|
[[संयुक्त राष्ट्र संघ|संयुक्त राष्ट्र०मा पृथ्वी दिवसलाई हर साल]] [[समान्त (इक्विनोक्स या वर्ष का त्यो समय जब दिन और रात बराबर हुन्छन्)|मार्च एक्विनोक्स]] (वर्षको त् यो समय जब दिन र रात बराबर हुन्छन्)मा मनाइन्छ, यो प्रायः २९ मार्च हुनेगर्छ, यो एउटा परम्परा हो जसको स्थापना शांति कार्यकर्ता [[जन मेक कोनेल (शांति कार्यकर्ता)|जन मक्कोनेल]]द्वारा गरिएको थियो।
== 22 अप्रिल दिवसको इतिहास ==
=== जेराल्ड नेल्सनको घोषणा ===
[[चित्र:Earth day.svg|right|thumb|200px|पृथ्वी दिवस प्रतीक]]
== सन्दर्भ सामग्रीहरू==
सेप्टेम्बर 1969मा सिएटल, [[वशिंगटन|वाशिंगटन]]मा एउटा सम्मलेनमा [[विस्कांसिन|विस्कोंसिन]]का अमेरिकी सीनेटर [[जेराल्ड नेल्सन]] घोषणा गरे कि १९७०को वसंतमा पर्यावरणमाथि राष्ट्रव्यापी जन साधारण प्रदर्शन गरिएनेछ।
{{reflist}}
सीनेटर नेल्सनले पर्यावरणलाई एक राष्ट्रीय एजेंडामा जोडनकोलागि पहिलो राष्ट्रव्यापी पर्यावरण विरोधको प्रस्तावना दी दिए। "यो एउटा जुआ थियो" उनी सम्झना गर्दछन् कि "तर यसले काम गर्यो।"
जानेमाने फिलिम र टेलिभिजन अभिनेता [[एडी अल्बर्ट|एड्डी अलबर्ट]]ले पृथ्वी दिवस,को निर्माणमा एउटा महत्वपूर्ण भूमिका निभाएकाथिए।
=== संकल्पात्मक विकास ===
=== पृथ्वी सप्ताह ===
जानेमाने फिलिम र टेलिभिजन अभिनेता [[एडी अल्बर्ट|एड्डी अलबर्ट]]ले पृथ्वी दिवस,को निर्माणमा एक महत्वपूर्ण भूमिका निभाए.<ref>[0] ^ काँग्रेशनल रेकर्ड, 18 जुलाई, 2005, धारा 22</ref> हुनत पर्यावरण सक्रियताको सन्दर्भमा जारी यस वार्षिक घटनाको निर्माणको लागि अलबर्टले प्राथमिक र महत्वपूर्ण कार्य किये, जसलाई उनले आफ्नो सम्पूर्ण कार्यकालको समयमा प्रबल समर्थन दिए, तर विशेष रूपले 1970 पछि, एक रिपोर्टको अनुसार पृथ्वी दिवसको अलबर्टको जन्मदिन, [[22 अप्रिल]],को मनाया जाने लगा, एक स्रोतको अनुसार यो गलत पनि हुन सक्छ।
अलबर्टको टीवी शो [[ग्रीन एकड|ग्रीन एकर्स]]में प्राथमिक भूमिकाको लागि पनि चिनिन्थ्यो, जसले तत्कालीन सांस्कृतिक र पर्यावरण चेतनामा बहुमूल्य प्रभाव हाल्यो.
=== संकल्पात्मक विकास ===
[[रन कोब|रोन कोब्ब]]ले एक [[पारिस्थितिकी प्रतीक|पारिस्थितिक प्रतीक]]को निर्माण गर्यो, जसलाई त्यस पछि पृथ्वी दिवसको प्रतीकको रूपमा अपनाएइयो, र [[लस एंजिल्स फ्री प्रेस|लोस एंजिल्स फ्री प्रेस]]मा [[7 नवंबर|7 नोभेम्बर]] [[1969]]को प्रकाशित गरियो र फेरि यसलाई [[पब्लिक डोमेन|सार्वजानिक डोमेन]]मा राखाइयो. यो प्रतीक "E" तथा "O" अक्षरोंको संयोजन देखि बनायाइयो थियो जसलाई क्रमशः "Environment" तथा "Organism" शब्दहरु देखि लियाइयो थियो।
यो [[थेटा|थीटा]] चिन्ह जुन यसको समान छ,को उपयोग पुरा इतिहासमा एक चेतावनीको रूप गरिदै आएको छ। {{Fact|date=June 2009}} [[(अमेरिकी पत्रिका) हेर्नुहोस|लुक]] मैगजीनले आफ्नो [[21 अप्रिल]] [[1970]]को अंकमा एक ध्वजमा यस प्रतीकको प्रस्तुत गर्यो।
इस ध्वजको प्रतिरूप [[संयुक्त राज्य अमेरिकाको झंडा|संयुक्त राज्यको ध्वज]]को प्रतिरूप देखि लियाइयो थियो, र यसमा एक पछि एक तेरह हरियो र सफेद पट्टियां थीं.
