"भारतीय संसद" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

 

=== राष्‍ट्रपति ===

 

लोकसभाका लागि प्रत्‍येक सामान्य चुनावका पश्‍चात अधिवेशनका शुरूमा र हर सालका पहिला अधिवेशनका प्रारंभमा राष्‍ट्रपति एउटा साथ संसदका दुइटै सदनहरूका सामने अभिभाषण गर्दछ। उ सदनहरूको बैठक बुलानेका कारणहरूको संसदलाई सूचना दिन्छ। यसका अतिरिक्त उ संसदका कुनै एउटा सदन ‍अथवा एउटा साथ दुइटैका समक्ष अभिभाषण गर्न सक्दछ। यसका लागि उ सदस्यहरूको उपस्‍थितिको अपेक्षा गर्न सक्दछ। त्यसलाई संसदमा त्यस समय लंबित कुनै विधेयकका सम्बन्धमा सन्देश वा कुनै अन्‍य सन्देश कुनै पनि सदनलाई पठाईने अधिकार हो। जस सदनलाई कुनै सन्देश यस प्रकार पठाईिएको हो उ सदन त्यस सन्देशमा लिखे विषयमा सुविधानुसार शीघ्रताबाट विचार गर्दछ। केही प्रकारका विधेयक राष्‍ट्रपतिको सिफारिश प्राप्‍त गर्नका पछि नैं पेश गरे जा सक्दछन् अथवा उनमा अघि कुनै कार्यवाहीको जा सक्दछ।

 

 

 

 

विधेयकको मसौदा त्यस विषयबाट सम्बन्धित सरकारका मंत्रालयमा विधि मंत्रालयको सहायताबाट तैयार गरिन्छ। मंत्रिमण्डलका अनुमोदनका पछि यसलाई संसदका सामने लाईन्छ। सम्बन्धित मंत्री द्वारा त्यसलाई संसदका दुइटै सदनहरूमा बाट कुनै पनि सदनमा पेश गर्न सकिन्छ। केवल धन विधेयकका मामलेमा यो पाबंदी छ कि उ राज्यसभामा पेश छैन गरे जा सकता।

== संसदीय विशेषाधिकार ==

 

 

संसदहरूको सबैभन्दा महत्‍वपूर्ण विशेषाधिकार छ सदन र त्यसको समितिहरूमा पूर्ण स्‍वतंत्रताका साथ आफ्नो विचार राख्ने छूट। संसदका कुनै सदस्‍य द्वारा कही गई कुनै कुरा वा दिइयो कुनै मतका सम्बन्धमा त्यसको विरूद्ध कुनै न्‍यायालयमा कुनै कार्यवाही छैनको जा सकती। संसदीय विशेषाधिकारहरूको सूचीहरू तैयारको जा सक्दछन्। वास्‍तवमा यी तैयार पनि गरिएकहरू छन् परंतु यस्तो कुनै पनि सूची पूर्ण छैन। केहीमा कह सक्दछन् कि कुनै पनि उ काम जो सदन के, त्यसको समितिहरूका वा त्यसको सदस्यहरूका काममा कुनै प्रकारको बाधा डाले उ संसदीय विशेषाधिकारको हनन गर्दछ। उदाहरणका लागि, कुनै सदस्‍य न केवल त्यस समय गिरफ्तार छैन गरे जा सकता जबकि त्यस सदन का, जसको कि उ सदस्‍य हो, अधिवेशन चल रहेकोछ वा जबकि त्यस संसदीय समिति की, जसको उ सदस्‍य हो, बैठक चल रहेकोछ, वा जबकि दुइटै सदनहरूको संयुक्‍त बैठक चल रहेकोछ, वा जबकि दुइटै सदनहरूको संयुक्‍त बैठक चल रहेकोछ। संसदका अधिवेशनका प्रारंभबाट 40 दिन पहिला र त्यसको समाप्‍तिबाट 40 दिन पछि वा जबकि उ सदनलाई आ रहेकोछ वा सदनका बाहर जा रहेकोछ, तब पनि त्यसलाई गिरफ्तार छैन गरे जा सकता।

 

 

संसदको प्रत्‍येक सदन आफ्नो विशेषाधिकारको स्‍वयं नैं रक्षक होताछ। विशेषाधिकार भंग गर्न वा सदनको अवमानना गर्ने वालालाई भर्त्‍सना गरेर वा ताडना गरेर वा निर्धारित अवधिका लागि कारावास द्वारा दंडित गर्न सक्दछ। स्‍वयं आफ्नो सदस्यहरूका मामलेमा सदन अन्‍य दुइ प्रकारका दंड दिन सक्दछ, अर्थात सदनको सेवाबाट निलंबित गर्नु र निकाल देना, कुनै सदस्‍यलाई एउटा निर्धारित अवधिका लागि सदनको सेवाबाट निलंबित गर्न सकिन्छ। कुनै अति गंभीर मामलेमा सदनबाट निकाला जा सक्दछ।