"तारा (रामायण)" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

तर पनि तारालाई मुख्य भूमिकामा [[वाल्मीकि]] रामायणमा केवल तीन नैं जग्गा दर्शाइएको छ, तर त्यसको चरित्रले रामायण कथालाई समझनेवालहरुका मनमा एक अमिट छाप छोड़छोड दिएकोछ। जिन तीन जग्गा ताराको चरित्र मुख्य भूमिकामा छ, त्यो यस प्रकार छन्:-

केही ग्रन्थहरुका अनुसार त्यो [[देवता|देवताहरु]]का [[गुरु]] [[बृहस्पतिग्रह|बृहस्पति]]को पौत्री थियो।<ref>{{cite web | url = http://www.valmikiramayan.net/kishkindha/sarga15/kishkindha_15_prose.htm| title = तारा|accessdate = 2012-05-01}}</ref> एक कथाका अनुसार [[समुद्र मन्थन]]का बेला चौध मणिहरु मध्येको एक अप्सराहरु थियों। उनै अप्सराहरु मध्येको एक तारा थियो।<ref name="Bhattacharya">{{cite journal|last=Bhattacharya|first=Pradip|date=March–Apr 2004 |title=Five Holy Virgins, Five Sacred Myths: A Quest for Meaning (Part I)|journal=Manushi|issue=141|pages=7–8|url=http://www.manushi-india.org/pdfs_issues/PDF%20141/03%20panchakanya%204-12.pdf}}</ref> वालि र सुषेण दुइटै मन्थनमा देवतागणको मदद गर्दै थिए। जब उनले तारालाई देखा त दुइटैमा त्यसलाई पत्नी बनाउने होड़होड लगी। वालि ताराका दाहिनी तरफ़तरफ तथा सुषेण त्यसको बायीं तरफ़तरफ खड़ाखडा हो गये। तब विष्णुले फ़ैसलाफैसला सुनाए कि विवाहका समय कन्याका दाहिनी तरफ़तरफ त्यसका हुने पति तथा बायीं तरफ़तरफ कन्यादान कर्ता पिता हुन्छ। अतः वालि ताराको पति तथा सुषेण त्यसका पिता घोषित गरिए।<ref>{{cite web | url = http://www.valmikiramayan.net/kishkindha/sarga22/kishkindha_22_prose.htm| title = ताराको विवाह|accessdate = 2012-05-01}}</ref>

रामका यो आश्वासन दिनमा कि राम स्वयं वालिको वध रहन्छन्, सुग्रीवले वालिलाई ललकारा। वालि ललकार सुनेर बाहिर आए दुइटैमा घमासान युद्ध भयो, परन्तु किनभनें दोनो भाइहरुको मुख तथा देह रचना समान थियो, यस कारण रामले असमंजसका कारण आफ्नो बाण छैन चलाएको। अन्ततः वालिले सुग्रीवलाई बुरी प्रकार परास्त गरेर टाड़ाटाडा खदेड़खदेड दिए। सुग्रीव निराश भएर फेरि रामका नजिक आए।<ref>{{cite web | url = http://www.valmikiramayan.net/kishkindha/sarga12/kishkindha_12_prose.htm| title = सुग्रीव-वालि प्रथम द्वंद्व |accessdate = 2012-05-02}}</ref> रामले यस पल्ट लक्ष्मणदेखि सुग्रीवका गलेमा माला पहनानेलाई भने जसदेखि त्यो द्वंद्वका बेला सुग्रीवलाई पहचान्नमा ग़लतीगलती छैन रहन्छन् र सुग्रीवदेखि वालिलाई पुन: ललकारनेलाई कहा।

