"इराक" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
कुनै सम्पादन सारांश छैन |
|||
पङ्क्ति ७४:
== इतिहास ==
- सन् १५३४–१९१८: इराकमा [[अटोमन साम्राज्य]]को शासन ।
- सन् १८९९: अटोमन सरकारद्वारा इस्तानबुल–बगदाद रेलवे निर्माणको अधिकार जर्मनीलाई प्रदान । पश्चिम एसियामा युरोपली औपनिवेशिक आकांक्षाको बीजारोपण ।
सन् १९१४–१९१८: [[पहिलो विश्वयुद्ध]] । इराकको अधिकांश भू–भाग बेलायतको कब्जामा ।
सन् १९१६: बेलायत उक्साहटमा अरब मुलुकहरूद्वारा अटोमन शासन विरुद्ध विद्रोह ।
सन् १९१९: प्रथम विश्वयुद्धको समाप्ति । पेरिस सन्धिद्वारा बेलायतलाई इराकमा शासन गर्ने अधिकार प्रदान ।
सन् १९२०: बेलायती आधिपत्यको विरोधमा इराकको असफल विद्रोह ।
सन् १९२१: बेलायतद्वारा फैजललाई इराकको राजा नियुक्त ।
सन् १९२२: पहिलो बेलायत–इराक सन्धि । इराकद्वारा तेल र विदेश नीतिमाथि लण्डनको औपचारिक नियन्त्रण स्वीकार ।
सन् १९२३: कुर्दिसहरूको बाहुल्य भएको उत्तरको भूभाग इराकमै समाविष्ट ।
सन् १९२४: इराकी संसदको पहिलो बैठक ।
सन् १९३०: इराक–बेलायतबीच नयाँ सन्धि । शासनमा बेलायतको आधिपत्य ।
सन् १९३२: औपचारिक रूपमा इराक स्वतन्त्र राष्ट्रमा परिणत । ‘लीग अफ नेशन्स’ को सदस्यता ग्रहण । तर, विदेश मामिलामा बेलायतको नियन्त्रण कायम ।
सन् १९३३: आधुनिक इराकका प्रथम राजा फैजलको निधन । २१ वर्षीय छोरा घाजी नयाँ राजा घोषित ।
सन् १९३६: अरबको आधुनिक इतिहासमा पहिलो सैनिक विद्रोह, राजा घाजी विद्रोहीको पक्षमा ।
सन् १९३९: सवारी दुर्घटनामा राजा घाजीको मृत्यु । गद्दीमा शिशु फैजल द्वितीय ।
सन् १९३९–१९४५: [[दोस्रो विश्वयुद्ध]] । बेलायतसँगको सन्धिका कारण इराकद्वारा नाजी जर्मनीसँग सम्बन्धविच्छेद ।
सन् १९४०: सत्तामा राष्ट्रवादी रशिद अलीको सरकार ।
सन् १९४१: रशिद अलीद्वारा सैनिक विद्रोह । र, इराकमा बेलायती सैनिक अधिकार कटौती । बेलायतद्वारा आक्रमण र आधिपत्य पुनस्र्थापना ।
सन् १९४८: पोर्ट्समाउथ सन्धिद्वारा बेलायतलाई इराकको सैन्य शक्ति नियन्त्रण गर्ने थप अधिकार ।
सन् १९४८: बेलायतको बढ्दो आधिपत्य विरुद्ध जन–विद्रोह । इराकद्वारा पोर्ट्समाउथ सन्धि मान्न अस्वीकार ।
सन् १९५२: आन्तरिक नियन्त्रण र नयाँ पाइपलाइन जडानका कारण तेलबाट हुने आम्दानीमा उल्लेख्य वृद्धि ।
सन् १९५५: ‘प्रो–वेष्ट बगदाद प्याक्ट’ (सम्झैता) मा इराकको प्रवेश । नागरिक असन्तुष्टिमा वृद्धि ।
सन् १९५६: [[स्वेज संकट]] नहरमा बेलायत–फ्रान्स र इजरायलको संयुक्त आक्रमण । इराकी जनता झ्न् क्रुद्ध ।
सन् १९५८: सैनिक विद्रोहद्वारा राजतन्त्र समाप्त । अब्द अल करिम कासिम शासनमा ।
सन् १९६०–६१: कासिमद्वारा कम्युनिष्टहरूको दमन ।
सन् १९६१: उत्तरी क्षेत्रमा सरकार र कुर्द विद्रोहीहरूबीच लडाइँ सुरु ।
सन् १९६१: इरानले ओगटेका तटीय क्षेत्रहरू र कुवेत इराकको अङ्ग भएको कासिमको दावी ।
सन् १९६३: बाथ पार्टीद्वारा गरिएको विद्रोहमा कासिम अपदस्थ ।
सन् १९६३: सैनिक विद्रोहद्वारा तत्कालै वाथ पार्टी पनि सत्ताच्यूत ।
सन् १९६४: कुर्द विद्रोही र सरकारबीच युद्धविराम । एक वर्ष नबित्दै फेरि युद्ध शुरू ।
