"ब्राह्मी लिपि" का संशोधनहरू बिचको अन्तर
Content deleted Content added
सा रोबोट ले थप्दै {{Commonscat|Brahmi letters}} |
सा रोबोट: रिडाइरेक्टहरू मिलाउँदै |
||
पङ्क्ति १:
[[चित्र:Kanheri-brahmi.jpg|right|thumb| कान्हेरी गुफाको एउटा शिलामा ब्राह्मी लेख]]
'''ब्राह्मी''' एउटा प्राचीन [[लिपि]] छ जसदेखि धेरै एशियाई लिपिहरुको विकास भएको हो। [[देवनागरी लिपि|देवनागरी]] सहित अन्य दक्षिण एशियाई, दक्षिण-पूर्व एशियाई, तिब्बती तथा केही मानिसेका अनुसार कोरियाई लिपिको विकास पनि यसैदेखि भएको थियो।
अहिलेसम्म मानिन्थ्यो कि चौथीदेखि तेस्रो सदी ईसा पूर्वमा यसको विकास [[मौर्य वंश|मौर्यहरु]]ले गरेको थियोमा भारतीय पुरातात्विक सर्वेक्षणका ताज़ा उत्खननदेखि पता लागेकोछ कि [[तमिलनाडु]] र [[श्रीलंका]]मा यो छैटौं सदी ईसा पूर्वदेखि नैं विद्यमान थियो।
धेरै विद्वानहरुको मत छ कि यो लिपि प्राचीन [[सरस्वती लिपि]] (सिन्धु लिपि)देखि निस्केको, अतः यो पूर्ववर्ती रूपमा भारतमा पहिलादेखि प्रयोगमा थियो। सरस्वती लिपिका प्रचलनदेखि हटेपछि संस्कृत लेख्न ब्रह्मी लिपि प्रचलनमा आयो। ब्रह्मी लिपिका द्वारा संस्कृतमा अधिक केही यस्तो लेखिएको छैन जो समयको मार झेल्न सकोस्। प्राकृत/पाली भाषामा लेखियो मौर्य सम्राट अशोकका बौद्ध उपदेश आज पनि सुरक्षित छ। यसै लागि शायद यो भ्रम उपन्न भयो कि यस को विकास [[मौर्य वंश|मौर्यहरु]]ले गरे।
== ब्राह्मीको संतति ==
▲[[चित्र:brahmi.png|thumb|right|300px|ब्राह्मीको समयको साथ परिवर्तन]]
ब्राह्मी
* [[देवनागरी लिपि|देवनागरी]], [[बाङ्ला लिपि|बङ्ग्ला लिपि]], [[ओड़िया लिपि]], [[गुजराती लिपि]], [[गुरुमुखी]], [[तमिल लिपि]], [[मलयालम लिपि]],[[सिंहल लिपि]], [[कन्नड लिपी|कन्नड़ लिपि]], [[तेलुगु लिपि]], [[तिब्बती लिपि]], रंजना, प्रचलित नेपाल, भुंजिमोल, कोरियाली, थाई, बर्मेली, लाओ, ख़मेर, जावानीज़, आदि।
==
=== व्यंजन ===
{| class='wikitable' style="clear:left;font-size: 150%;"
|-align='center' style="font-size: 66%;"
!NLAC !! [[आइपीए]] !![[देवनागरी लिपि|
|- align='center' class='Unicode'
|k || {{IPA|k}} || क || ক || ਕ || ક || କ || க || క || ಕ || ക || ක || ཀ || ก || က||ក||ກ
|- align='center' class='Unicode'
|kh || {{IPA|kʰ}} || ख || খ || ਖ || ખ || ଖ || bgcolor="#CCCCCC" | || ఖ|| ಖ || ഖ || ඛ || ཁ || ข || ခ||ខ||ຂ
|- align='center' class='Unicode'
|g || {{IPA|ɡ}} || ग || গ || ਗ || ગ || ଗ || bgcolor="#CCCCCC" | || గ || ಗ || ഗ || ග || ག || ค || ဂ||គ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|gh || {{IPA|ɡʱ}} || घ || ঘ || ਘ || ઘ || ଘ || bgcolor="#CCCCCC" | || ఘ || ಘ || ഘ || ඝ || bgcolor="#CCCCCC" | || ฆ || ဃ||ឃ||ຄ
|- align='center' class='Unicode'
|ṅ || ŋ || ङ || ঙ || ਙ || ઙ || ଙ || ங || ఙ || ಙ || ങ || ඞ || ང || ง || င||ង||ງ
|- align='center' class='Unicode'
|c || c || च || চ || ਚ || ચ || ଚ || ச || చ || ಚ || ച || ච || ཅ || จ || စ||ច||ຈ
|- align='center' class='Unicode'
|ch || {{IPA|cʰ}} || छ || ছ || ਛ || છ || ଛ || bgcolor="#CCCCCC" | || ఛ || ಛ || ഛ || ඡ || ཆ || ฉ || ဆ||ឆ||ສ
|- align='center' class='Unicode'
|j || {{IPA|ɟ}} || ज || জ || ਜ || જ || ଜ || ஜ || జ || ಜ || ജ || ජ || ཇ || ช || ဇ||ជ||ຊ
|- align='center' class='Unicode'