यसको [[फ्लैग शब्दावली|केंटन]] [[पारिस्थितिकी प्रतीक|पारिस्थितिक प्रतीक]] संग हरीयो थियो जहाँ तारे [[संयुक्त राज्यको झंडा|संयुक्त राज्यको ध्वज]]मा थिए।
विज्ञापन मुद्रण लेखक [[जूलियन कोएनिग|जुलियन केनिग]] 1969मा नेल्सनको संगठन समितिमा सीनेटर थिए र उनले यस घटनाको "पृथ्वी दिवस" नाम दिए।
इस नयाँ आन्दोलनको मनानेको लागि 22 अप्रिलको दिन चुनाइयो, जब केनिगको जन्मदिन पनि हुन्छ।
उनिले भन्यो कि किल "अर्थ डे" "बर्थ डे" संग ताल मिलाइन्छ, यसैले यो विचार उनिलाई सजिलै संग आयो.<ref>[2] ^ दी अमेरिकी लाइफ, प्रकरण 383, [http://www.thislife.org/Radio_Episode.aspx?episode=383 "ओरिजिन स्टोरी"]</ref><ref>[3] ^ नाभिकीय नियन्त्रण संस्थानको 25 औं वर्षगाँठमा पल लेवेंथलको वक्तव्य, 6/21/2006 [http://www.nci.org/06nci/06/NCI25thAnniversary.htm http://www.nci.org/06nci/06/NCI25thAnniversary.htm]</ref>
30 नोभेम्बर, 1969को ''[[न्यूयर्क टाइम्स|न्यूयार्क टाइम्स]]'' मा, अगाडीको पेज मा, एक लामो लेख मा, [[ग्लेडविन हिल]]ले लेखयो
<blockquote>
"पर्यावरण संकट"को बढती चिन्ता राष्ट्रहरुलाई प्रभावित गरदैछ, जुन छात्रहरुलाई [[भियतनामको युद्ध|भियतनाममा युद्ध]]मा भाग लिनको लागि प्रेरित गरदैछ।..पर्यावरणको समस्याको प्रेक्षणको एक राष्ट्रीय दिन, जुन भियतनाममा सामूहिक प्रदर्शनको समान छ, अर्को वसंतको लागि यसको योजना बनाए जा रही छ, जब सीनेटर जेराल्ड नेल्सनको कार्यालय देखि समन्वित राष्ट्रव्यापी पर्यावरणी 'शिक्षण'को आयोजन गरे जायेगा.
<ref>[4] ^ 'एन्वायरनमेंटल क्राइसिस'मा एक्लिप्स भियतनाम एज कोलेज इशु, न्यूयर्क टाइम्स, 11/30/1969</ref>
</blockquote>
सेनेटर नेल्सनले यस घटनामा राष्ट्रीय स्तरमा समन्वयको लागि [[डेनिस हायेज|डेनिस हायेस]]को पनि नियुक्त गर्यो।
=== शुरुवात र जारी विकास ===
22 अप्रिल, 1970को पृथ्वी दिवसले आधुनिक पर्यावरण आंदोलनको शुरुवातको चिन्हित गर्यो। लगभग 20 लाख अमेरिकी मान्छेहरु ने, एक स्वस्थ, [[निरंतरता|स्थायी]] पर्यावरणको लक्ष्य संग भाग लिए।
हायेज र उनको पुराना स्टाफले ठूलो मात्रामा तट देखि तट सम्म रैलीको आयोजन गर्यो।
हजारों कलेजों र विश्वविद्धालहरु ले [[पर्यावरणको क्षय|पर्यावरणको दूषण]]को विरुद्ध प्रदर्शनहरुको आयोजन गर्यो। उनी समूह जुन [[तेल छलकना|तेल रिसाव]], प्रदुषण गर्न वाला फैक्ट्रिहरु र [[ऊर्जा स्टेशन|उर्जा संयन्त्रों]], कच्चे [[मलजल]], विषैले कचरे, [[कीटनाशक]], [[फ्रीवे र एक्सप्रेसवे विद्रोह|खुले बाटोहरु]], [[जंगलीपन|जंगलको क्षति]], र [[वन्य जीवन|वन्यजीवहरु]]को [[विलोपन]]को बिरुद्ध लडइरहेका थिए,ले अचानक महसूस गरे कि उनी समान मूल्यहरुको समर्थन गरेर रहें छन्।
200 मिलियन मान्छेहरुको 141 देशहरुमा आगमन र विश्व स्तरमा [[पर्यावरणको मुद्दोंको सूची|पर्यावरणको मुद्दों]]को उठयो कर, पृथ्वी दिवसले 1990मा 22 अप्रिलको पूरी दुनियामा [[पुनः चक्रीकरण]]को प्रयासहरुलाई उत्साहित गरे र [[रियो डी जनेरियो, ब्राजील|रियो डी जेनेरियो]]मा 1992को [[संयुक्त राष्ट्र संघ|संयुक्त राष्ट्र]] [[पृथ्वी सम्मेलन|पृथ्वी सम्मलेन]]को लागि मार्ग बनाया.
सहस्राब्दीको शुरुवात संग ही, हायेजले एक अन्य अभियानको नेतृत्वको लागि सहमति जतायी, यस पल्ट [[ग्लोबल वार्मिंग]]मा ध्यान केन्द्रित गरियो र [[हरित ऊर्जा|स्वच्छ ऊर्जा]]को प्रोत्साहन दिइएको.
22 अप्रिल 2000को पृथ्वी दिवस पहिले पृथ्वी दिवसको उमंग र 1990को पृथ्वी दिवसको अंतर्राष्ट्रीय जनसाधारण कार्यशैलीको संगम थियो।
2000 मा, [[इन्टरनेट|इंटरनेट]]ले पूरी दुनियाको कार्यकर्ताहरुलाई जोडनमा पृथ्वी दिवसको मदद गरे।
22 अप्रिलको आन बित्तिकै, पूरी दुनियाको 5000 समूह एकजुट भए, र 184 देशहरुको सैंकडों मिलयन मान्छेहरुले यसमा हिस्सा लिए।
ऐसे विविध घटनाक्रम थिए: [[गैबन|गेबन]], [[अफ्रीका]]मा गाँव देखि गाँव सम्म यात्रा गर्न वाला एक [[टाकिंग ड्रम|बोलते ड्रम]]को श्रृंखला, उदाहरणको लागि जब सैंकडों हजारों मान्छे [[वशिंगटन, डी. सी.|वाशिंगटन, डी.सी.]], संयुक्त राज्य अमेरिकामा [[राष्ट्रीय माल|नेशनल मल]]मा एकत्रित भए।
2007को पृथ्वी दिवस अब सम्मको सबै भन्दा ठूलो पृथ्वी दिवसहरुमा भन्दा एक थियो, जसमा अनुमानतः हजारों स्थानहरु जस्तै [[कीव]], [[युक्रेन]]; [[कराकास|काराकास]], [[वेनेजुएला]]; [[तुवालू|तुवालु]]; [[म[नीलोको], [[फिलिपिन्स]]; [[टोगो]]; [[मैड्रिड]], [[स्पेन]], [[लण्डन|लन्दन]]; र [[न्यूयार्क]]को करोडों मान्छेहरुले हिस्सा लिए।
