"ययाति" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा वेवसाइट blogspot.com को लिङ्क हटाउँदै
सा नेपालीमा प्रयोग नहुने नुक्त चिन्ह हटाउँदै
पङ्क्ति २:
[[इक्ष्वाकु]] वंशका राजा नहुषका छः पुत्र थिए - याति, '''ययाति''', सयाति, अयाति, वियाति तथा कृति। याति परमज्ञानी थिए तथा राज्य, लक्ष्मी आदिदेखि विरक्त रहन्थे यस कारण राजा [[नहुष]]ले आफ्नो द्वितीय पुत्र ययातिको राज्यभिषके गरिदिए।
 
उनै दिनहरूको कुरा छ कि एक पल्ट दैत्यराज [[वृषपर्वा]]को पुत्री [[शर्मिष्ठा]] आफ्नो सखिहरूका साथ आफ्नो उद्यानमा घूम रही थियो। तिनको साथमा गुरू [[शुक्राचार्य]]को पुत्री ''[[देवअथवा]]'' पनि थियो। शर्मिष्ठा अति मानिनी तथा अति सुन्दर राजपुत्री थियो किन्तु रूप लावण्यमा देवअथवा पनि कुनै प्रकार कम थिएन। ती सबको सब त्यस उद्यानका एक जलाशयमा, आफ्नो वस्त्र उतार गर्न स्नान गर्न लाग्यों। त्यसै समय भगवान [[शंकर]] पार्वतीका साथ उतादेखि निस्केका। भगवान शंकरलाई आउँदै देख ती सबै कन्याहरू लज्जावशदेखि से दौड़दौड गर्न आफ्नो-आफ्नो वस्त्र पहनने लगीं। शीघ्रतामा शर्मिष्ठाले भूलवश देवअथवाका वस्त्र पहन लिये। यसमादेवअथवा अति क्रोधित भएर शर्मिष्ठादेखि बोली, "रे शर्मिष्ठा! एक असुर पुत्री भएर तूने ब्राह्मण कन्याको वस्त्र धारण गर्ने साहस कसरी गरे? तूने मेरे वस्त्र धारण गरेर मेरो अपमान गरेकोछ।" देवयानिला शर्मिष्ठालाई यस प्रकारदेखि र पनि अनेक अपशब्द कहे। देवअथवाका अपशब्दहरूलाई सुनेर शर्मिष्ठा आफ्नो अपमानदेखि तिलमिला गई र देवअथवाका वस्त्र छीन गर्न त्यसलाई एक कुहरूमा धकेल दिए।
 
देवअथवालोई कुहरूमा धकेल गर्न शर्मिष्ठाका चले जानेका पश्चात् दैववश राजा ययाति शिकार खेल्दै हुये त्यहाँ आ पुगे। आफ्नो प्यास बुझानका लागि ती कुहरूका निकट गये र त्यस कुहरूमा वस्त्रहीन देवअथवालोई देखा। उनले देवअथवाका देहलाई ढँकनका लागि आफ्नो दुपट्टा त्यसमा डाल दिए र त्यसका हात पक्ड़ेरपक्डेर त्यसलाई कुहरूदेखि बाहिर निकालो। यसमादेवयानिला प्रेमपूर्वक राजा ययातिदेखि कहा, "हे आर्य! तपाईंले मेरो हात पकड़ापकडा छ अतः म तपाईंलाई आफ्नो पति रूपमा स्वीकार गरती हूँ। हे वीरश्रेष्ठ! यद्यपि म ब्राह्मण पुत्री हूँ किन्तु [[वृहस्पति]]का पुत्र [[कच]]*का शापका कारण मेरो विवाह ब्राह्मण कुमारका साथ हुन सक्तैन। यस कारण तपाईं मलाई आफ्नो प्रारब्धको भोग समझ गर्न स्वीकार गर्नुहोस्।" ययातिले प्रसन्न भएर देवअथवाका यस प्रस्तावलाई स्वीकार गरिलिए
 