सन् १९६५: प्रधानमन्त्री आरिफ अब्द अर रज्जाकको विद्रोह असफल ।
सन् १९६६: हेलिकप्टर दुर्घटनामा राष्ट्रपति आरिफको मृत्यु, उनको भाइमा सत्ता हस्तान्तरण ।
सन् १९६७: [[छ दिने युद्ध|इजिप्ट, सिरिया र जोर्डनमाथि इजरायलको भीषण हमला]] ।
सन् १९६८: विद्रोहमार्फत पुन वाथ पार्टी सत्तामा । अहमद हसन अल बाखर नयाँ राष्ट्रपति ।
सन् १९७०: नयाँ सरकार र कुर्दबीचको शान्ति सम्झैता पुनः भङ्ग ।
सन् १९७३: वाथ पार्टीभित्रैबाट सरकार विरुद्ध विद्रोहको प्रयास ।
सन् १९७५: इराक र इरानबीच सहयोग सम्झैता सम्पन्न ।
सन् १९७९: [[इरानको इस्लामिक क्रान्ति|इरानमा क्रान्ति]] । सत्तामा कट्टरपन्थी शिया मुल्लाहहरूको पकड ।
सन् १९७९: वृद्ध वाखरको अवकाश । इराकको नेतृत्व [[सद्दाम हुसेन]]को हातमा ।
सन् १९८०: इरानमा कट्टरपन्थीहरूको बढ्दो दवदवाबाट चिन्तित इराकद्वारा इरानमाथि हमला ।
सन् १९८०–१९८८: [[इरान-इराक युद्ध|इरान–इराक युद्ध]]मा हजारौँको मृत्यु । इराकमाथि कुर्द नागरिक र इरानी सेनाविरुद्ध रासायनिक हतियार प्रयोग गरेको आरोप ।
सन् १९९०: कुवेतमा इराकको धावा । साउदी अरबमा अमेरिकी सेनाको अखाडा स्थापना ।
सन् १९९१: संयुक्त राष्ट्रसंघको समर्थन र अमेरिकाको नेतृत्वमा बहुराष्ट्रिय सेनाद्वारा इराकमाथि जवाफी कारवाही । कुवेतबाट इराकी सेना फिर्ता । । अप्रिल १९९१ मा भएको युद्धविराम सन्धिअनुसार इराकले आफूसँग भएका जैविक, रासायनिक र आणविक हतियारहरूबाट नष्ट गर्नुपर्ने ।
सन् १९९१–१९९८: राष्ट्र संघीय टोलीद्वारा इराकको शस्त्र भण्डार निरीक्षण गर्ने प्रयास । इराकद्वारा असहयोग र अन्ततः शस्त्र निरीक्षकहरूलाई देश निकाला ।
लामो विवाद र दबावपछि गत वर्ष हान्स ब्लिक्सको नेतृत्वमा पुनः हतियार निरीक्षण कार्यको थालनी । २० मार्च २००३ मा अमेरिकी र बेलायती सेनाले आक्रमण गर्ने अघिल्लो दिनसम्म निरीक्षण जारी ।
सन् १९९६: [[सद्दाम हुसेन]] विरुद्ध सीआईएको सहयोगमा भएको विद्रोह विफल ।
सन् २००१: [[सेप्टेम्बर ११ को हमला|११ सेप्टेम्बर]]को आक्रमणपछि सुरक्षालाई लिएर अमेरिकामा व्यापक चिन्ता ।
सन् २००२ सेप्टेम्बर–मार्च २००३: इराकलाई निःशस्त्रीकरण गर्ने विषयमा [[संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद|राष्ट्र संघ सुरक्षापरिषद्मा]] ६ महिनासम्म वार्ता र छलफल । अमेरिकी युद्ध योजना रोक्न तथा उसलाई इराकमाथि आक्रमण गर्ने अधिकार प्रदान गर्ने सहमतिमा पुग्न परिषद् असफल ।
सन् २००३ २० मार्चः अमेरिकी, बेलायती र अष्ट्रेलियाली सैन्यबलद्वारा इराकमा चौतर्फी हमला शुरु ।
सन् २००५ जनवरी : हमला पछि इराकमा पहिलो निर्वाचन, अक्टोबरमा नयाँ संविधान जारी
सन् २००६ : सद्दाम हुसेनलाई फाँसी
सन् २०१७ सेप्टेम्बर : कुर्दिस स्वतन्त्रताको लागि लिएर इराकमा जनमत संग्रह। स्वतन्त्रताको पक्षमा ९२% मतदान। बग्दादको संघीय सरकार द्वारा जनमत संग्रहलाई अवैधानिक घोषणा ।
सन् २०१८: भ्रष्टाचार, बेरोजगारी लाई लिएर इराकमा प्रदर्शन सुरु, २०१९को अन्तसम्ममा हिंस्रक प्रदर्शनमा रुपान्तरण ।
== भूगोल ==
| |||