{{Fact|date=May 2009}}
== पृथ्वी दिवस नेटवर्क ==
राष्ट्रीय र अंतर्राष्ट्रीय स्तरमा पर्यावरण नागरिकता र साल भर उन्नतिको बढावा दिनको लागि 1970मा [[पृथ्वी दिवस नेटवर्क]]को स्थापना पहिले पृथ्वी दिवसको आयोजकहरुको द्धारा गरियो।
पृथ्वी दिवसको नेटवर्कको माध्यम ले, कार्यकर्ता, राष्ट्रीय, स्थानीय र वैश्विक नीतिहरुमा परिवर्तनहरुलाई आपसमा जोड सकते छन्।अन्तराष्ट्रीय नेटवर्क 174 देशहरुमा 17,000 संस्थानहरु सम्म पुग्यो छ, जबकि घरहरुलू कार्यक्रमहरुमा 5,000 समूह र 25 ,000 भन्दा अधिक शिक्षक शामिल छन्, जुन साल भर धेरै मिलियन समुदायहरुको विकास र पर्यावरण सुरक्षा कार्यकर्ताहरुलाई मदद गर्छन।
<ref>[6] ^ [http://www.kidzworld.com/article/3382-earth-day-cleaning-up-our-planet/ "पृथ्वी दिवस:: हाम्रो ग्रह गर्यो सफाई"] Kidzworld.com 2009-03-25को पुनः प्राप्त</ref>
== इक्विनोक्स (सम्पात या वर्षको त्यो समय जब दिन र रात बराबर हुन्छन्) पृथ्वी दिवसको इतिहास ==
सम्पातिक पृथ्वी दिवसको [[इक्विनोक्स या सामन्त (वर्षको त्यो समय जब दिन र रात बराबर हुन्छन्)|मार्च इक्विनोक्स]] ([[20 मार्च]]को आस पास)मा मनाया जान्छ, यो [[उत्तरी गोलार्द्ध]]मा खगोलीय [[वसन्त (मौसम)|मध्य वसन्त]]को तथा [[दक्षिणी गोलार्द्ध]]मा खगोलीय [[शरद ऋतु|मध्य पतझड]]को चिन्हित गर्दछ।
खगोल विज्ञानमा [[इक्विनोक्स या सामन्त (वर्षको त्यो समय जब दिन र रात बराबर हुन्छन्)|सम्पात]] त्यो समय छ जब सूर्यको केंद्रलाई पृथ्वीको भूमध्य रेखाको ठीक "माथि" देख्न सकिन्छ, यो स्थिति प्रति वर्ष 20 मार्च र 23 सेप्टेम्बरको देखि जान सक्छ।
अधिकांश संस्कृतियहरुमा [[इक्विनोक्स या सामन्त (वर्षको त्यो समय जब दिन र रात बराबर हुन्छन्)|सम्पात]] र [[उच्चतम शिखर|आयनकाल]]को कुनै [[मौसम]]को शुरुवात या दुइ मौसमोंको पृथक्करणको संकेत मानिन्छ।
[[File:John McConnell Mar15 2008 cmm.jpg|right|thumb|200px|जन मेक कोनेल डेन्वर कोलोराडोमा आफ्नो घरको सामने, अमरीका पृथ्वीको ध्वज संग जसलाई उनले डिजाइन गर्यो।]]
[[जन मेक कोनेल (शांति कार्यकर्ता)|जन मैक कोनेल]]<ref>[7] ^ [http://www.earthsite.org "EarthSite"]</ref> ले 1969मा [[यूनेस्को|यूनेस्को (UNESCO)]]मा पर्यावरणमा हो रहे एक सम्मलेनको समयमा पहिलो पल्ट "पृथ्वी दिवस" नामक एक विश्व अवकाशको विचार पेश गर्यो।
पहिले पृथ्वी दिवसको [[घोषणा]] [[21 मार्च]], [[1970]]को [[सेन फ्रांसिस्को]]को मेयर [[जोसेफ अलिओतो|जोसेफ अलिओटो]]को द्धारा जारी गरियो,
कई शहरहरुमा समारोहहरुको आयोजन गरियो जस्तै सेन फ्रांसिस्को, डेविस, केलिफोर्निया र साथ नै धेरै स्थानहरुमा बहु दिवसीय सडक पार्टियहरुको आयोजन गरियो।
संयुक्त राष्ट्रको महासचिव [[यू थांट|यु थांट]]ले यस वार्षिक घटनाको मनानेको लागि मैक कोनेलको विश्वस्तरीय शुरुवातको समर्थन दिए र [[26 फरवरी]] [[1971]]को उनले यस प्रभावको लागि घोषणामा हस्ताक्षर किये, जसमा भनाइयो था:
<blockquote>
हमारी सुन्दर अन्तरिक्षयान पृथ्वीको लागि केवल शांतिपूर्वक र खुशी देखि युक्त पृथ्वी दिवस आयें, किन भनें यो एक उष्ण र मृदु जीवंत प्राणको भारको उठाएर यस स्नेहरहित अन्तरिक्षमा निरंतर घूर्णन र वृत्तीय गति गर्छ।
<ref>[8] ^ [http://www.un.org/cyberschoolbus/earthday/peacebell_2004.asp "2004 पृथ्वी दिवस".] संयुक्त राष्ट्र "साइबर स्कूल बस".</ref>
</blockquote>
महासचिव [[कर्ट वाल्धीम|वाल्धेइम]]ले पृथ्वी दिवसको अवलोकन 1972मा मार्च इक्विनोक्सको समान उत्सवों संग गर्यो, र त्यतिखेर देखि संयुक्त राष्ट्र पृथ्वी दिवस उत्सव प्रतिवर्ष मार्च इक्विनोक्सको मनाया जान्छ (संयुक्त राष्ट्र 22 अप्रिलको वैश्विक घटना संग पनि काम गर्दछ)
[[मार्गरेट मीड|मारग्रेट मीड]]ले पनि सम्पात (इक्विनोक्स) पृथ्वी दिवसको लागि आफ्नो समर्थन दिए, र 1978मा घोषित गर्यो:
<blockquote>
"पृथ्वी दिवस पहिलो पवित्र दिन हो जुन सबै राष्ट्रीय सीमाओंको पार गर्दछ, फेरि पनि सबै भौगोलिक सीमाहरुको आफैमा समाये भएका छ, सबै पहाड, महासागर र समयको सीमाहरु यसमा शामिल छन्, र पूरी दुनियाको मान्छेहरुलाई एक गूंजको द्धारा बांध दिइन्छ, यो प्राकृतिक संतुलनको बनाए राखनको लागि समर्पित छ, फेरि पनि पुरा ब्रह्माण्डमा प्रविधी, समय मापन, र तुरुन्त सञ्चारको कायम राखिन्छ।
