"मिश्रित खेती" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

भारतको पंजाब र राजस्थानमा किसानहरूले नजीकै आफ्नो पशुहरूको लागि सामान्यत:, एकदम ठूला-ठूला बाडा हुन्छन्। यिनी बाडाहरूमा पशुहरूलाई , विशेषगरेर भैंसहरूलाइभैंसहरूलाई, घामको गर्मी देखि बचाउनको लागि छायाको हुनु जरूरी छ। यसको लागि उनी बाडाहरूको अहातहरूमा शीघ्र उगने र बढ्ने वाला बकाइना जस्तै वृक्षहरूको कतारहरू लगाउन पर्छ। यिनको बीच-बीचमा शहतूतको वृक्ष उमार्नु पर्छ। पहिले तीन वर्षहरूमा यि वृक्षहरूको विशेष रूपले रेखदेख गर्नु पर्छ। पंजाबमा शहतूतको टहनिहरू देखि डालियां, टोकरे आदि तैयार गरिन्छन्, जुन सामान्यतया घरहरू र पशुहरूको बाडहरूमा काममा लयाइन्छ। बकाइनाको वृक्ष बाट कीमती अग्ला काठ मिल्छ, जसलाई कीराहरूबाट पनि कुनै हानि पुग्दैन।

बेकार रहेका भूमि र वनहरूमा बेर र शहतूत जस्तै जंगली फलहरू वाला वृक्ष अधिक भन्दा अधिक संख्यामा उमार्न सकिन्छ। बेर का अनेक किसिमहरू छन्। तिनमा धेरै प्रकार का स्वादिष्ट फल पनि मिल्छन जसलाई ताजा पनि खान सकिन्छ र सुकाएर पनि राख्न सकिन्छ। बेल चाराको लागि पनि एक उत्तम रुख हो। यसको पातहरू बाख्राहरू र भैसिहरूलाई ख्वाइन्छ। यो एक अति सुदृढ वृक्ष हो। सुकेको र तुषारपातले यसलाई कुनै हानि पुर्याउँदैन। ऊजाड क्षेत्रहरूको लागि, जहाँ वर्षा कम हुन्छ, यो एक आदर्श वृक्ष हो। भारतमा कृषि विभागले सामाजिक वनारोपणको एक योजना बनाएको छ। यसको अन्तर्गत प्रति हेक्टर एक हजार रूपैयाँको केन्द्रीय सहायता दिने व्यवस्था छ। यस कामको लागि राज्य सरकारहरूले पनि सहायता गर्छं। सामाजिक वनारोपणको योजना तथा परती भूमिमा वनारोपण अथवा उपेक्षित वनहरूमा फेरि देखि वृक्षरोपणको योजनाको अन्तर्गत बबूल या चारा का वृक्ष या अन्य रुख लगाउनु पर्छ। यस समय केन्द्र द्धारा प्रयोजित ९ क्षेत्रिय वन योजनाहरूमा काम चलि रहेको छ। यसको अन्तर्गत परती भूमि र जनजातीय भूमिमा वृक्षारोपण गरि रहेको छ। उपेक्षित वनहरूको स्थानमा फेरि देखि वनारोपण र संक्षिप्त पट्टी तैयार गर्न सहित सामाजिक योजनाहरूको अधीन हिमालय प्रदेशमा भूमि र जल संरक्षणको योजनाहरू चलाइएकाचलाईएका छन्।