सा
वि. म.: हिज्जे ठीक (-अगाडी +अगाडि)
सा बोट: स्वचालित पाठ परिवर्तन (-लाइ +लाई) |
सा वि. म.: हिज्जे ठीक (-अगाडी +अगाडि) |
||
पङ्क्ति ८:
:"कुनै साहित्यिक कृति (उपन्यास, नाटक, कहानी अथवा कविता)को यस्तो योजना, घटनाहरूको पैटर्न अथवा मुख्य कथाको कथानक भन्दछन् जसको निर्माण उद्दिश्ट प्रसंगोंको सहेतुक संयोजित श्रृंखला (स्तरक्रम)को क्रमिक उद्घाटन सँग गरिएको हो।"
उपर्युक्त विवेचनसँग यस महत्वपूर्ण तथ्यको उद्घाटन हुन्छ कि कथाको सुन्ने या पढ्ने समय श्रोता अथवा पाठकको मनमा
कथानक कलाको साधन है, अत: भावोत्तेजना लानेको लागि उसमा जीवनको प्रत्ययजनक यर्थातताको साथ आकस्मिकताको तत्त्व पनि आवश्यक हो। इसीलागि कथानकको घटनाहरू यथार्थ घटनाहरूलाई यथावत् अनुकृतिमात्र न होकर, कलाको स्वनिर्मित विधानको अनुसार संयोजित रहन्छं। कथानक देव दानव, अतिप्राकृत र अप्राकृत घटनाहरू भन्दा पनि निर्मित हुन्छन् तर उनका उक्त निर्माण परम्परा द्वारा स्वीकृत विधान तथा अभिप्रायोंको अनुसार नै हुन्छ। अत: अविश्वसनीय होते भए पनि उनी विश्वसनीय हुन्छन्। कथानकको गतिशील घटनाहरू सीधी रेखामा नही चलतीं। उनमें उतार चढाव आउछन्, भाग्य बदलिन्छ, परिस्थितियाँ मनुष्यको कुनै सँग कुनै बनाइदिन्छ१ आफ्नो संगीसाथिहरू लाई साथ या बाह्य शक्तियों अर्थात् आफ्नो परिस्थितिको विरुद्ध उसलाई प्राय: संघर्ष करना पडउछ। कथानकमा जीवनको इसी गतिमान संघर्षशील रूपको जीवंत अवतारणा गरिन्छ।
| |||