देवअथवा वहाँदेखि आफ्नो पिता [[शुक्राचार्य]]का नजीक आयो तथा उनीसित समस्त वृत्तान्त कहा। शर्मिष्ठाका गरे हुये गर्ममा शुक्राचार्यलाई अत्यन्त क्रोध आयो र ती दैत्हरूदेखि विमुख हो गये। यसमादैत्यराज वृषपर्वा आफ्नो गुरूदेवका नजीक आकर अनेक प्रकारदेखि अनुनय-विनय गर्न लागोस्। यस प्रकार अनुनय-विनय गर्नुले शुक्राचार्यको क्रोध केही शान्त भयो र ती बोले, "हे राजन्! मलाई तुमसे कुनै प्रकारको अप्रसन्नता छैन किन्तु मेरी पुत्री देवअथवा अत्यन्त रुष्ट छ। यदि तिमीत्यसलाई प्रसन्न गर्न सको त म पुनः तिम्रो साथ दिने लगूँगा।" वृषपर्भएका देवअथवालोई प्रसन्न गर्नका लागि त्यो भन्दा कहा, "हे पुत्री! तिमीजो केही पनि माँगोगी म तिमीलाई त्यो प्रदान गरूँगा।" देवअथवा बोली, "हे दैत्यराज! मलाई तपाईंको पुत्री शर्मिष्ठा दासीका रूपमा चाहिये।" आफ्नो परिवारमा आये संकटलाई टालनका लागि शर्मिष्ठाले देवअथवाको दासी बनना स्वीकार गरिलिए
पङ्क्ति १०:
शुक्राचार्यले आफ्नी पुत्री देवअथवाको विवाह राजा ययातिका साथ गरिदिए। शर्मिष्ठा पनि देवअथवाका साथ त्यसको दासीका रूपमा ययातिका भवनमा आ गई। केही काल माथिान्त देवअथवाका पुत्रवती भएमा शर्मिष्ठाले पनि पुत्रोत्पत्तिको कामनादेखि राजा ययातिदेखि प्रणय निवेदन गरे जसलाई ययातिले स्वीकार गरिलिए राजा ययातिका देवअथवादेखि दुइ पुत्र [[यदु]] तथा तुवर्सु र शर्मिष्ठादेखि तीन पुत्र द्रुह्य, अनु तथा [[पुरु]] हुये। जब देवअथवालोई ययाति तथा शर्मिष्ठाका सम्बंधका विषयमा थाहा लाग्यो त त्यो क्रोधित भएर आफ्नो पिताका नजीक चली गई। शुक्राचार्यले राजा ययातिलाई बुलवाएर कहा, "रे ययाति! तू स्त्री लम्पट, मन्द बुद्धि तथा क्रूर छ। यस कारण म तुझे शाप देता हूँ तुझे तत्काल वृद्धावस्था प्राप्त छ।" तिनको शापदेखि भयभीत हो राजा ययाति अनुनय गर्दै हुये बोले, "हे ब्रह्मदेव! तपाईंको पुत्रीका साथ विषय भोग गर्दै हुये अहिले मेरी तृप्ति छैन भएको छ। यस शापका कारण त आपकि पुत्रको पनि अहित छ।" तब केही विचार गरका शुक्रचार्य जीले कहा, "राम्रो! यदि कुनै तुझे प्रसन्नतापूर्वक आफ्नो यौवनावस्था दे त तिमीत्यसको साथ आफ्नो वृद्धावस्थालाई बदल सक्दै छ।"
 
यस पश्चात् राजा ययातिले आफ्नो ज्येष्ठ पुत्रदेखि कहा, "वत्स यदु! तिमीआफ्नो नानाका द्वारा दिएको मेरी यस वृद्धावस्थालाई लिएर आफ्नो युवावस्था मलाई दे दो।" यसमायदु बोला, "हे पिताजी! असमयमा आयो वृद्धावस्थालाई लिएर म जीवित छैन रहना चाहता। यस कारण म तपाईंको वृद्धावस्थालाई छैनले सकता।" ययातिले आफ्नो शेष पुत्रहरूदेखि पनि यसै प्रकारको माँगको किन्तु सबैभन्दा साना पुत्र पुरुलाई छोड़ेरछोडेर अन्य पुत्रहरूले तिनको माँगलाई ठुकरा दिए। पुरु आफ्नो पितालाई आफ्नो युवावस्था सहर्ष प्रदान गरिदिए। पुनः युवा हुनमा राजा ययातिले यदुदेखि कहा, "तूने ज्येष्ठ पुत्र भएर पनि आफ्नो पिताका प्रति आफ्नो गर्तव्यलाई पूर्ण गरेनन्। अतः म तुझे राज्याधिकारदेखि वंचित गरेर आफ्नो राज्य पुरुलाई देता हूँ। म तुझे शाप पनि देता हूँ कि तेरा वंश सदैव राजवंशिहरूका द्वारा बहिष्कृत रह्नेछ।" (राजा ययातिका यसै पुत्र यदुका वंशमा श्री कृष्णको अवतार भयो तथा [[शिशुपाल]]ले धर्मराज [[युधिष्ठिर]]का राजसूय यज्ञमा ययातिका यसै शापको उल्लेख गरेको थियो।)
 
राजा ययाति एक सहस्त्र वर्षसम्म भोग लिप्सामा लिप्त रहोस् किन्तु तिनलाई तृप्ति छैन मिली। विषय वासनादेखि तृप्ति न मिलनमा तिनलाई उनीसित घृणा हो गई र तीले पुरुको युवावस्था वापस लौटा गर्न वैराग्य धारण गरिलिए ययातिलाई वास्तविकताको ज्ञान प्राप्त भयो र उनले कहा-
पङ्क्ति २१:
हमने भोग छैन भुगते, तर भोगहरूले नैं हामीलाई भुग्दछ; हमने तप गरेनन्, तर हामी स्वयं नैं तप्त हो गये छन्; काल समाप्त भएन हामी नैं समाप्त हो गये; तृष्णा जीर्ण छैन भएको,मा हामी नैं जीर्ण भए छन् !
 
'''उपकथा''': वृहस्पतिका पुत्र कच गुरू शुक्राचार्यका आश्रममा रह गर्न [[सञ्जीवनी]] विद्या सिक्न आएका थिए। देवयानिला उनमा मोहित भएर तिनको सामुन्ने आफ्नो प्रणय निवेदन गरेको थियो किन्तु गुरूपुत्री हुनको कारण कचले त्यसको प्रणय निवेदनलाई अस्वीकार गरिदिए। यसमादेवयानिला रुष्ट भएर कचलाई आफ्नो पढ़ीपढी भएको विद्यालाई भूल जाने शाप दिए। कचले पनि देवअथवालोई शाप दे दिए कि त्यसलाई कुनै पनि ब्राह्मण पत्नीका रूपमा स्वीकार छैन गर्नेछ।
 
==स्रोत==
"https://ne.wikipedia.org/wiki/ययाति" बाट अनुप्रेषित