|
'''नेपाल संवत''' नेपालमा प्रचलित एक [[लुनार क्यालेण्डर]] अर्थातअर्थात् चन्द्रमासमा आधारित यो साल नेपालको राष्ट्रीय सम्बतहो। विशेषतयो संवत [[नेपाल]]को मौलिक राष्ट्रीयराष्ट्रिय संवतसंवत् हो। नेपाल संवतका प्रवर्तक [[शंखधर साख्वा|शंखधर् साख्वा]] हुन्।हुन् । उनले नेपालका[[नेपालमण्डल]]का सबैविपन्न जनताको ऋण तिरेर नेपाललाई ऋणमुक्त बनाएको दिनको सम्झनामा यो सम्बतसंवत थालिएको हो।हो नेपाल। सम्वतभक्तपुरका ११३३राजा वर्षराघवदेवको पहिलेआज्ञामा भक्तपुरकाविसं राजा९३६ राघबमा देवकोराष्ट्रिय आज्ञामा राष्ट्रीय सम्बतकोसम्वतको रूपमा नेपालकोनेपालका कार्यालहरुमा चलाईएकोचलाइएको थियो । नेपालमा औपचारिक रूपले यो संवत [[चन्द्र शमशेर जङ्गबहादुर राणा|चन्द्र शमशेर]]को कार्यकालसम्म प्रचलनमा रह्यो।रह्यो । यो संवतको पहिलो दिन [[भारतीय विक्रम संवत]]को [[कात्तिक|कार्तिक]] शुक्ल पक्षको दिनमा हुन्छ। यसमा एक औँसीबाट अर्काे औँसीलाई एक चन्द्रमास भनिन्छ। १२ औँसीको एक वर्ष हुन्छ । त्यसैले ३५४ दिनको एकवर्षएक वर्ष हुन आउँछ। तीन वर्षको एक चोटी अनला महिना अथवा पुरुषोत्तम महिना १३ औं महिना हुन आउँछ । राणा सासनशासन कालमा योयस सम्बतलाईसंवतलाई विस्थापित गरी भारतीय बिक्रमविक्रम समबतसंवत राणाहरू चलाऊँनचलाउन सुरु गरेभयो । पछि सनसन् २००७ साल देखीसालदेखि पुन: नेपाल सम्बतलाईसंवतलाई राष्ट्रीयराष्ट्रिय सम्बतसंवत बनाई सरकारी कामकाजको सम्बतसंवत बनाए । तर प्रचारको कमीले गर्दा यो सम्बतसंवत ओझेलमाओझेल परेको छ ।
==इतिहास==
पहिलो ज्योतिषका अनुसार शंखधरले घरमा ल्याएको बालुवा चार दिनपछि सुनमा परिणत भएको थियो । त्यो सुन उनले ऋणमा डुबेका गरिब जनतालाई बाँडेका थिए । अनि जनताले आफ्नो ऋण तिरेको भनाइ छ ।<ref name=nagarik1>[http://nagariknews.com/nagarik-sanibar/story/9446 व्यापकता पाउँदै नेपाल संवत्] नागरिक न्यूज</ref>
अर्को किंवदन्ती अनुसार शंखधर भन्ने एक व्यापारी थिए । उनी धेरै धनी थिए । शंखधरका साथीहरू पनि व्यापारी थिए । तर शंखधरको जस्तो व्यापार उनीहरूको हुँदैनथ्यो । ती साथीलाई शंखधरको व्यापारप्रति डाह भयो । उनीहरूले जालसाझीजालसाजी गरेर राजालाई 'यसले अनैतिक व्यापार गरेको छ' भनी पोल लगाइदिए । यो उजुरीपछि राजाले शंखधरको सम्पत्तिमाथि अतिक्रमण गरे । यसबाट विचलित शंखधर जोगीजस्तै भएर हिँड्न थाले । पछि राजाले खोजतलास गर्दा अनैतिक नभएको पत्ता लाग्यो । राजाले पश्चताप गर्दै 'तिमी इमान्दार रहेछौ, तिम्रो सम्पत्ति फिर्ता लैजाऊ' भने । गुमिसकेको पैसा र सम्पत्ति फिर्ता पाएका शंखधरले ऋणमा डुबेका जनतालाई सहयोग गरे । सबै जनताको ऋण मोचन भयो । त्यस आधारमा पनि नेपाल सवंत् चलेको भनाइ छ । <ref name=nagarik1 />