<br />
पृथ्वी दिवस खगोल शास्त्रीय घटनामा एक नयाँ तरिका देखि ध्यान केन्द्रित गर्दछ- जुन सबै भन्दा प्राचीन तरीका पनि छ- वर्नल इक्विनोक्सको उपयोग गर्दै, जस समय सूर्य पृथ्वीको भूमध्य रेखाको पार गर्दै पृथ्वीको सबै भागहरुमा दिन र रातको लम्बाईको बराबर गर्छ।
वार्षिक पञ्चांगमा यस बिंदु मा, पृथ्वी दिवस प्रतीकहरुको कुनै पनि स्थानीय या विभाजक समुच्चय देखि सम्बंधित हुदैन, जीवनको कुनै पनि एक रूपको दोस्रो रूपमा प्रभावी होने या सत्यको स्थितिको हैन देख्न सकिन्छ।
तर मार्च सम्पातको चुनाव एक सहभाजित घटनाको ग्रहीय प्रेक्षणको संभव बनइन्छ, र एक ध्वज जुन पृथ्वीको अन्तरिक्ष देखि उपयुक्त रूपले दर्शाता छ।"
<ref>[9] ^ मार्गरेट मीड, "पृथ्वी दिवस," EPA जर्नल, मार्च 1978.</ref>
</blockquote>
सम्पातको क्षण मा, [[जापानी शांति घंटी|जापानी शान्ति घंटी]] बगएर पृथ्वी दिवसको प्रेक्षण गर्न पारंपरिक छ, यस घंटीको जापानको द्धारा संयुक्त राष्ट्रको दान गर्यो गएको थियो।<ref>[10] ^ [http://www.un.org/pubs/cyberschoolbus/untour/subjap.htm "जापानी शांति बेल"] संयुक्त राष्ट्र "साइबर स्कूल बस". [[25 अप्रिल]] [[2006]]को उपलब्ध</ref> यिनी सालहरुमा दुनियाको धेरै स्थानहरुमा उत्सव मनाये गए, साथ नै संयुक्त राष्ट्रमा पनि उत्सव मनाया गया. 20 मार्च 2008 को, संयुक्त राष्ट्रको उत्सवको वाहेक, न्यूजील्याण्डमा उत्सव मनाये गए, र केलिफोर्निया, वियना, पेरिस, लिथुअनिया, टोकियो र धेरै अन्य स्थानहरुमा घंटियां बजायीं गयीं.
संयुक्त राष्ट्रमा समान्त पृथ्वी दिवसको आयोजन अर्थ सोसाइटी फाउंडेशनको द्धारा गरिन्छ।<ref>[11] ^ [http://www.earthsocietyfoundation.org "पृथ्वी सोसायटी फाउंडेशन"]</ref>
== 22 अप्रिलको अनुसरण ==
=== 1970को पृथ्वी दिवस भन्दा पहिले बढती भए पर्यावरणीय गतिविधिहरु. ===
1960को दशक, संयुक्त राज्यमा पारिस्थितिकीको लागि सैद्धांतिक र व्यवहारिक दुवै नै प्रकार देखि धेरै गतिशील रहे.
1960 दशकको मध्यमा कोंग्रेसले स्वीपिंग [[जंगल अधिनियम|वाइल्डरनेस अधिनियम]] पारित गर्यो, र सर्वोच्च न्यायालयको न्यायाधीश [[विलियम ओ डगलस]]ले पूछा, "कौन रुखहरुको लागि बोल रहेको छ ?"
1960को प्रारंभमा [[नासाओ काउंटी, न्यूयर्क|नसाऊ काउंटी, न्युयोर्क]]मा [[DDT]]को बिरुद्ध जन साधारण सक्रियताले [[राहेल कार्सन|राचेल कार्सन]]को आफ्नो श्रेष्ठ विकृत पुस्तक [[साइलेंट स्प्रिंग]] लेखनको लागि प्रेरित गर्यो।
[[राल्फ नादर|राल्फ नाडर]] ले 1970मा [[परिस्थिकी-विज्ञान|पारिस्थितिकी]]को महत्त्वको बारेमा कुरा गर्न शुरू गर्यो।
=== पृथ्वी दिवस 1970 ===
[[File:GaylordNelson.jpg|right|thumb|जेराल्ड नेल्सन]]
व्यापक पर्यावरण प्रदूषणको प्रतिक्रिया स्वरुप, [[विस्कांसिन|विस्कोंसिन]] भन्दा एक [[संयुक्त राज्य अमेरिकाको सीनेट|अमेरिकी सीनेटर]], [[जेराल्ड नेल्सन]]ले एक [[पर्यावरणवाद|पर्यावरणी]] [[शिक्षण]], या पृथ्वी दिवसको शुरुवात [[22 अप्रिल]] [[1970]]को गरे।
उस साल 20 मिलयन भन्दा अधिक मान्छेहरुले भाग लिया, र अब पृथ्वी दिवस प्रतिवर्ष [[22 अप्रिल]]को 175 देशहरुमा राष्ट्रीय सरकारहरु र 500 मिलियन भन्दा अधिक मान्छेहरुको द्धारा प्रेक्षित गरिन्छ। {{Fact|date=June 2009}}
एक पर्यावरण कार्यकर्ता, सीनेटर नेल्सन ने, एक पर्यावरणी मुद्देको लागि लोकप्रिय राजनैतिक समर्थनको प्रदर्शनको आशा मा, यस उत्सवको आयोजनमा मुख्य भूमिका निभाए,
उनिले यसलाई तत्कालीन सबै भन्दा प्रभावी [[भियतनाम युद्धको विरोध|विएतनाम युद्ध विरोध]]मा प्रतिरूपित गर्यो।<ref>[13] ^ ब्राउन, टिम ([[11 अप्रिल]] [[2005]] [http://usinfo.state.gov/gi/Archive/2005/Apr/11-390328.html "पृथ्वी दिवस के है?"] [[संयुक्त राज्य अमेरिका विभाग राज्य के]]. [[25 अप्रिल]] [[2006]]को उपलब्ध</ref> पृथ्वी दिवसको अवधारणा सबै भन्दा पहिले [[फ्रेड दत्तन]]को द्धारा लिखित [[जन एफ कैनेडी|JFK]]को लागि ज्ञापनमा प्रस्तावित गरियो।
<ref name="fd">{{cite web|title=Fred Dutton 1923-2005|url=http://www.freddutton.com}}</ref>
[[सेंटा बारबरा, क्यालिफोर्निया]]को समुदाय पर्यावरण परिषदको अनुसार:
<blockquote>
भनिन्छ कि पृथ्वी दिवसको धारणाको सीनेटर जेराल्ड नेल्सनले सेंटा बारबरा देखि घूमएर आन पछि शुरू गर्यो, यो शुरुवात 1969मा [[1969 सेंटा बारबराको तेलको रिसाव|भयंकर तेल रिसाव]]को ठीक पछि भए.
