"भारत" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा रोबोट: रिडाइरेक्टहरू मिलाउँदै
पङ्क्ति २१:
|largest_city=[[मुम्बई]]
|official_languages= [[हिन्दी]] तथा [[अङ्ग्रेजी भाषा|अङ्ग्रेजी]]
|regional_languages={{Collapsible list|title=[[भारतका आधिकारिक भाषाहरुभाषाहरू|आठौं अनुसूची]]|[[आसामी भाषा|आसामी]]|[[बङ्गालीबाङ्ला भाषा|बङ्गाली]]|[[बोडो भाषा|बोडो]]|[[डोगरी भाषा|डोगरी]]|[[गुजराती भाषा|गुजराती]]|[[हिन्दी]]|[[कन्नड भाषा|कन्नड]]|[[कश्मीरी भाषा|कश्मीरी]]|[[कोंकणी भाषा|कोंकणी]]|[[मैथिली भाषा|मैथिली]]|[[मलयालम भाषा|मलयालम]]|[[मणिपुरी भाषा|मणिपुरी]]|[[मराठी भाषा|मराठी]]|[[नेपाली भाषा|नेपाली]]|[[ओरिया भाषा|ओरिया]]|[[पञ्जाबी भाषा|पञ्जाबी]]|[[संस्कृत]]|[[संथाली भाषा|संथाली]]|[[सिन्धी भाषा|सिन्धी]]|[[तमिल भाषा|तमिल]]|[[तेलगु भाषा|तेलगु]]|[[उर्दू]]}}
|languages_type=[[राष्ट्रिय भाषा|राष्ट्रिय भाषाहरू]]
|languages= [[हिन्दी]] तथा [[अङ्ग्रेजी भाषा|अङ्ग्रेजी]]
पङ्क्ति २८:
|leader_title1=[[राष्ट्रपति]]
|leader_name1=[[राम नाथ कोविन्द]]
|leader_title2=[[भारतकाभारतको उपराष्ट्रपति|उपराष्ट्रपति]]
|leader_name2=[[वैंकैया नायडू]]
|leader_title3=[[भारतका प्रधानमन्त्री|प्रधानमन्त्री]]
पङ्क्ति ६६:
|calling_code= ९१
}}
'''भारत''' वा '''गणतन्त्र भारत''' ([[हिन्दी]]: भारत गणराज्य), पौराणिक [[जम्बुद्वीप]], [[दक्षिण एसिया|दक्षिण एसिया]]मा अवस्थित एउटा देश हो। यो भारतीय उपमहाद्वीपको सबैभन्दा ठूलो देश हो। भारतको सामुन्द्रिक किनारा ७,५१६ किलोमीटर लामो छ। भौगोलिक दृष्टिले विश्वको सातौं ठूलो र जनसँख्याको दृष्टिले दोस्रो ठूलो देश भारतको [[पश्चिम]]मा [[पाकिस्तान]], उत्तर-पूर्वमा [[जनबादी गणतन्त्र चीन|चीन]], [[नेपाल]], र [[भुटान]] अनि पूर्वमा [[बंगलादेश|बङ्गलादेश]] र [[म्यानमार]] छन्। [[हिन्द महासागर]]मा यसको दक्षिण-पश्चिममा [[मालद्वीप]], दक्षिणमा [[श्रीलंका|श्रीलङ्का]] र दक्षिण-पूर्वमा [[इन्डोनेसिया|इण्डोनेशिया]] छन्। भारत उत्तर-पश्चिममा [[अफगानिस्तान]] सँग सीमाना जोडिएको दावी गर्दछ। यसको उत्तरमा [[हिमालय]] पर्वत श्रृखला र दक्षिणमा [[हिन्द महासागर]] छन्। पूर्वमा [[बंगालको खाडी|बङ्गालको खाडी]] र पश्चिममा [[अरब सागर]] छ।
भारतमा थुप्रै ठूला नदीनालाहरू छन्। [[गंगागङ्गा नदी|गंगा]] नदी भारतको सबैभन्दा ठूलो नदी हो र [[भारतीय सभ्यता]]मा यसलाई निकै पवित्र मानिन्छ। यस देशका अन्य ठूला नदीहरू [[ब्रह्मपुत्र नदी|ब्रह्मपुत्र]], [[यमुना नदी|यमुना]], [[गोदावरी (विकल्पहरूस्पष्टता)|गोदावरी]], [[कावेरी]], [[कृष्णा]], [[चम्बल]], [[सतलज]], [[बियास]] आदि हुन्।
 