|jh || {{IPA|ɟʱ}} || झ || ঝ || ਝ || ઝ || ଝ || bgcolor="#CCCCCC" | || ఝ || ಝ || ഝ ||ඣ|| bgcolor="#CCCCCC" | || ฌ || ဈ||ឈ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|ñ || {{IPA|ɲ}} || ञ || ঞ || ਞ || ઞ || ଞ || ஞ || ఞ || ಞ || ഞ || ඤ || ཉ || ญ || ဉ/ည||ញ||ຍ
|- align='center' class='Unicode'
|ṭ || {{IPA|ʈ}} || ट || ট || ਟ || ટ || ଟ || ட || ట || ಟ || ട || ට || ཊ || ฏ || ဋ||ដ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|ṭh || {{IPA|ʈʰ}} || ठ || ঠ || ਠ || ઠ || ଠ || bgcolor="#CCCCCC" | || ఠ || ಠ || ഠ || ඨ || ཋ || ฐ || ဌ||ឋ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|ḍ || {{IPA|ɖ}} || ड || ড || ਡ || ડ || ଡ || bgcolor="#CCCCCC" | || డ || ಡ || ഡ || ඩ || ཌ || ฑ || ဍ||ឌ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|ḍh || {{IPA|ɖʱ}} || ढ || ঢ || ਢ || ઢ || ଢ || bgcolor="#CCCCCC" | || ఢ || ಢ || ഢ || ඪ || bgcolor="#CCCCCC" | || ฒ || ဎ||ឍ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|ṇ || {{IPA|ɳ}} || ण || ণ || ਣ || ણ || ଣ || ண || ణ || ಣ || ണ || ණ || ཎ || ณ || ဏ||ណ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|t || {{IPA|t̺}} || त || ত || ਤ || ત || ତ || த || త || ತ || ത || ත || ཏ || ต || တ||ត||ຕ
|- align='center' class='Unicode'
|th || {{IPA|t̺ʰ}} || थ || থ || ਥ || થ || ଥ || bgcolor="#CCCCCC" | || థ || ಥ || ഥ || ථ || ཐ || ถ || ထ||ថ||ຖ
|- align='center' class='Unicode'
|d || {{IPA|d̺}} || द || দ || ਦ || દ || ଦ || bgcolor="#CCCCCC" | || ద || ದ || ദ || ද || ད || ท || ဒ||ទ||ທ
|- align='center' class='Unicode'
|dh || {{IPA|d̺ʰ}} || ध || ধ || ਧ || ધ || ଧ || bgcolor="#CCCCCC" | || ధ || ಧ || ധ || ධ || bgcolor="#CCCCCC" | || ธ || ဓ||ធ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|n || n || न || ন || ਨ || ન || ନ || ந || న || ನ || ന || න || ན || น || န||ន||ນ
|- align='center' class='Unicode'
|ṉ || n || ऩ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ன || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ဏ|| bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|p || p || प || প || ਪ || પ || ପ || ப || ప || ಪ || പ || ප || པ || ป || ပ||ប||ປ
|- align='center' class='Unicode'
|ph || {{IPA|pʰ}} || फ || ফ || ਫ || ફ || ଫ || bgcolor="#CCCCCC" | || ఫ || ಫ || ഫ || ඵ || ཕ || ผ || ဖ||ផ||ຜ
|- align='center' class='Unicode'
|b || b || ब || ব || ਬ || બ || ବ || bgcolor="#CCCCCC" | || బ || ಬ || ബ || බ || བ || พ || ဗ||ព||ຟ
|- align='center' class='Unicode'
|bh || {{IPA|bʱ}} || भ || ভ || ਭ || ભ || ଭ || bgcolor="#CCCCCC" | || భ || ಭ || ഭ || භ || bgcolor="#CCCCCC" | || ภ || ဘ||ភ||ພ
|- align='center' class='Unicode'
|m || m || म || ম || ਮ || મ || ମ || ம || మ || ಮ || മ || ම || མ || ม || မ||ម||ມ
|- align='center' class='Unicode'
|y || j || य || য || ਯ || ય || ଯ || ய || య || ಯ || യ || ය || ཡ || ย || ယ||យ||ຢ
|- align='center' class='Unicode'
|r || r || र || র/ৰ|| ਰ || ર || ର || ர || ర || ರ || ര || ර || ར || ร || ရ||រ||ຣ
|- align='center' class='Unicode'
|ṟ || r || ऱ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ற || ఱ || ಱ || റ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ၒ||bgcolor="#CCCCCC" | ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|l || l || ल || ল || ਲ || લ || ଲ || ல || ల || ಲ || ല || ල || ལ || ล || လ||ល||ລ