त्यो यो देखेर यति आग-बबूला भएका कि उनी वशिंगटन फिर्ता फर्किए र 22 अप्रिलको पृथ्वी दिवस मनानेको लागि एक राष्ट्रीय दिवसको रूपमा एक चर्चित बिल पारित गर्यो।
<ref>[http://www.communityenvironmentalcouncil.org/Events/Earthday/ "पृथ्वी दिवस".] सांता बारबरा समुदाय पर्यावरण परिषद. [[25 अप्रिल]] [[2006]]को उपलब्ध</ref>
</blockquote>
[[File:Denis hayes 1980.jpg|right|thumb|डेनिस हायेस]]
सेनेटर नेल्सनले गतिविधिहरुको राष्ट्रीय समन्वयको लागि [[हार्वर्ड विश्वविद्धालय]]को स्नातक छात्र [[डेनिस हायेस|डेनिस हेल्स]]को नियुक्त गर्यो। हयेजले भन्यो कि उनी चाहते हैं कि पृथ्वी दिवस "पारम्परिक राजनैतिक प्रक्रियाले हटकर हो."<ref name="time-memento">{{cite web | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,943782,00.html | title = A Memento Mori to the Earth | accessdate = | date = [[1970-05-04]] | work = [[Time (magazine)|Time]] }}</ref>[[ग्रेट ड्यूबेल|गरेट ड्यूबेल]]ले [[दी एन्वायरन्मेंट हेंडबुक|एन्वायरनमेंटल हेंड बुक दी फर्स्ट गाइड टू दी एन्वायरनमेंटल टीच-इन]]को संकलन र सम्पादन गर्यो।
यसको प्रतीक थियो एक हरे रंगको ग्रीक अक्षर [[थेटा|थीटा]] "दी डेड थीटा"
समारोहको आयोजकहरुमा भन्दा एकले भने:
<blockquote>
"हामि मा्यावरणी घटनाहरुको एक पूर्ण र ठूलो रेंजमा सार्वजनिक रूचिको एकदम मात्रामा ध्यान केन्द्रित गर्न जाँदैछन्, हामी यस्तो तरिका देखि यस्तो गर्नेछन् ताकि यो उनको बीच अंतर्सम्बन्धहरुलाई चित्रित करे र मान्छे यसको द्धारा स्थिरतापूर्वक एक तस्वीरको रूपमा पुरा मामलामा ध्यान दें, समाजको त्यो चित्र जुन जोड देखि गलत दिशामा जा रहेको छ र यसलाई रोकएर मोडना हुनेछ।
</blockquote>
<blockquote>
"यो एक धेरै ठूलो मामला हुनेछ, मलाई लागइन्छ। अब हाम्रो नजिकै 12,000 हाई स्कूलहरु मा, 2000 कोलेजहरुमा र विश्वविद्धालयहरुमा दुइ हजार अन्य समुदायहरुमा कार्यरत समूह छन्। मेरो ख्यालमा यो भन्न सुरक्षित हुनेछ कि मान्छेहरुको कुल संख्या जुन कुनै न कुनै तरिका यस काममा भाग लेगी, धेरै मिलियन होने जा रही छ।<ref>[19] ^ [http://www.upi.com/Audio/Year_in_Review/Events-of-1970/Apollo-13/12303235577467-2/#title "पारिस्थितिकी: 1970 वर्ष समीक्षा मा, UPI.com]</ref>
</blockquote>
यो विएतनाम युद्ध विरोध कार्यक्रम सहित राष्ट्रव्यापी घटना हो, तर मानिन्छ कि यो पर्यावरण सन्देशको लागि प्रतिकर्षणउत्पन्न करेगी. वाशिंगटन DCको घटनाक्रममा [[पेटे सीगर|पीट सीगेर]] प्रमुख वक्ता र कलाकार थिए। [[पल न्यूमेन|पाल न्यूमेन]] र [[अली मेकग्रा|अली मैक्ग्रा]]ले न्यूयार्क शहरको घटनामा भाग लिए।<ref>[20] ^ [http://wellington.usembassy.gov/environment.html "पर्यावरण".] संयुक्त राज्य अमेरिकाको दूतावास, वेलिंगटन, न्यूजीलैंड. [[25 अप्रिल]] [[2006]]को उपलब्ध</ref>
इस घटनाको विरोध गर्न सबै भन्दा उल्लेखनीय संगठन थियो [[डटर्स अफ अमेरिकन रेवोलुशन]].
=== पृथ्वी दिवस 1970को परिणाम ===
[[File:Earth Day 2007 at City College San Diego.JPG|left|thumb|पृथ्वी दिवस 2007 सेन डिएगोको सेन डिएगो सिटी कलेज, क्यालिफोर्निया में.]]