भारतको जनसङ्ख्या १२० करोड भन्दा बढि छ जुन [[जनबादी गणतन्त्र चीन|चीन]] पछिको विश्वको दोस्रो सबैभन्दा धेरै हो। बालिग मताधिकारको आधारमा निर्वाचन पद्धतिबाट सरकार छानिने देशहरूमध्ये सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको देश भएकोले भारतलाई विश्वको सबैभन्दा ठूलो [[लोकतन्त्र]] भनिन्छ। यहाँ ३०० भन्दा धेरै भाषाहरू बोलिन्छन्। भारत एक [[सिन्धु घाटी सभ्यता]]को भूमि हो। विश्वका तिन [[प्रमुख धर्म]]: [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]], [[जैन धर्म|जैन]] तथा [[सिख धर्म|शिख]]को उत्पत्ति भारतमा भएको हो। भारत विश्वको दशौं ठूलो अर्थव्यवस्था भएको राष्ट्र पनि हो, तर हालै गरेको आर्थिक प्रगतिका कारण भारत आफू विश्वमा तेस्रो अथवा चौथो ठूलो अर्थव्यवस्था भएको मान्दछ। सन् १९४७ मा [[भारतको स्वतन्त्रता संग्राम|स्वतन्त्रता]] प्राप्तिभन्दा पहिले [[ब्रिटिश भारतका प्रेसिडेन्सी र प्रोभिन्सहरू|ब्रिटिश भारत]]को रूपमा [[बेलायती साम्राज्य]]को प्रमुख अङ्ग भारतले विगत २० वर्षमा बर्णन गर्न लायक प्रगति हासिल गरेको छ। उक्त प्रगति विशेषत: [[अर्थशास्त्र|आर्थिक]] र [[सैनिक]] क्षेत्रमा एक [[क्षेत्रिय शक्ति]] र [[विश्वव्यापी शक्ति]]को रूपमा देखिन थालेको छ।
 
== नामको उत्पति ==
पङ्क्ति ८०:
[[चित्र:Sanchi2.jpg|thumb|270px| तेस्रो शताब्दीमा [[सम्राट अशोक]]द्वारा बनाईएको [[मध्य प्रदेश]]मा अवस्थित [[साँचीको स्तूप]] ]]
 
दक्षिण भारतमा भिन्न-भिन्न समयकालमा कयौं राजवंश [[चालुक्य]], [[चेर]], [[चोल]], [[पल्लव]] तथा [[पांड्य]] स्थापित भए। [[प्राचीन भारतीय विज्ञान तथा प्रविधि|विज्ञान]], [[भारतीय कला|कला]], [[भारतीय साहित्य|साहित्य]], [[भारतीय गणित|गणित]], [[खगोल शास्त्र]], [[प्राचीन प्राविधिक]], [[धर्म]], तथा [[दर्शनशास्त्र|दर्शन]] यीनै राजाहरूको शासनकालमा विकशित भए। १२औं शताब्दीको प्रारंभमा, भारतमा [[इस्लामी आक्रमण]] पश्चात, उत्तरी तथा मध्य भारतका अधिकांश भाग [[दिल्ली सल्तनत]]को शासनाधीन भयो र पछि, अधिकांश उपमहाद्वीप [[मुगल]] वंशको अधीनमा गयो। दक्षिण भारतमा [[विजयनगर साम्राज्य]] शक्तिशाली भएर उदायो। तर, विशेषतः तुलनात्मक रूपमा, संरक्षित दक्षिणमा अनेक राज्य बाँकी रहे अथवा अस्तित्वमा आए। १७औं शताब्दीको मध्यकालमा [[पोर्चुगल]],नेदरल्याण्ड्स|नेदरल्याण्ड]], [[फ्रान्स]], [[बेलायत]] सहित अनेकौं युरोपेली देशहरू, जो भारतसँग व्यापार गर्न इच्छुक थिए, उनिहरूले देशको शासकिय अराजकताको लाभ उठाए। बेलायत अरू युरोपेली देशहरूलाई उछिन्न सफल भएर [[१८४०]] सम्म लगभग संपूर्ण देशमा शासन गर्न सफल भयो। [[१८५७]] मा ब्रिटिश इस्ट इंडिया कम्पनीका विरुद्ध असफल विद्रोह भयो, जुन [[भारतीय स्वतन्त्रताको प्रथम संग्राम]] बाट चिनिन्छ, पछि भारतको अधिकांश भाग सीधै [[अङ्ग्रेजी शासन]]को प्रशासनिक नियन्त्रणमा आयो।
 
[[चित्र:Wheel of Konark, Orissa, India.JPG|thumb|270px| कोणार्क चक्र - १३औं शताब्दीमा बनेको उडीसाको सूर्य मन्दिरमा स्थित, यो संसारको सबैभन्दा प्रसिद्घ ऐतिहासिक स्थानहरू मध्येमा एक हो।]]
 