== हालको प्रयोग==
आधिकारिक रूपमा प्रयोग नभएतापनिनभए तापनि यो सम्बतसंवत् जनमासमा प्रचलित छ। नेपालको प्राय: चाड तथा जन्मदिन चन्द्रसम्बतकोचन्द्रसंवतको आधारमा मनाउने हुनाले यसको प्रचलन व्याप्त छ। [[नेवार जाति|नेवार]] समुदायलेसमुदायका योकतिपय सम्बतचाडपर्व, धेरैधार्मिक प्रयोगतथा सांस्कृतिक पर्व यही संवतका आधारमा तय गरिएका छन् ।<ref>https://kantipurtv.com/news/2019-10-30/20191030124200.html</ref> गर्दछन्।
==महिनाहरू==
* '''कछला''':–नेपाल सम्वतको पहिलो महिनालाई करुणामयला पनि भनिन्छ। कार्तिक शुक्ल पक्ष प्रतिपदा सुर्योदयसूर्योदय बेला भएको दिनलाई न्हुदँ अथवा नयाँ वर्ष भनिने हुदा अथवा नयाँ वर्ष भनिछ ।
* '''थिंला''':– सर्ग थिंला आकाशमा धेरै ताराहरु देखिने, आकाश छर्लङ्ग हुने महिना भनिन्छ ।
* '''पोँहेला''':– पोँ असिना र हिउहिउँ पर्ने जाडो महिना भनिन्छ ।
* '''सिल्ला''':– पहिला पहिला बिफरले मानिसहरुलाई सताउथ्यो,सताउँथ्यो । त्यसैले सितला माईको पूजा गर्दथ्योगर्दथे, जसबाट सिल्ला हुन गयो । योयस महिनामा सरस्वतीको पूजा पनि गरिन्छ। यही दुई अर्थबाट सिल्ला बनेको हुन सक्छ।
* '''चिल्ला''':– चिरस्वायगुला, फागु पुर्णिमापूर्णिमा, बसन्तवसन्त ऋतृकोऋतुको आगमन हुने महिना भनिन्छ ।
* '''च्वला''':–
* '''बँछला''':– बिक्रमविक्रम सम्वतकोसंवतको पहिलो महिना मानिन्छ ।
* '''तँछला''':– तथागतछला भन्न सकिन्छ । तथागत भनेको बुद्ध हो । बुद्ध सम्वतकोसंवतको पहिलो महिना मानिन्छ । बुद्ध जेष्ठ महिनामा जन्मेको प्रमाणित भएको छ ।
* '''देल्ला''':– आजकाल दिल्ला भनिन्छ । यो देशदेशभरि भरी रोपाईरोपाइँ गर्ने, मुख्य महिना आर्थिक दृष्टिकोणले अत्यन्त महत्वपुर्णमहत्वपूर्ण महिना भएकोले देला (दे भनेको देश हो) । भनिएको हो ।
* '''गुँला''':– गुँला भनेको सुनसान ठाउँ, जहाँ पुर्खाहरु बसोबास गर्दछनगर्दछन् भन्ने कथन छ । त्यसैले पुर्खाहरुको सम्झनामा गाई जात्रा, जनैपुर्णिमाजनैपूर्णिमा जूतो घर पबित्रपवित्र गर्नेको रुपमा लिईन्छलिइन्छ ।
* '''ञला''':– ञासी थनिगु लिंग ठड्याउने,ञा इन्द्रको चिन्ह, यो महिनामा ईन्द्रजात्राइन्द्रजात्रा गर्दछगर्दछन् ।
* '''कौला''':– कौला भनेको केही आने अथवा भोज खाने महिना याने यो महिनामा दशैं पर्दछ ।
==बाह्य कडीहरू==
{{ठुटो}}
[[श्रेणी:संस्कृति]]
[[श्रेणी:समय]]
| 