|- align='center' class='Unicode'
|ḷ || {{IPA|ɭ}} || ळ || bgcolor="#CCCCCC" | || ਲ਼ || ળ || ଳ || ள || ళ || ಳ || ള || ළ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ဠ||bgcolor="#CCCCCC" | ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'||bgcolor="#CCCCCC" | ||bgcolor="#CCCCCC" |
|ḻ || {{IPA|ɻ}} || ऴ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ழ || bgcolor="#CCCCCC" | || ೞ || ഴ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ၔ||bgcolor="#CCCCCC" | ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|v || {{IPA|ʋ}} ||
|- align='center' class='Unicode'
|ś || {{IPA|ɕ}} || श || শ || ਸ਼ || શ || ଶ || bgcolor="#CCCCCC" | || శ || ಶ || ശ || ශ || ཤ || ศ || ၐ||ឝ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|ṣ || {{IPA|ʂ}} || ष || ষ || bgcolor="#CCCCCC" | || ષ || ଷ || ஷ || ష || ಷ || ഷ || ෂ || ཥ || ษ || ၑ||ឞ||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|s || s || स || স || ਸ || સ || ସ || ஸ || స || ಸ || സ || ස || ས || ส || သ||ស||bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
|h || h || ह || হ || ਹ || હ || ହ || ஹ || హ || ಹ || ഹ || හ || ཧ || ห || ဟ||ហ||ຫ
|}
Line ११४ ⟶ ९६:
{| class='wikitable' style="clear:left;font-size:120%"
|-align='center' style="font-size: 75%;"
!NLAC !!IPA !! colspan='2' |
|- align='center' class='Unicode'
| a || ə || अ || bgcolor="#CCCCCC" | || অ || bgcolor="#CCCCCC" | || ਅ || bgcolor="#CCCCCC" | || અ || bgcolor="#CCCCCC" | || ଅ || bgcolor="#CCCCCC" | || அ || க || అ || bgcolor="#CCCCCC" | || ಅ || bgcolor="#CCCCCC" | || അ || ക || අ || ක || ཨ || bgcolor="#CCCCCC" | || အ || က
|- align='center' class='Unicode'
| ā || {{IPA|ɑː}} || आ ||को
|- align='center' class='Unicode'
| æ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ඇ || කැ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" |
Line १२४ ⟶ १०६:
| ǣ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ඈ || කෑ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
| i || i || इ || कि || ই || কি || ਇ || ਕਿ || ઇ || કિ || ଇ || କି || இ || கி || ఇ || కి || ಇ || ಕಿ || ഇ || കി || ඉ || කි || ཨི || ཀི || ဣ || ကိ
|- align='center' class='Unicode'
| ī || iː || ई ||
|- align='center' class='Unicode'
| u || u ||
|- align='center' class='Unicode'
| ū || uː || ऊ || कू || ঊ || কূ || ਊ || ਕੂ || ઊ || કૂ || ଊ || କୂ || ஊ || கூ || ఊ || కూ || ಊ || ಕೂ || ഊ || കൂ || ඌ || කූ|| bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ဦ || ကူ
|- align='center' class='Unicode'
| e || e || ए || कॆ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || எ || கெ || ఎ || కె || ಎ || ಕೆ || എ || കെ || එ || කෙ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ဧ || ကေ
|- align='center' class='Unicode'
| ē || eː || ए ||
|- align='center' class='Unicode'
| ai || ai || ऐ || कै || ঐ || কৈ || ਐ || ਕੈ || ઐ || કૈ || ଐ || କୈ || ஐ ||கை|| ఐ || కై || ಐ || ಕೈ || ഐ || കൈ || ඓ || කෛ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" |
|- align='center' class='Unicode'
| o || o || ओ|| कॊ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ஒ ||கொ|| ఒ || కొ || ಒ || ಕೊ || ഒ || കൊ || ඔ || කො || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ဩ || ကော