बीसौं शताब्दीको सुरूमा एक लामो समय सम्म स्वतन्त्रताको लागि विशाल अहिंसावादी संघर्ष चल्यो, जसको नेतृत्व [[चन्द्रशेखर आजाद]], [[सरदार भगत सिंह]], [[सुख देव]], [[राज्गुरु]], नेताजी [[सुभाषचन्द्र बोस|सुवासचन्द्र बोस]] आदिले, जो आधिकारिक रूपमा आधुनिक भारतका राष्ट्रपिताबाट संबोधित गरिन्छन्,ले गरे। यो संघर्ष [[१५ अगस्ट]], [[१९४७]]मा सफल भयो जब भारतले [[अङ्ग्रेजी शासन]]बाट पूर्णतः स्वतन्त्रता प्राप्त गर्‍यो। त्यस पछि [[२६ जनवरी]], [[१९५०]] मा भारत एक [[गणतन्त्र|गणराज्य]] बन्यो। एक बहुजातीय तथा बहुधर्मिक राष्ट्र भएको कारण भारत समय-समयमा [[साम्प्रदायिक]] तथा जातीय द्वेषको शिकार हुने गर्दछ। क्षेत्रीय तथा जातीय असंतोष र विद्रोह पनि देशका अलग-अलग भागमा भैरहन्छन्। तर यसको [[धर्मनिरपेक्षता]] तथा प्रजातन्त्रिक ब्यबस्था केवल १९७५-७७ मा, जब तत्कालीन प्रधानमन्त्री [[ईन्दिरा गान्धी|इन्दिरा गान्धी]]ले [[संकटकाल]]को घोषणा गरिन्, बाहेक अटुट रहीरहेको छ। भारतका छिमेकी राष्ट्रहरूको साथ थुप्रै सीमा विवादहरू छन्। यसै कारण यसले बेला बेलामा युद्धको पनि सामना गर्नु परेको छ। सन १९६२ मा [[जनबादी गणतन्त्र चीन|चीन]] संग, तथा सन १९४७, १९६५, १९७१ एवम् १९९९ मा [[पाकिस्तान]] सँग युद्धहरू भैसकेको छ। भारत [[असंलग्न आन्दोलन]] तथा [[संयुक्त राष्ट्रसङ्घ|संयुक्त राष्ट्र संघ]]को संस्थापक सदस्य देशहरू मध्येमा एक हो। सन १९७४ मा भारतले आफ्नो पहिलो [[परमाणु परीक्षण]] गर्‍यो। त्यसपछि सन १९९८ मा ५ अरू परीक्षणहरू गर्यो। सन १९९० को दशकमा गरेको आर्थिक उदारीकरणको कारण आज भारत द्रुत गतिमा विकाश गर्ने राष्ट्रहरूको सुचीमा गनिन्छ।
 
== हावापानी तथा भौगोलिक अवस्था ==
पङ्क्ति १०२:
* [[उत्तर प्रदेश]] ([[लखनऊ]])
* [[उत्तराखण्ड]] ([[देहरादून]])
* [[उडिसाओडिशा|उडिसा]] ([[भुवनेश्वर]])
* [[आन्ध्र प्रदेश]] ([[हैदराबाद (भारत)|हैदराबाद]])
* [[तेलङ्गाना]] ([[हैदराबाद (भारत)|हैदराबाद]])
* [[कर्नाटक]] ([[बेंगलोर|बंगलुरु]])
* [[केरला|केरल]] ([[तिरुवनन्तपुरम्]])
* [[गोआ|गोवा]] ([[पणजी]])
* [[गुजरात]] ([[गान्धीनगर|गांधीनगर]])
* [[छत्तीसगढ]] ([[रायपुर]])
पङ्क्ति १४१:
* [[लक्षद्वीप]] ([[कवरत्ती]])
* दिल्ली; [[नयाँ दिल्ली]]
* [[जम्मू रजम्मु कश्मीरकाश्मिर|जम्मु अनि कश्मीर]] ([[श्रीनगर (स्पष्टता)|श्रीनगर]])
* [[लदाख]]
|}
पङ्क्ति १४८:
== राष्ट्रिय गीत तथा राष्ट्रिय गान ==
 
भारतको राष्ट्रिय गीत [[जन गण मन]] गुरुदेव [[रवीन्द्रनाथ टेगोर|रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] द्वारा लेखिएको हो भने राष्ट्रिय गान [[वन्दे मातरम]] [[बंकिम चन्द्र चटर्जी|बंकिम चंद्र चटर्जी]] द्वारा लेखिएको हो।
 
== भारतमा बोलिने भाषाहरू ==
पङ्क्ति १५५:
* [[संस्कृत]]
* [[हिन्दी]]
* [[अङ्ग्रेजी भाषा|अङ्ग्रेजी]]
* [[राजस्थानी]]
* [[मराठी भाषा|मराठी]]
* [[नेपाली]]
* [[मैथिली भाषा|मैथिली]]
* [[भोजपुरी भाषा|भोजपुरी]]
* [[पञ्जाबी (स्पष्टता)|पञ्जाबी]]
* [[तमिल भाषा|तामिल]]
* [[तेलुगु]]
पङ्क्ति १६७:
* [[कन्नड भाषा|कन्नड]]
* [[गुजराती भाषा|गुजराती]]
* [[बङ्गालीबाङ्ला भाषा|बङ्गाली]]
* [[असमिया]]
* [[उडिया भाषा|ओडिया]]
पङ्क्ति १८६:
* [[हिन्दू धर्म|सनातन धर्म]]
* [[वेदान्तर]]
* [[हिन्दू धर्म|हिन्दू मन्दिर]]
* [[धर्म संशोधन]]
* [[भारतिय राजनीति]]
"https://ne.wikipedia.org/wiki/भारत" बाट अनुप्रेषित