबाट पनि राँगाहरु आइ रहन्छन् । महाअष्टमीका रातीबाट नवमीका दिउसो ४ बजेसम्म यसक्षेत्रका ख्यातीप्राप्त डेउडाखेलका गीतेरुहरु लगायत सबै भक्तजनहरु विशेषतः‘साल्ली’ भन्ने ढपमा दोहोरी डेउडाखेल खेल्ने गर्दछन् । सन्तान नभएका महिलाहरू सन्तान प्राप्तिका लागि र सन्तान भएका महिलाहरू अन्य मनोकामना पूर्तिका लागि रातभरी एकैस्थानमा उभिएर आफ्ना दुबैहात संयुक्तगरी त्यसमा अखण्डदीप बाल्ने गर्दछन् । अष्टमीका राति ११ बजेबाट देवताको मुख्यपूजा सुरु हुन्छ । पूजा सकिए पछि सर्वप्रथम मन्दीर परिसरभित्रै रहेको कालीकाको स्थानमा बोका र खसीहरुको बलि चढाइने गरिन्छ । त्यसपछी सिद्घबाबा, महारुद्र, लोटने, कैलपाल, समैजी, मसानी, सिमडा लगायत सबै देवताका
त्यस पछि अबेर राति कैलपालका धामीको नेतृत्वमा ‘बयाँल’ जात्रा अगाडि बढ्दछ । प्राचीनकालमा राजाहरुले लगाउने विषेश किसिमको पोशाक र सुन–चाँदी रत्न जडित सुन्दर मुकुट धारण गरेका उदयदेवका धामी चन्द ठकुरीहरुको काँधमा सवार हुन्छन् । देवता सवार भएको बेला धामी फूलजस्तै अत्यन्तै हलुका हुन्छन् भनेर धामीलाई बोक्ने भक्तहरु बताउँछन् । त्यसपछि सबै भक्तहरु सहितको जात्रा दाइन–दमाहा, भोक्कर इत्यादी बाजा–गाजा बजाउदै मन्दीरबाट लगभग तीनसय मिटर तल सुर्नया नदीको नजिक पर्ने प्रसिद्घ शिवसिद्घको गुफा तिर चल्दछ । त्यहाँ सिद्घगुफा भित्र तीननेत्र भएका शिव विराजमान हुनुहुन्छ भन्ने विश्वास गरिएको छ । तीननेत्र धारी शिव विराजमान भएका हुनाले त्यसगुफालाइ स्थानीय भाषामा ‘तिप्तरे महादेव’ को गुफा भन्ने गरिन्छ । त्यो सिद्घ गुफाभित्र उदयदेवका धामी मात्रै प्रवेश गर्दछन् । बाँकी पुजारी, धामी लगायतका अन्य सम्पूर्ण भक्तहरु बाजा–गाजा बजाउँदै बाहिरै उभिएर उनको प्रतिक्षा गर्दै पर्खीराखेका हुन्छन् । त्यस गुफाका मुखमा पुजारीले धुपबत्ती गर्दा नजिकै रहेको अर्को प्रसिद्घ पौराणिक पाताल भुवनेश्वरको गुफामा सुगन्ध आउन्छ भनेर यहाँका स्थानीयहरु भन्ने गर्दछन्् । त्यस गुफाको पूर्ण बृतान्त स्कन्दपुराणको मानसखण्ड संहितामा उल्लेख गरिएको छ । त्यसैले यी दुबै गुफाहरु आपसमा जोडिएको हुनसक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । उदयदेवका धामी गुफाबाट फिर्ता नआउन्जेल सम्म अन्य श्रेष्ठ देवताहरुका
==प्राप्त शिलालेखमा उदयदेवको प्रसस्ति==
|