यस्तो मान्य्दछ कि रामले वालिमा जो तीर चलाएको थियो त्यो एक साधारण तीर थियो, अर्थात् रामका तरकशमा अनेकानेक अस्त्र थिए जिनसे पल भरमा जीव त के पूर्णको पूर्ण सभ्यताको विनाश हो सकन्थ्यो, जस्तै ब्रह्मास्त्र इत्यादि। तर मर्यादा पुरुषोत्तम राम — जो कि विष्णुको अवतार थिए, र सर्वज्ञाता थिए —ले एक साधारण सा नैं तीर यस कारण चलाएको किनभनें वालिको तुरन्त मृत्यु न हो र मरनाले पहिला त्यसलाई आफ्नो प्रश्नहरुको उत्तर भली झैं प्राप्त हो जाये ताकि त्यो शान्तिदेखि प्राण त्याग सके र मरनाले पहिला त्यो स्वजनहरुदेखि भली झैं मिल सके। वालिका आहत हुने समाचार सुनेर तारा आफ्नो पुत्र [[अंगद]]का साथ रणभूमिको तरफ़तरफ भागी। बाटाहरु मा त्यसलाई रणदेखि भाग्दै वानर मिले जसले त्यसलाई सलाह दिए कि अंगदलाई लिएर वापस किष्किन्धा जाएर अंगदको राज्याभिषेक गरि दिओस् र रामका प्रकोपदेखि बच जाये। तर ताराले त्यस वानर समूहलाई आफ्नो साथ गरे र मरणासन्न वालितर्फ प्रस्थान गरे। वहाँ जा गर्न वालिका समक्ष ताराको विलाप अति महत्वपूर्ण छ किनभनें मनुष्यका अतिरिक्त कुनै र प्राणी आफ्नो स्वजनका मरनमा यति विलाप छैन गर्दछ। पहिला त तारा मर्दै वालिलाई अंग लगाउँछ, त्यसको पश्चात् सुग्रीव तथा रामलाई त्यो खरी खोटी सुनाउँछ। हनुमान मध्यस्थता गर्दै तारालाई ढाढ़सढाढस बन्धा्दछन् र त्यसलाई दर्शन शास्त्र समझा्दछन्।<ref>{{cite web | url = http://www.valmikiramayan.net/kishkindha/sarga21/kishkindha_21_prose.htm| title = ताराको विलाप |accessdate = 2012-05-02}}</ref> यो एक अनूठा संदर्भ छ कि ताराले वालिको चितामा आफ्नो पनि प्राण त्यागने संकल्प लिए यसको अभिप्राय यो छ कि सती प्रथा हाम्रो समाजमा प्रचीन कालदेखि चली आ रहेकोछ। यस संदर्भमा यति नैं कहना उचित हुनेछ कि विलापका समय त्यसले जो वचन कहे त्यो कुनै साधारण नारी छैन बोल सक्छ। त्यसलाई राजनीति तथा कूटनीतिको राम्रो ज्ञान थियो र यसै कारणले वानरहरुका कहनेका बावजूद त्यसले अंगदको राज्याभिषेक न गरा गर्न सुग्रीवलाई नैं राजा मनोनीत गरे। आफ्नो पुत्रमा कुनै आँच न आउने पाये, यस कारण त्यसले सुग्रीवलाई आफ्नो स्वामी स्वीकार गरिलिए <ref>{{cite web | url = http://www.valmikiramayan.net/kishkindha/sarga23/kishkindha_23_prose.htm| title = ताराको बुद्धिमता |accessdate = 2012-05-02}}</ref>

