"गङ्गा नदी" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

कुनै सम्पादन सारांश छैन
पङ्क्ति २०३:
[[चित्र:Shiva Bearing the Descent of the Ganges River, folio from a Hindi manuscript by the saint Narayan LACMA M.86.345.6.jpg|thumb|right|230px|गङ्गा अवतरण एक लोकचित्र]]
भारतको राष्ट्र-नदी गङ्गा जल नै हैन, तर भारत अझ हिन्दी साहित्यको मानवीय चेतनाको पनि प्रवाहित गर्छ।<ref>{{cite web |url= http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2009/hindikavyameganganadii.htm|title=हिंदी काव्यमा गङ्गा नदी|accessmonthday=[[३० जून]]|accessyear=[[वर्ष २००९|२००९]]|format=|publisher=अभिव्यक्ति|language=}}</ref> ऋग्वेद, महाभारत, रामायण एवं अनेक पुराणहरूमा गङ्गाको पुण्य सलिला, पाप-नासिनी, मोक्ष प्रदायिनी, सरित्श्रेष्ठा र महानदी हो । संस्कृत कवि जगन्नाथ रायले गङ्गाको स्तुतिमा 'श्रीगङ्गालहरी' नामक काव्यको रचना गरेका थिए । हिन्दीको आदि [[महाकाव्य]] [[पृथ्वीराज रासो]]{{Ref_label|पृथ्वीराज रासो|क|none}} तथा [[वीसलदेव रास]]{{Ref_label|वीसलदेव रास|ख|none}} ([[नरपति नाल्ह]])मा गङ्गाको उल्लेख छ। आदिकालको सर्वाधिक लोक विश्रुत ग्रन्थ [[जगनिक]] रचित [[आल्हखण्ड]]{{Ref_label|आल्हखण्ड|ग|none}}मा गङ्गा, [[यमुना नदी|यमुना]] र [[सरस्वती]]को उल्लेख छ। कविले प्रयागराजको यस त्रिवेणीको पापनाशकको वर्णन गरेको छ। शृङ्गारी कवि [[विद्यापति]]{{Ref_label|विद्धापति|घ|none}}, [[कबीर]] वाणी र [[जायसी]]को [[पद्मावत]]मा पनि गङ्गाको उल्लेख छ, तर [[सूरदास|सुरदास]]{{Ref_label|सूरदास|ङ|none}}, र [[तुलसीदास]]ले भक्ति भावनाले गङ्गा-माहात्म्यको वर्णन विस्तार देखि गरेको छ। गोस्वामी तुलसीदासले [[कवितावली]]को [[उत्तरकाण्ड]]मा ‘श्री गङ्गा माहात्म्य’को वर्णन तीन छन्दहरूमा गरेका छन् - यिनी छन्दहरूमा कविले गङ्गा दर्शन, गङ्गा स्नान, गङ्गा जल सेवन, गङ्गा तटमा बस्ने वालाको महत्त्वको वर्णित गरेका छन् ।{{Ref_label|तुलसीदास|च|none}} [[रीतिकाल]]मा [[सेनापति]] र [[पद्माकर]]को गङ्गा वर्णन श्लाघनीय छ। पद्माकरले गङ्गाको महिमा र कीर्तिको वर्णन गर्नको लागि गङ्गालहरी<ref>{{cite web |url=http://tdil.mit.gov.in/CoilNet/IGNCA/bund0016.htm|title=बुन्देली काव्यको ऐतिहासिक सन्दर्भ
|accessmonthday=[[२३ जून]]|accessyear=[[वर्ष २००९|२००९]]|format=|publisher=टीडीआईएल|language=}}</ref> नामक ग्रन्थको रचना भएको छ। सेनापति{{Ref_label|सेनापति|छ|none}} [[कवित्त रत्नाकर]]मा गङ्गा माहात्म्यको वर्णन गर्दै भन्छन्ं कि पापको नाउको नष्ट गर्नको लागि गङ्गाको पुण्यधारा तरवार सी सुशोभित छ। [[रसखान]], [[रहीम]]{{Ref_label|रहीम|ज|none}} आदिले पनि गङ्गा प्रभावको सुन्दर वर्णन गरेको छ। आधुनिक कालको कवियहरूमा [[जगन्नाथदास रत्नाकर]]को ग्रन्थ [[गङ्गावतरण]]मा कपिल मुनि द्वारा शापित सागरको साठ हजार पुत्रहरूको उद्धारको लागि [[भगीरथ]]को 'भगीरथ-तपस्या' देखि गङ्गाको भूमिमा अवतरित भएको कथा छ।राजा भगीरथ राजा हरिश्चन्द्रको ४९ओ पौस्ता र् राजा रामचन्द्र का ५२ओ पौस्ता थैए। सम्पूर्ण ग्रन्थ तेरह सर्गहरूमा विभक्त र रोला छन्दमा निबद्ध छ। अन्य कवियहरूमा [[भारतेन्दु हरिश्चन्द्र]], [[सुमित्रानन्दन पन्त]] र [[श्रीधर पाठक]] आदिले पनि यत्र-तत्र गङ्गाको वर्णन गरेको छ।<ref name="सिंह जुलाई १३-२३"/> छायावादी कवियहरूको प्रकृति वर्णन हिन्दी साहित्यमा उल्लेखनीय छ। सुमित्रानन्दन पन्तले ‘नौका विहार’<ref>{{cite web |url=http://www.kavitakosh.org/kk/index.php?title=%E0%A4%A8%E0%A5%8C%E0%A4%95%E0%A4%BE-%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0_/_%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A4%A8_%E0%A4%AA%E0%A4%82%E0%A4%A4|title=नौका-विहार / सुमित्रानंदन पंत|accessmonthday=[[२२ जून]]|accessyear=[[वर्ष २००९|२००९]]|format=|publisher=कविताकोश|language=}}</ref>मा ग्रीष्म कालीन तापस बाला गङ्गाको जुन चित्र कोरेका छन्, त्यो अति रमणीय छ। उनले गङ्गा<ref>{{cite web |url=http://www.anubhuti-hindi.org/gauravgram/snp/ganga.htm|title=गङ्गा|accessmonthday=[[२२ जून]]|accessyear=[[वर्ष २००९|२००९]]|format=|publisher=अनुभूति|language=}}</ref> नामक कविता पनि लेखेका छन् । गङ्गा नदीको धेरै प्रतीकात्मक अर्थहरूको वर्णन जवाहर लाल नेहरूले आफ्नो पुस्तक ''भारत एक खोज'' (डिस्कवरी अफ इन्डिया) मा गरेका छन् ।{{Ref_label|नेहरू|झ|none}} गङ्गाको पौराणिक कथाहरूलाई [[महेन्द्र मित्तल]]ले आफ्नो कृति मा गङ्गामा सङ्ग्रह गरेका छन् ।<ref>{{cite web |url=http://www.pustak.org/bs/home.php?bookid=3944|title=माँ गङ्गा|accessmonthday=[[३० जून]]|accessyear=[[वर्ष २००९|२००९]]|format=|publisher=भारतीय साहित्य संग्रह|language=}}</ref>
 
== चित्र दीर्घा ==
"https://ne.wikipedia.org/wiki/गङ्गा_नदी" बाट अनुप्रेषित