|
वृद्धावस्था आएको देखेर राजाले प्रजाका प्रतिनिधिहरूलाई बोलाएर भने- हे प्रजाजनहरू! मेरो खजानामा अन्यायले उपार्जन गरेको धन छैन । न मैले कहिल्यै देवताहरू तथा [[ब्राह्मण]]हरूको धन खोसेको छु । कसैको धरोहर पनि मैले लिएको छैन, प्रजाजनहरूलाई पुत्रका समान पालें । म अपराधिहरूलाई पुत्र तथा बाँधवहरूको झैं दण्ड दिन्थें । कहिल्यै कसैला घृणा गरेन । सबैलाई समान मानें । सज्जनहरूको सधैं पूजा गर्थें । यस प्रकार धर्मयुक्त राज्य गर्दा पनि मेरा पुत्र छैनन् । त्यसैले म अत्यन्त दु:ख पाइरहेको छु, यसका के कारण होला ?
राजा महीजितको यस कुराको विचार गर्नको लागि मन्त्री तथा प्रजाका प्रतिनिधि वनमा गए । त्यहाँ ठुला-ठुला ऋषिमुनिहरूको दर्शन गरे । राजाको उत्तम कामनाको पूर्तिको लागि कुनै श्रेष्ठ तपस्वी मुनिलाई खोज्दै-डुल्न थाले । एक आश्रममा उनले एक अत्यंत वयोवृद्ध धर्मका ज्ञाता, ठुला-ठुला तपस्वी, परमात्मामा मन लगाएर निराहार, जितेंद्रीय, जितात्मा, जितक्रोध, सनातन धर्मका गूढ तत्वहरूलाई जान्ने वाले, समस्त शास्त्रहरूका के ज्ञाता महात्मा लोमश मुनिमुनिलाई को देखादेखे, जिनकाजसको कल्प के व्यतीत होने परभएर एक केश (रोम) झरेको गिरताथियो था।।
सबै गएर ऋषिलाई प्रणाम गरे । उनीहरूलाई देखेर मुनिले सोधे कि तपाईंहरू कुन कारणले आउनुभयो ? नि:संदेह म तपाईंहरूको हित गर्नछु । मेरो जन्म केवल अर्काको उपकारको लागि भएको हो, यसमा संदेह नगर्नुहोस् ।
सबने जाकर ऋषि को प्रणाम किया। उन लोगों को देखकर मुनि ने पूछा कि आप लोग किस कारण से आए हैं? नि:संदेह मैं आप लोगों का हित करूँगा। मेरा जन्म केवल दूसरों के उपकार के लिए हुआ है, इसमें संदेह मत करो।
लोमश ऋषिऋषिका के ऐसेयस्ता वचन सुनकरसुनेर सबसबै लोगभन्न बोलेथाले- हे महर्षे! आपतपाईं हमारीहाम्रो बातकुरा जानने मेंजान्नमा [[ब्रह्मा]] सेभन्दा भीपनि अधिक समर्थ हैं।हुनुहुन्छ । अत: आपतपाईं हमारेहाम्रो इसयस संदेह कोसंदेहलाई दूर कीजिए।गर्नुहोस् । महिष्मति पुरी कापुरीको धर्मात्मा राजा महीजित प्रजा काप्रजालाई पुत्र के समान पालन करता है। फिरगर्दछन् भीतर वहउनि पुत्रहीन होने केहुनुका कारण दु:खी है।छन् ।
उनउनिहरूले लोगोंअगाडी नेभने आगेहामीहरू कहाउनैका किप्रजा हम लोग उसकी प्रजाहौं हैं।। अत: उसकेउनका दु:खखले सेहामी हम भीपनि दु:खी हैं।छौं आपके। दर्शनतपाईंको सेदर्शनले हमेंहामीलाई पूर्ण विश्वास हैछ कि हमाराहाम्रो यहयो संकट अवश्य दूर होहुनेछ जाएगा क्योंकिकिनकी महान पुरुषों केपुरुषहरूको दर्शन मात्र सेमात्रले अनेक कष्ट दूर होहुन्छन् जाते हैं।। अब आपतपाईं कृपा करकेगरेर राजा केराजाको पुत्र होनेहुने काउपाय उपायबताउनुहोस् बतलाएँ।।
यहयो वार्ता सुनकरसुनेर ऋषिऋषिले नेकेही थोड़ीसमयको देर के लिएलागि नेत्र बंदबन्द किएगरे और राजार केराजाको पूर्व जन्मजन्मको कावृत्तान्त वृत्तांतजानेर जानकरभन्न कहनेलागे लगे कि यहयो राजा पूर्व जन्म मेंजन्ममा एक निर्धन वैश्य था।थियो निर्धन। होनेनिर्धन केभएका कारण इसनेयसले कईधेरै बुरेनराम्रो कर्म किए।गर्यो यह। यो एक गाँवगाउँबाट सेअर्को दूसरे गाँवगाउमा व्यापार करनेगर्न जायाजाने करतागर्थ्यो था।। एक समय [[ज्येष्ठ]] मास केमासको शुक्ल पक्षपक्षको की द्वादशी केद्वादशीको दिन मध्याह्नमध्याह्नको केसमयमा समयदुई वहदिनदेखि जबकिभोको-प्यासो वहत्यो दो दिन से भूखा-प्यासा था,बनिया एक जलाशयजलाशयमा परपानी जलखान पीनेगयो गया।। उसीउसै स्थान परस्थानमा एक तत्काल की ब्याहीतत्कालै हुईब्याएकी प्यासी गौ[[गाई]] जलपानी पीखाइरहेकी रहीथीइन् थी।।
राजाराजाले ने उसत्यस प्यासी गायगाईलाई कोपानी जलखान पीतेनदिएर हुएधपाई हटादिए दियार औरआफु स्वयंपानी जलखान पीनेलागे लगा, इसीलिए राजायसैले कोराजालाई यहयो दु:ख सहनासहनु पड़ा।पर्यो एकादशी। केएकादशीको दिन भूखाभोको रहनेरहेकाले से वहत्यो राजा हुआभयो औरर प्यासी गौ कोगाईला जल पीते हुए हटानेपिंदा केधपाएका कारण पुत्र वियोग कावियोगको दु:ख सहनासहनु पड़परेको रहाछ है।। ऐसायो सुनकरसुनेर सबसबै लोगभन्न कहने लगे किलागे हे ऋषि! शास्त्रोंशास्त्रहरूमा मेंपापहरूको पापोंप्रायश्चित कापनि प्रायश्चितलेखेको भीछ लिखा है।। अत: जिसजुन प्रकार राजाराजाको का यहयो पाप नष्ट हो जाएहोस्, आपतपाईं ऐसायस्तो उपाय बताइए।बताउनुहोस् ।
== उद्देश्य ==
| 