पृथ्वी दिवस संयुक्त राज्य अमेरिका र दुनियामा लोकप्रिय साबित भयो।पहिले पृथ्वी दिवसमा भाग लिन वाला र प्रशंसक दुइ हजार कोलेजों र विश्वविद्धालहरु मा, प्रायः दस हजार प्राथमिक र माध्यमिक स्कूलहरु मा, र संयुक्त राज्य अमेरिकामा सैंकडों संस्थाहरुमा थिए।ज्यादा महत्वपूर्ण कुरा यो हो कि "पर्यावरण सुधारको पक्षमा शांतिपूर्ण प्रदर्शनहरुलाई लागि 20 लाख अमेरिकीहरु ले स्प्रिंग सनशाइनमा भाग लिए।" <ref>लुईस, जैक (नवंबर 1985). [http://epa.gov/35thanniversary/topics/epa/15c.htm "जन्म EPA की".] ''[[संयुक्त राज्य पर्यावरण सुरक्षा एजेंसी]]'' ''[[25 अप्रिल]] [[2006]]को उपलब्ध ''</ref>
सेनेटर नेल्सनले भन्यो कि यस पृथ्वी दिवसले [[जनसाधारण स्तर|जनसाधारण]] स्तरमा स्वतः प्रतिक्रियाको कारण "काम" गर्यो।
बीस मिलियन प्रदर्शनकारिहरु र हजारों स्कूलहरु र स्थानीय समुदायहरुले भाग लिए।<ref>[22] ^ नेल्सन, जेराल्ड. [http://earthday.envirolink.org/history.html " पहिलो पृथ्वी दिवसको कसरि आयो".] Envirolink.org. [[22 अप्रिल]] [[सन् २००७|2007]]को उपलब्ध</ref> उनले पहिले पृथ्वी दिवसको श्रेय संयुक्त राज्यको राजनेताहरुलाई दिए, जसको पर्यावरणी [[विधान|विधायिका]]मा एक ठोस र स्थायी क्षेत्र हो। 1970को पृथ्वी दिवस संग कोंग्रेसको द्धारा धेरै महत्वपूर्ण कानून पारित गरिएको(थियो), जसमा शामिल छन्, [[स्वच्छ वायु अधिनियम]], वन भूमि र [[महासागर]], र [[संयुक्त राज्य पर्यावरण सुरक्षा एजेंसी|संयुक्त राज्य पर्यावरण सुरक्षा एजेन्सी]]को निर्माण .
<ref name="edn history" />
अब यो 175 देशहरुमा मनाया जान्छ, र लाभ रहित [[पृथ्वी दिवस नेटवर्क]] यसको समन्वयन गर्दछ, जसको अनुसार अब पृथ्वी दिवस "विश्वको सबै भन्दा ठूलो धर्म निरपेक्ष अवकाश छ, जसलाई प्रतिवर्ष आधा बिलियन भन्दा अधिक मान्छेहरुको द्धारा मनाया जान्छ।"
<ref>[24] ^ [http://www.earthday.org/about/default.aspx "पृथ्वी दिवस नेटवर्कको बारे में".] www.earthday.org. [[22 अप्रिल]] [[सन् २००७|2007]]को उपलब्ध</ref> पर्यावरण समूहोंले पृथ्वी दिवसको एक कार्यशील दिवस बनाउनको लागि प्रयास किये छन्, जुन मानवको व्यवहारको परिवर्तित गर्छन र नीति परिवर्तनहरुलाई बढावा दिछन।
<ref name="edn history">[25] ^ [http://www.earthday.net/resources/history.aspx "पृथ्वी दिवसको इतिहास".] पृथ्वी दिवस नेटवर्क. [[25 अप्रिल]] [[2006]]को उपलब्ध</ref>
=== 22 अप्रिलको महत्व ===
* सीनेटर नेल्सनले यस्तो तारीखको चुनयो जुन कलेज केम्पसमा पर्यावरण शिक्षणको भागीदारीको अधिकतम गरेर सके. उनले निर्धारित गरे कि यसको लागि 19-25 अप्रिल सम्मको सप्ताह सर्वोत्तम छ।
यो परीक्षा या वसंतको छुट्टिहरुको समयमा आउँदैन, न त यस समय धार्मिक छुट्टियां जस्तै ईस्टर आदि हुन्छं, र वसंतमा यति पर्याप्त ढिलाई बाट हुन्छ कि यस समय मौसम राम्रो हुन्छ।
ज्यादा विद्धार्थिहरुको कक्षामा रहनको आषा हुन्छ, र सप्ताहको मध्यमा अन्य घटनाहरु संग कम प्रतिस्पर्धा हुन्छ, यसैले उनले बुधवार, 22 अप्रिलको चुना.
