"कथानक" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
कुनै सम्पादन सारांश छैन |
सा बोट: स्वचालित पाठ परिवर्तन (- बाट +बाट ) |
||
पङ्क्ति १:
{{Orphan|date=जुन २०११}}
कथांतर्गत "कार्यव्यापारको योजना"को '''कथानक''' (Plot) भन्दछन्। "कथानक" र "कथा" दुईटै नै शब्द [[संस्कृत]] "कथ" धातु सँग उत्पन्न हुन्। संस्कृत साहित्यशास्त्रमा "[[कथा]]' शब्दको प्रयोग एक निश्चित काव्यरूपको अर्थमा गरिदै आएको छ तर कथा शब्दको सामान्य अर्थ हो- "त्यो जुन भनिन्छ'। यहाँ भन्नेवालाको साथ-साथ सुननेवालाको उपस्थिति पनि अंतर्भुक्त हो किन भनें "भन्नु' शब्द त्यतिखेरसार्थक हुन्छ जब उसलाई सुननेवाला पनिकोई हो। श्रोताको अभावमा केवल "बोलने' या "बडबडाने'को कल्पना गर्न सकिन्छ, " भन्ने'को हैन। यसको साथ ही, त्यो सबै कुनै "जो भनिन्छ' कथाको परिसीमाहरूमा हैन सिमट पाता। अत: कथाको तात्पर्य कुनै यस्तो "कथित घटना'को भन्ने या वर्णन
यसको विपरीत कथानक (चाहे त्यो [[महाकाव्य]]को हो अथवा [[खंडकाव्य]], [[नाटक]], [[उपन्यास]] या [[लोकगाथा]]को हो)को त्यो तत्त्व हो जुन उसमा वर्णित कालक्रमसँग श्रृंखलित घटनाहरूलाई धुरी बनेर उसलाई संगति दिन्छ र कथाको समस्त घटनाहरू जसको चारै तिर ताने बानेको जस्तै बुनी गएर बढती र विकसित हुन्छं। कथा या कहानी पनि साधारणत: कार्यव्यापारको योजना नै हुन्छ, तर कुनै एक पनि कथाको कथानक भन्न सकिन्न; कारण, कथाको विशिष्टता केवल उसको कालानुक्रमिक वर्णनको अभिभूत गर्छ। "नायकको नायिका सँग प्रेम भयो, र अन्तमा उसले उसका वरण गर्यो।'-कथा हो। "नायकले नायिकाको देख्यो, त्यो उसपर अनुरक्त भयो। प्राप्तिमार्गको अनेक अवरोधहरूलाई आफ्नो शौर्य र लगनसँग दूर गरेर, अन्तमा, उसले नायिका सँग विवाह गर्यो।'-कथानक हो। अर्थात् कथा कुनै पनि कथात्मक साहित्यिक कृतिको ढाँचामात्र हुन्छ जबकि कथानकमा तत्प्रस्तुत प्रकरणवस्तु (थीम)को अनुरूप कथाको स्वरूप स्पष्ट, संगत एवं बुद्धिग्राह्य बनेर उभरउछ।
|