"स्वतन्त्र तथा खुला स्रोत सफ्टवेयर" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

 

==इतिहास==

सन् १९९०को प्रारम्भ देखि नै, स्वतन्त्र सफ्टवेयर समुदायमा वादविवाद भएदेखि , "स्वतन्त्र सफ्टवेयर" (अङ्ग्रेजीमा Free and Open Source Software र संक्षिप्तमा FOSS)को पर्यायवाची शब्दहरू प्रयोगमा आइसकेका थिए। "स्वतन्त्र सफ्टवेयर" भन्ने शब्द रिचर्ड स्टलम्यान (Richard Stallman) द्वारा १९८३मा स्वतन्त्र सफ्टवेयर अभियान शुरु गर्दा परिभाषित गरिएको थियो। स्वतन्त्र सफ्टवेयरको परिभाषाको अभिलेख जनवरी १९८९ देखि पाउन सकिन्छ।

 

"खुल्ला श्रोत सफ्टवेयर" भन्ने शब्दलाई "स्वतन्त्र सफ्टवेयर"को सट्टामा १९९८मा प्रस्तावित गरियो। पछि त्यसै वर्ष "खुल्ला श्रोत सफ्टवेयर" लाई "स्वतन्त्र सफ्टवेयर"को व्यापारिकरण पक्षको एक अभिन्न अंशको रूपमा अघि बढाउनका निम्ति "खुल्ला श्रोत पहल (Open Source Initiative)" भन्ने प्रतिष्ठानको स्थापना गरियो।

"Libre Software" भन्ने शब्दलाई पहिलो पल्ट युरोपियन कमिशनद्वारा ई.सं. २०००मा प्रयोग गरिएको थियो। "Libre" शब्दलाई फ्रान्सेली र स्पेनी भाषाबाट लिईएको हो र यस शब्दले अङ्ग्रेजी शब्द "Free" जस्तो अर्थमा "स्वतन्त्रता" र "निःशुल्क" का बीचमा भ्रामक स्थिति उत्पन्न गर्दैन।

"FLOSS" भन्ने शब्दको प्रयोग ई.सं. २००१मा रिशब अय्यर घोषद्वारा एक परियोजना संक्षेपको रूपमा "Free/Libre/Open Source Software" लाई उद्‌घृत गर्नका लागि गरिएको थियो। पछि त्यसै वर्ष युरोपियन कमिशनद्वारा त्यस विषयमा अध्ययनलाई अगाडि बढाउँदा प्रयोग गरिएको थियो। पछि "FOSS" भन्ने शब्दलाई नै "FLOSS"को ठाउँमा प्रयोग गर्न थालियो। "FOSS" भन्ने शब्दलाई पहिलो पटक "संयुक्त राष्ट्र अमेरिकाको रक्षा विभागमा स्वतन्त्र तथा खुल्ला श्रोत सफ्टवेयरको प्रयोग (Use of Free and Open Source Software (FOSS) in the U.S. Department of Defense)" भन्ने लेखमा उद्‌घृत गरिएको थियो।

"खुल्ला श्रोत सफ्टवेयर" भन्ने शब्दलाई "पालो अल्टो (Palo Alto)"मा आयोजना गरिएको नीति सम्बन्धि सत्रमा प्रयोग गरिएको थियो। उक्त सत्रमा टड एन्डरसन (Todd Anderson), ल्यारी अगस्टिन (Larry Augustin), जन हल (Jon Hall), स्याम अकम्यान (Sam Ockman), क्रीस्टाईन पीटरसन (Christine Peterson), तथा एरिक स. रेमण्ड (Eric S. Raymond) उपस्थित थिए। उक्त सत्रलाई नेटस्केप (Netscape)ले जनवरी १९९८मा न्याविगेटर (Navigator)को श्रोत मोजिल्ला परियोजना अन्तर्गत वितरण गर्ने घोषणाको प्रतिक्रियाको रूपमा आयोजना गरिएको थियो। उक्त घोषणाको लक्ष्य स्वतन्त्र सफ्टवेयरको व्यापारिक वा वाणिज्यिक खण्डमा ग्रहण एवं प्रयोगको वृद्धि गर्नु थियो।

"Libre Software"ले "Free" शब्दसँग गाँसिएको भ्रामकपूर्ण अवस्थालाई निर्मूल पार्न प्रयोग गरिन्थ्यो भने यसको तुलनामा "FLOSS" लाई प्रयोगकर्तालाई "स्वतन्त्र सफ्टवेयर" र "खुल्ला श्रोत सफ्टवेयर"को बिचमा कुन शब्दको प्रयोग उचित हुन्छ भन्ने वादविवाद बाट मुक्ति प्रदान गर्नका प्रयोग गरियो। "Libre" शब्दमा "L"को प्रयोग "Free" शब्दसँग गाँसिएको भ्रमलाई निर्मूल पार्दै उक्त शब्दको अर्थ "निःशुल्क" नभएर "स्वतन्त्र" हो भन्ने जानकारी दिनका लागि गरियो।

"FLOSS" शब्दका प्रस्तावकहरूले यस शब्दलाई विभिन्न भाषाबाट लिइएका शब्दहरूको संक्षेपका रूपमा पनि उल्लेखित गरे; उदाहरणस्वरूप "F" पद अङ्ग्रेजीको "Free" वा जर्मनको "Frei", "L" पद फ्रान्सेली वा स्पेनी भाषाको "Libre", पोर्चुगलीको "livre", ईटालियनको "libero" जस्ता शब्दलाई प्रतिनिधित्व गर्नका निम्ति प्रयोग गरिएको उल्लेख गरिएको छ। तर यस शब्दलाई आधिकारिक, गैर-अङ्ग्रेजी, लेखहरूमा प्रयोग गरिदैन।

ई.सं. २००४को अन्त्य सम्म FLOSS शब्दलाई दक्षिणी अफ्रिका, स्पेन, र ब्राजिल जस्ता देशहरूको आधिकारिक अङ्ग्रेजी लेखहरूमा प्रयोग हुन थालिसकेको थियो।

== गौण शब्द/पदहरू ==

FOSSलाई परिभाषित गर्ने तथा जानकारी दिने लेखिँदै गरेको बेलामा नै F/OSS भन्ने अर्को संक्षेप आइसकेको थियो। यो संक्षेप अमिगा कम्प्युटर खेलसँग सम्बद्ध युजनेट समाचारसमूह (Usenet Newgroup)मा आइसकेको थियो। अर्को संक्षेप OSS/FS हो तर यसको प्रयोग डेविड ए. ह्विलर (David A. Wheeler)को लेख बाहिर त्यति प्रयोगमा देखिँदैन।