पूछे गए पछि कि के उनले जानिजानि लेनिनको सौंवें जन्मदिनको चुनएको छ , नेल्सनले स्पष्ट गरे कि प्रत्येक वर्षमा 365 दिन हुन्छन्, र दुनियामा 3.7 बिलियन मान्छे रहछन, त हरेक दिन 10 मिलियन मान्छेहरुको जन्म दिन हुन्छ।
"कुनै पनि दिन, धेरै सारा अच्छे र बुरे मान्छे जन्मे छन्," उनले भने."एक व्यक्ति जसलाई धेरै देखि मान्छे दुनियाको प्रथम पर्यावरणवादी मानछन, उनी हैं [[एसीसीको सेंट फ्रांसिस|असीसीको संत फ्रांसिस]], जसको जन्म 22 अप्रिलको भयो।"<ref>[26] ^ क्रिस्टोफेर्सन, बिल, "दीमा फ्रम क्लियर लेक: पृथ्वी दिवसको संस्थापक जेराल्ड नेल्सन", विस्कोंसिन प्रेस विश्विद्धालय, मेडिसन, 2004, पी. 310</ref>
* [[21 अप्रिल]] [[जन मुइर]]को जन्म दिन थियो, जसले [[सियरा क्लब]]को स्थापना गरे। आयोजक यस कुराको हैन भूले थिए कि मुइरको जन्मदिन अप्रिल 22को हुन्छ। {{Fact|date=January 2009}}
* [[22 अप्रिल]] [[1970]] [[व्लादिमीर लेनिन]]को 100 वां जन्मदिन थियो। ''[[टाइम (पत्रिका)|टाइम]]''को रिपोर्टको अनुसार केही मान्छेहरुको संदेह थियो कि यो दिनांक कुनै संयोग छैन, तर एक संकेत थियो कि घटना "एक कम्युनिस्ट चालाकी" थियो र [[डटर्स अफ अमेरिकन रेवोलुशन|डटर्स अफ दी अमेरिकन रेवोल्यूशन]]को एक सदस्यले भने, "विनाशी तत्व यस कुराको योजना बनयो रहे हैं कि अमेरिकी बच्चाहरु एक यस्तो वातावरणमा रहें जुन उनको लागि राम्रो छ।"
<ref name="time-memento" /> [[फेडरल ब्यूरो अफ इन्वेस्टिगेशन|यू. एस. फेडेरल ब्यूरो अफ इन्वेस्टीगेशनको निदेशक]], [[जे एडगर हूवर|जे. एडगर हूवर]]को लेनिन संग यो सम्बन्ध संदेहात्मक लगा; यो अभियोग लागायाइयो कि FBIले 1970को प्रदर्शनमा निरीक्षण गर्यो।
<ref>{{cite news|author=Finney, John W.|url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0917F73A5F127A93C7A8178FD85F458785F9|title=MUSKIE SAYS F.B.I. SPIED AT RALLIES ON '70 EARTH DAY|publisher=''The New York Times''|date=[[April 15]] [[1971]]|page=1}}</ref> यो विचार कि यस दिनांकको लेनिनको सय वर्ष पुरा गर्नको उत्सवको रूपमा चुनाइएको छ, अझै पनि केही खेमहरुमा पाइन्छ,<ref>{{Citation |title= Of Leo and Lenin: Happy Earth Day from the Religious Right |journal= Church & State |volume= 53 |issue= 5 |date= May 2000 |pages= 20 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.capmag.com/article.asp?ID=3382 |title= This Earth Day Celebrate Vladimir Lenin's Birthday! |accessdate= 2007-04-22 |last= Marriott |first= Alexander |date= [[2004-04-21]] |work= Capitalism Magazine }}</ref> हुनत लेनिनको कहिल्यै पनि एक पर्यावरणवादी मानिएन.
केहि टाढा छूट गए समूहोंले यो पनि भन्यो कि उनले प्रारंभिक संगठनात्मक अवधिको समयमा 22 अप्रिलको चुननको लागि नेल्सनको 'प्रभावित' गर्यो, तर यो उनको चेतना पूर्ण निर्णय प्रतीत हुदैन।
* [[22 अप्रिल]] [[जूलियस स्टर्लिंग मोर्टन]]को पनि जन्मदिन छ, जुन [[अर्बोर दिवस|अर्बोर डे]]को संस्थापक थिए, यो दिन एक राष्ट्रीय वृक्षारोपण अवकाश छ, जुन 1872मा शुरू भयो।
अर्बोर दिवस [[नेब्रास्का]]मा 1885 देखि नीतिगत छुट्टी बन्यो.नेशनल अर्बोर डे फाउंडेशनको अनुसार "राज्य अनुसरणको लागि सबै भन्दा सामान्य दिन हो अप्रिल महिनाको अन्तिम शुक्रवार.... तर अन्य समयमा धेरै राज्य अर्बोर दिवस, सर्वश्रेष्ठ वृक्ष रोपण मौसम संग संयोगवश मेल खाछन।" <ref>{{cite web |url= http://www.arborday.org/arborday/history.cfm |title= Arbor Day's Beginnings |accessdate=2007-04-22 |publisher= The National Arbor Day Foundation }}</ref> नेब्रास्काको वाहेक, जहाँ यसको उत्पत्ति भए, यो व्यापक रूपले अधिक विस्तरित पृथ्वी दिवसको रूपमा स्थापित भएको छ।
=== पृथ्वी सप्ताह ===
{{Cleanup|date=April 2011}}
कई शहर पृथ्वी दिवसको पृथ्वी सप्ताहको रूपमा पुरा सप्ताहको लागि मनाते छन्, सामान्यतया [[16 अप्रिल]] देखि शुरू गरेर के, 22 अप्रिलको पृथ्वी दिवसको दिन यसलाई समाप्त गरिन्छ।
<ref name="chicago">{{cite web|title=City Celebrates Earth Week|publisher=City of Chicago|date=2007|accessdate=2008-04-01|url=http://www.cityofchicago.org/city/webportal/portalContentItemAction.do?topChannelName=HomePage&contentOID=536937837&Failed_Reason=Invalid+timestamp,+engine+has+been+restarted&contenTypeName=COC_EDITORIAL&com.broadvision.session.new=Yes&Failed_Page=%2fwebportal%2fportalContentItemAction.do}}
</ref> यिनी घटनाहरुलाई पर्यावरण देखि सम्बंधित जागरूकताको बढावा दिनको लागि डिजाइन गरिन्छ। यिनी घटनाहरुमा शामिल छन्, पुनः चक्रीकरणको बढावा दिन, ऊर्जाको प्रभावितामा सुधार गर्न, र डिज्पोजेबल वस्तुहरुमा कमी ल्यान.
<ref>[40] ^ उदाहरण [http://www.kidzworld.com/article/3382-earth-day-cleaning-up-our-planet/ "पृथ्वी दिवस:: हाम्रो ग्रह गर्यो सफाई "] Kidzworld.com 2009-03-25को पुनः प्राप्त</ref>
22 अप्रिल वार्षिक इओवाहक "वर्चुअल क्रुयसहरु"को पनि तिथि हो। दुनिया भर देखि लाखों मान्छे इसमे भाग लिछन।
=== पृथ्वी दिवस पर्यावरणीय ध्वज ===
[[File:EcologyTheta.svg|thumb|150px|right|पारिस्थितिकीय फ्लैग थेटा संग]][[विश्वको ध्वज|विश्वको ध्वजों]]को अनुसार, [[पारिस्थितिकीय ध्वज (अमेरिका)|पारिस्थितिक ध्वज]]को निर्माण [[कार्टूनिस्ट]] [[रन कोब्ब|रोन कोब्ब]]को द्धारा गरियो, र यसलाई [[7 नवंबर|7 नोभेम्बर]], [[1969]]को [[लस एंजिल्स फ्री प्रेस|लोस एंजेलेस फ्री प्रेस]]मा प्रकाशित गरियो, र फेरि यसलाई [[पब्लिक डोमेन|सार्वजनिक डोमेन]]मा राखाइयो. यो प्रतीक "E" तथा "O" अक्षरोंको संयोजन देखि बनायाइयो थियो, जसलाई क्रमशः "Environment" तथा "Organism" शब्दहरु देखि लियाइयो थियो।
इस झंडेको प्रतिरूप संयुक्त राज्य अमेरिकी ध्वज देखि लियाइयो थियो र यसमा एक पछि एक तेरह हरियो र सफेद धारियां थीं.
