"ऋग्वेद" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

 

वेदको विभाजन गरिएको कुरालाई संस्कृत साहित्यमा ज्यादै उच्च स्थान र चर्चित प्रसंग मानिन्छ । यस कुराले पनि वेदको प्राचीनता स्पष्ट हुन्छ । प्रसंग के हो भने सुरुमा वेद एउटा मात्र थियो । ज्यादै विशाल भएका र लाखौं संख्यामा मन्त्रहरु रचना भए । त्यस समयमा लिपिबद्ध गर्ने विधि विकास भएको थिएन । लिपि थिएन । मसी, कलम र भोजपत्रको प्रयोग सुरु भैसकेको थिएन । त्यसैले श्रुति परम्परामा मन्त्रहरु हराउन थाले । मानिसले घोकर राखेका कुराहरु बिर्सनछन् । योग्य शिष्य नभएमा आफुले पाएको ज्ञान मौखिक हस्तान्तरण गर्न सकिंदैन र गुरुसंगै ज्ञान पनि समाप्त हुन जान्छ । यसरी केही सूक्त र केही ऋचा लोप भए । ती मन्त्रहरुसंग प्राचीन अभिलेखका प्रमाण पनि हराए । हजारौं मन्त्र हराइसकेका छन् भन्ने विज्ञहरुको भनाई छ । यो कुरा विभिन्न शास्त्रहरुमा समेत स्पष्ट शब्दमा भनिएको छ । यो सब देखेर ज्ञानको सुरक्षाका लागि चिन्तित महाज्ञानी व्यासले अनेक प्रयास गरे । यस क्रममा उनले ज्ञानलाई सांयोगिक रुपमा सुरुमा तीन समूहमा र पछि चार समूहमा विभाजन गरे । प्रत्येक समूहका मन्त्रहरुलाई अलग शिष्य समूहलाई जिम्मा लगाए । मन्त्रहरु संझन योग्य र विशिष्ट बनाउनका लागि एक थरी मन्त्रलाई लयात्मक, अर्का थरीलाई क्रियात्मक, अर्को थरीलाई संगीतात्मकता र एक थरीलाई मिश्रित बनाएर प्रत्येकको प्रकृति छुट्टयाए । यिनै पछि ऋक्, यजुर्, साम र वेद कहलाइए । एउटा वेदलाई २० वर्षसम्म दोहोर्याउने परम्परा बसाले । यसरी ज्ञान सुरक्षित भयो । मन्त्रहरु केही सुरक्षित भए । ज्ञान पनि सुरक्षित भयो । त्यस अघिका मन्त्रहरु हराएर गए ।

 

==ऋषि र ऋषिकाहरु==