|
'''जोसिप ब्रोज टिटो''' ( सिरिलिक लिपि: Јосип Броз Тито, , {{IPA-sh|jǒsip brôːz|pron}} ; ७ मे १८९२-४ मे १९८०), सामान्यतः '''टिटो''' को नामले परिचित ( {{IPAc-en|ˈ|t|iː|t|oʊ}} ; <ref>[http://www.dictionary.com/browse/tito "Tito"]. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.</ref> Serbo-Croatian Cyrillic , {{IPA-sh|tîto|pron}} ), युगोस्लाभ [[साम्यवाद|कम्युनिष्ट]] क्रान्तिकारी र राजनेता थिए। उनले सन् १९४३ देखि १९८० मा आफ्नो मृत्यु भएसम्म विभिन्न भूमिकामा सेवा गरे। <ref name="britannica">{{Cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/597295/Josip-Broz-Tito|title=Josip Broz Tito|encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online|accessdate=27 April 2010}}</ref> [[दोस्रो विश्व युद्ध|दोस्रो विश्वयुद्धको]] क्रममा उनी पार्टीिसनका नेता थिए जसलाई प्रायः नाजी जर्मन नियन्त्रित [[युरोप|यूरोप]]मा सबैभन्दा प्रभावकारी प्रतिरोध आन्दोलनको रूपमा लिइन्छ । उनले १४ जनवरी १९५३ देखि ४ मे १९८० सम्म समाजवादी संघीय गणतन्त्र [[युगोस्लाभिया]]का अध्यक्षको रूपमा पनि काम गरे।
जबकि केहीले उनको आफ्नो राष्ट्रपतिको पदलाई [[अधिनायकवाद]]को रुपमा आलोचना गर्छन् {{Sfn|McGoldrick|2000}} र उनलाई स्टालिन जस्तै क्रुर तानाशाहको रुपमा समेत तुलना गर्छन्, धेरैले उनलाई उदार तानाशाह मान्छन्। उनी युगोस्लाभिया र विदेशमा एक लोकप्रिय सार्वजनिक व्यक्तित्व थिए। <ref>Melissa Katherine Bokovoy, Jill A. Irvine, Carol S. Lilly, ''State-society Relations in Yugoslavia, 1945–1992''; Palgrave Macmillan, 1997 p. 36 {{ISBN|0-312-12690-5}}<br /><br />"''...Of course, Tito was a popular figure, both in Yugoslavia and outside it.''"</ref> उनलाई युगोस्लाभियाको एकीकरणको प्रतीकको रूपमा हेरिएको थियो , <ref>Martha L. Cottam, Beth Dietz-Uhler, Elena Mastors, Thomas Preston, ''Introduction to political psychology'', Psychology Press, 2009 p. 243 {{ISBN|1-84872-881-6}}<br /><br />"''...Tito himself became a unifying symbol. He was charismatic and very popular among the citizens of Yugoslavia.''"</ref> उनका आन्तरिक नीतिहरूले युगोस्लाभ महासंघका राष्ट्रहरूको शान्तिमय सह-अस्तित्व कायम राख्यो। भारतको [[जवाहरलाल नेहरु|जवाहरलाल नेहरू]], [[गमाल अब्देल नासेर|इजिप्टका गमाल अब्देल नासेर]] र घानाका क्वामे नक्रुमहको साथ [[असंलग्न अभियान|असंलग्न अभियान आन्दोलन]]का प्रमुख नेताको रूपमा उनले थप अन्तर्राष्ट्रिय ध्यान प्राप्त गरे।खिचे। <ref name="nonaligned-chief">Peter Willetts, ''The Non-aligned Movement: The Origins of a Third World Alliance'' (1978) p. xiv</ref> [[शीतयुद्ध|शीत युद्ध]] दुवै ब्लकमा विदेश अत्यधिक अनुकूल सम्बन्ध कायम गर्दै, उनले लिजन अफ अनर, र अडर अफ बाथ सहित ९८ विदेशी सम्मान प्राप्त गरे।
== बाल्यकाल ==
== दोस्रो विश्व युद्ध ==
[[File:Tito predaje zastavu Prvoj proleterskoj brigadi.jpg|thumb|250px|Josip Broz Tito inspects 1st Proletarian Brigade. Next to him are: [[Ivan Ribar]], [[Koča Popović]], [[Filip Kljajić (Yugoslav Partisan)|Filip Kljajić]], [[Ivo Lola Ribar]], [[Danilo Lekić]] and [[Mijalko Todorović]].|alt=|left]]
६ अप्रिल १९४१, मा हङ्गेरी अधिराज्य (१९२०-१९४६), र इटालीको सहयोग सहित नाजी जर्मन फौजले युगोस्लाभिया माथी आक्रमण सुरु गर्यो। १० अप्रिलमा, स्लाभ्को क्भाटेरनिकक्भाटेरनिकले ले क्रोयसिया लाईक्रोयसियालाई स्वतन्त्र राज्य घोषणा गरे, र टिटोले युगोस्लाभिया कम्युनिष्ट पार्टी कोपार्टीको केन्द्रिय कमिटी भित्र सैन्य कमिटी निर्माण गरे।<ref>[[#refTomasevich2001|Tomasevich 2001]], p. 52.</ref> सबै तिरबाट आक्रमण भएपछि, युगोस्लाभियाको सेना छिन्नभिन्न भयो। १७ अप्रिल १९४१ मा, राजा पिटर द्वितीय र सरकारका अन्य सदस्य देश छाडेर भागेपछी, बाँकी सरकार र सेनाका प्रतिनिधिहरूले [[बेलग्रेड]] मा जर्मन अधिकारीहरू सँग भेट गरे। उनीहरू तुरुन्तै सैन्य प्रतिरोध अन्त्य गर्न मञ्जुर भए। १ मे १९४१ मा, टिटोले मानिसहरूमा जर्मन आक्रमण र कब्जा विरुद्धको लडाइँमा एक हुन पम्फ्लेट जारी गरे। <ref>[[#refKocon1988|Kocon 1988]], p. 84.</ref> २७ जुन १९४१ मा, युगिस्लाभिया कम्युनिष्ट पार्टीको केन्द्रिय कमिटीले टिटोलाई राष्ट्रिय मुक्ती सेनाको सबै परियोजनाको सर्वोच्च सेनापती नियुक्त गरियो। १ जुलाई १९४१ मा, [[तृतीय (कम्युनिष्ट) इन्टरनेसनल|कम्युनिष्ट अन्तराष्ट्रिय]]ले तत्काल कदमको लागि सुक्ष्म निर्देशन पठायो। <ref>[[#refRoberts1987|Roberts 1987]], p. 24.</ref>
[[File:Tito and Ivan Ribar in 1943.jpg|thumb|left|Tito and [[Ivan Ribar]] at [[Sutjeska National Park|Sutjeska]] in 1943]]
|