|- align='center' class='Unicode'
| ō || oː || ओ ||
|- align='center' class='Unicode'
| au || au || औ || कौ || ঔ || কৌ || ਔ || ਕੌ || ઔ || કૌ || ଔ || କୌ ||ஔ||கௌ|| ఔ || కౌ || ಔ || ಕೌ || ഔ || കൗ || ඖ || කෞ|| bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ဪ || ကော်
|- align='center' class='Unicode'
| ṛ || {{IPA|r̩}} || ऋ || कृ || ঋ || কৃ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ઋ || કૃ || ଋ || କୃ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ఋ || కృ || ಋ || ಕೃ || ഋ || കൃ || ඍ || කෘ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ၒ || ကၖ
|- align='center' class='Unicode'
| ṝ || {{IPA|r̩ː}} || ॠ || कॄ || ৠ || কৄ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ૠ || કૄ || ୠ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ౠ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ൠ || bgcolor="#CCCCCC" | || ඎ || කෲ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ၓ || ကၗ
|- align='center' class='Unicode'
| ḷ || {{IPA|l̩}} || ऌ || कॢ || ঌ || কৢ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ଌ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ఌ || కౄ || ಌ || bgcolor="#CCCCCC" | || ഌ || ക്ഌ || (ඏ)<span style="font-size: 75%;"><ref>
|- align='center' class='Unicode'
| ḹ || {{IPA|l̩ː}} || ॡ || कॣ || ৡ || কৣ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ୡ || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ౡ || bgcolor="#CCCCCC" | || ೡ || bgcolor="#CCCCCC" | || ൡ || ക്ൡ || (ඐ) || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || bgcolor="#CCCCCC" | || ၕ || ကၙ
|}
Line १५६ ⟶ १३८:
{| class='wikitable' style="font-size: 120%;"
|-align='center' style="font-size: 75%;"
! Number !!Devanagari !!Eastern Nagari!!Gurmukhi !!Gujarati !!Oriya !!Tamil !!Telugu !! Kannada !! Malayalam !!Tibetan !! Burmese
|- align='center' class='Unicode'
| 0 || ० || ০ || ੦ || ૦ || ୦ || ೦ || ౦ || ೦ || ൦ || ༠ || ၀
|- align='center' class='Unicode'
| 1 || १ || ১ || ੧ || ૧ || ୧ || ௧ || ౧ || ೧ || ൧ || ༡ || ၁
|- align='center' class='Unicode'
| 2 || २ || ২ || ੨ || ૨ || ୨ || ௨ || ౨ || ೨ || ൨ || ༢ || ၂
|- align='center' class='Unicode'
| 3 || ३ || ৩ || ੩ || ૩ || ୩ || ௩ || ౩ || ೩ || ൩ || ༣ || ၃
|- align='center' class='Unicode'
| 4 || ४ || ৪ || ੪ || ૪ || ୪ || ௪ || ౪ || ೪ || ൪ || ༤ || ၄
|- align='center' class='Unicode'
| 5 || ५ || ৫ || ੫ || ૫ || ୫ || ௫ || ౫ || ೫ || ൫ || ༥ || ၅
|- align='center' class='Unicode'
| 6 || ६ || ৬ || ੬ || ૬ || ୬ || ௬ || ౬ || ೬ || ൬ || ༦ || ၆
|- align='center' class='Unicode'
| 7 || ७ || ৭ || ੭ || ૭ || ୭ || ௭ || ౭ || ೭ || ൭ || ༧ || ၇
|- align='center' class='Unicode'
| 8 || ८ || ৮ || ੮ || ૮ || ୮ || ௮ || ౮ || ೮ || ൮ || ༨ || ၈
|- align='center' class='Unicode'
| 9 || ९ || ৯ || ੯ || ૯ || ୯ || ௯ || ౯ || ೯ || ൯ || ༩ || ၉
|}
==
<references/>
== वाह्य सूत्र ==
* [http://www.webcitation.org/query?id=1256577813314451&url=www.geocities.com/Athens/Academy/9594/brahmi.html
{{ब्राम्ही}}
[[श्रेणी:लिपि]]
[[kk:Брахми]]
|