वालिका वधका पश्चात् ताराले यही उचित समझा कि सुग्रीवलाई स्वामी स्वीकार गरे किनभनें त्यसले अंगदका हितहरुको रक्षा पनि त गरनी थियो। जब सुग्रीव राजोल्लासमा तल्लीन भयो र रामलाई सीताको ढूंढने वचन भूल गया त रामले लक्ष्मणलाई त्यसलाई आफ्नो वचन याद गरानेलाई पठाईा। लक्ष्मण त्यस्तो पनि काफ़ीकाफी ग़ुस्सैलगुस्सैल थिए। उनले किष्किन्धाको राजधानी पम्पापुरमा लगभग आक्रमण बोल दिए। सुग्रीवलाई आफ्नो ग़लतीकोगलतीको ज्ञान भयो तर लक्ष्मणको सामना गर्ने त्यसको हिम्मत न हुयी। त्यसले तारादेखि आग्रह गरे कि त्यो लक्ष्मणलाई शान्त गरि दिओस्। तारा [[रनिवास]]देखि मदोन्मत्त निस्केको र लक्ष्मणलाई शान्त गरे। त्यसले महर्षि [[विश्वामित्र]]को उदाहरण दिए कि यस्ता महात्मा पनि इन्द्रिय विषयक भोगहरुका अघि लाचार हो गये थिए फेरि सुग्रीवको त बिसात नैं क्या, र यो पनि कि त्यो मनुष्य छैन वरन् एक वानर छ। ताराले यो पनि वर्णन गरे कि सुग्रीवले चार दिशाहरुमा सेना एकत्रित गर्नका लागि दूत पठाई दिएका छन्। वाल्मीकि रामायण तथा अन्य भाषाहरुका रूपान्तरणहरुमा यो उल्लेख छ कि अधखोलेको नयनहरु वाली मदोन्मत्त ताराका तर्कहरुलाई सुनेर लक्ष्मण थोड़ीथोडी शान्त हो गये र त्यसको पश्चात् सुग्रीवका आगमन र त्यो भन्दा सीतालाई खोजने आश्वासनपाओस्र वापस चले गये। रामायणका केही क्षेत्रीय रूपान्तरणहरुमा यो पनि दर्शाइएको छ कि जस समय लक्ष्मणले किष्किन्धाको राजधानीका राजमहलका गर्भागृहमा क्रोधित भएर प्रवेष गरेको थियो त्यस समय सुग्रीवका साथ मदिरा-पान गर्न त्यसको प्रथम पत्नी रूमा छैन अपितु तारा थियो र भोग विलासमा त्यो दुइटै तल्लीन थिए। यहाँमा यो याद दिलाउनना उचित हुनेछ कि रामदेखि मैत्री गर्दै समय सुग्रीवले आफ्नो राज्यका छिन जानाले पनि अधिक वालि द्वारा आफ्नो पत्नी रूमाका छिन जाने खेद प्रकट गरेको थियो। तर तारा जस्ता सहभागिनी (किनभनें यस संदर्भमा पत्नी कहना त उचित छैनगा) पाएर सुग्रीव आफ्नो प्रीय पत्नी रूमालाई पनि भूल गए<br />

रामायणका धेरै रूपान्तरणहरुमा यो उल्लेख आयो छ कि जब [[मायावी]]देखि युद्ध गर्दै समय वालिलाई काफ़ीकाफी समय बीत गया र सुग्रीवले कन्दराका मुहानमा एक शिला लगाएर त्यसका द्वार बन्द गरिदिए र किष्किन्धा वापस आकर यस कुराको सूचना मन्त्रीहरुलाई दिए कि शायद वालि मायावीका हाथहरु मारिएको छ, त मंत्रणा गरेर मन्त्रीहरुले सुग्रीवलाई किष्किन्धाको राजा चुना र प्रकट रुपले विधवा हुयी तारा आफ्नो पतिका साना भाईकी पत्नी स्वीकृत हुयी। यस प्रथालाई न त वाल्मीकि रामायणमा र न नैं त्यसको क्षेत्रीय रूपान्तरणहरुमा पापको दर्जा दिइएको छ। तर जब वालि मायावीको वध गरेर वापस किष्किन्धा आउँछ र क्रोधका कारण सुग्रीवलाई देश-निकालो दिन्छ र त्यसकी पत्नी रूमालाई हड़पहडप लिन्छ त [[किष्किन्धाकाण्ड]]मा सुग्रीव-राम मिल्योपका बेला राम यसलाई घोर पापको संज्ञा दिन्छन्।<ref>{{cite web | url = http://www.valmikiramayan.net/kishkindha/sarga5/kishkindha_5_prose.htm| title = सुग्रीव-राम मिल्योप |accessdate = 2012-05-02}}</ref> वालिका वधका पछि पनि तारा पुनः सुग्रीवकी पत्नी बन्यो। शायद त्यस कालका समाजमा बहु-पत्नी तथा बहु-पति ([[द्रौपदी]]) प्रथाको चलन स्वीकार्य रहेकोछ।