"तीर्थयात्रा" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

ईसाई तीर्थस्थानहरूका विकासको अर्को सोपान छ ईसाका शिष्य तथा अन्य शहीदहरूका मकबरे। तीन शताब्दिहरूसम्म रोमका शासकुन्ले ईसाइहरूमा अत्याचार गरे र उनमासित धेरैहरूलाई प्राणदंड दिए। अधिकांश शहीद रोममा मारे गए अत: येरुसलेमका पछि रोम प्रधान ईसाई तीर्थस्थान बन्यो, वहाँ ईसाका पट्टशिष्हरू -संत पीटर र संत पालको समाधिस्थान सबैभन्दा महत्वपूर्ण तीर्थ छ। रोमका बाहिरका मुख्य तीर्थ यस प्रकार छन् - उत्तर अफ्रीकामा कार्थेज (बिशप सिप्रियनका अतिरिक्त संत फेलिसितस् र पेरपेतुआको मकबरा) दक्षिण फ्रांसमा तुर्क (संत मारतिनको समाधिस्थान), यूनानमा तेसालोनिका (संत देमेत्रिओसको कब्र), एसिया माइनरमा एफसस् (ईसाका पट्टशिष्य संत जोनको मकबरा)। पाँचौं श० ई०मा मिस्त्र देशको मरुभूमिमा खंभहरूका माथि जीवन बिताने तपस्वी, जसमा सिमेओन स्ताइलाइतिस्स्ताइलाईतिस् प्रधान थिए, धेरै समयसम्म तीर्थ यात्रीहरूको भारी भीड आकर्षित गर्दैरहे। मध्यकालमा उत्तरी स्पेनको कहरूपोस्तेला नामक नगर (जहाँ ईसाका पट्टशिष्य संत जेम्सको मकबरा छ) रोमका पछि यूरोपको प्रधान तीर्थ बन्यो। इतिहासकारहरूको कहना छ कि क्रूसेडमा भाग लिने धेरै योद्धा त्यस अभियानलाई तीर्थयात्राका रूपमा देखन्थे। प्राच्य चर्चमा धेरै मठ, जहाँ पुगे भए संतहरूका मकबरे छन्, तीर्थस्थान बने, उदाहरणार्थ यूनानमा मौंट अथोस, अरबी मरुभूमिमा मौंट सिनाईको मठ तथा रूसमा गरेफ र नोफगोरोदका मठ।