यसको [[गुआंगजौ (हेरालड्री)|केंटन]] हरियो थियो र यसमा पीला [[थेटा|थीटा]] थियो। पछिको ध्कारणरुमा थीटाको उपयोग ऐतिहासिक रूपले या त एक चेतावनीको प्रतीकको रूपमा या [[शांति प्रतीक|शांतिको प्रतीक]]को रूपमा गरियो। थीटा त्यस पछि पृथ्वी दिवस देखि सम्बंधित भयो।
एक16 वर्षीय स्कूल छात्र [[बेट्सी बोज|बेट्सी वोगेल]] जुन पर्यावरणी एडत्योकोट र सामाजिक कार्यकर्ता थिए, उनिलाई कोस्ट्युम सिलना र अनोखे उपहार बनाउन पसंद थियो, उनले पहिले पृथ्वी दिवसको सम्झनामा एक 4 x {{convert|6|ft|m|sing=on}} हरीयो र सफेद "थीटा" पारिस्थितिक ध्वज बनाया.
प्रारंभमा उनिलाई यस ध्वजको [[श्रेवेपोर्ट, लुइसियाना|श्रेवेपोर्ट, लुसियाना]]मा [[सीई बिर्ड हाई स्कूल|सी ई बिर्ड हाई स्कूल]]मा लहरानेको आज्ञा हैन दी गयी, वोगेलले [[लुइसियाना राज्य विधानमंडल|लुसियाना राज्य विधायिका]] र [[लुइसियानाको राज्यपालोंको सूची|लुसियानाको गवर्नर]] [[जन मेककीथन|जन मेककीथेन]] देखि पृथ्वी दिवसको समय ध्वजको प्रदर्शनको अनुमति प्राप्त गर्यो। {{Fact|date=April 2009}}
=== पृथ्वी दिवसमा आलोचनायें ===
[[File:Earth Day Canada logo.svg|thumb|upright|पृथ्वी दिवस क्यानाडा मान्छेहरु]]
केहि पर्यावरणवादी पृथ्वी दिवसको समालोचक बनए, खास गरेर उनी जुन [[चमकीला हरित पर्यावरणवाद|ब्राईट ग्रीन एन्वायरनमेंटलिज्म कैम्प]]मा शामिल थिए। उनको दावा थियो कि पृथ्वी दिवस पर्यावरणको खरखावको सीमित गर्नको प्रतीक हो, र यसलाई मनाने देखि यसको उपयोगिता र कम भएको छ।
<ref>[43] ^ [http://www.worldchanging.com/archives//006520.html वर्ल्ड चेंजिंग: एक हरित उज्जवल भविष्य बनाउनको लागि उपकरण, मडल र विचार: यस पृथ्वी दिवसको तपाईंको अन्तिम बनाओ!]</ref>
5 मई, 2009को [[द वाशिंगटन टाइम्स|द वशिंगटन टाईम्स]] लि गर्यो तुलना पृथ्वी दिवस देखि गर्यो, दावा गरे कि [[अर्बोर दिवस]] रुखहरुको एक खुश, गैर-राजनैतिक उत्सव छ, जबकि पृथ्वी दिवस एक निराशावादी, राजनैतिक विचार छ जुन मानवमा नकारात्मक रोशनीको दर्शाता छ।
<ref>[44] ^ [http://www.washingtontimes.com/news/2009/may/05/arbor-vs-earth-day/ अर्बोर बनाम पृथ्वी दिवस] द वाशिंगटन टाइम्स, 5 मई, 2009</ref>
=== पृथ्वी दिवस पर्यावरणीय ध्वज ===
[[चित्र:EcologyTheta.svg|thumb|150px|right|पारिस्थितिकीय फ्लैग थेटाको साथ]]
=== पृथ्वी दिवसमाथि आलोचनाहरु ===
[[चित्र:Earth Day Canada logo.svg|thumb|upright|पृथ्वी दिवस क्यानाडा लोगो]]
== यो पनि हेर्नुहोस् ==
* [[दबाइ विक्रेता पृथ्वी दिवस मनाउँछन्.|दवा विक्रेता र पृथ्वी दिवस]]
* [[पृथ्वी चार्टर]]
* [[पृथ्वी दिवस रविवार]]
* [[पृथ्वीको झंडा|पृथ्वी झंडा]]
* [[पृथ्वी घंटा]]
* [[ई डे|ई डे (eDay )]]
* [[ग्रीन एप्पल संगीत और कला महोत्सव]] (GAMAF)
* [[ग्रीन कार्यालय सप्ताह|हरित कार्यालय सप्ताह]]
* [[पर्यावरण तिथिहरुको सूची]]
* [[राष्ट्रीय हरित सप्ताह|राष्ट्रीय हरा सप्ताह]]
* [[ओजोन कार्य दिवस]]
* [[प्रजातिको जुलूस]]
* [[सूर्य-पृथ्वी दिवस]]
* [[सस्टेनेबल लिविंग फेस्टिवल]]
* [[विश्व वातावरण दिवस|विश्व पर्यावरण दिवस]]
* [[दुनिया पार्टी दिवस|विश्व पार्टी दिवस]]
== संदर्भ ==
{{reflist}}
== बाहिरी लिंक्स ==
{{wikinews|Earth Day 2008 marked in various ways}}{{wikinews|Earth Day 2009 celebrated around the globe}}
{{wikiquote|Environment}}
{{commons|Earth Day}}
[[श्रेणी:संयुक्त राष्ट्र दिवस]]
| 