"जलवायु परिवर्तन" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

कुनै सम्पादन सारांश छैन
काटछाँट गरियो
पङ्क्ति ८:
[[चित्र:Instrumental Temperature Record.png|thumb|280px|वैश्‍विक मध्‍य सतहको ताप 1961-1990 को सापेक्ष भन्दा अलग छ]]
[[चित्र:Global Warming Map.jpg|thumb|280px|1995 देखि 2004 को समयमा औसत धरातलीय तापमान 1940 देखि 1980 सम्मको औसत तापमान भन्दा भिन्न देखिन्छ]]
'''भूमंडलीय ऊष्मीकरण''' (ग्‍लोबल वर्मिंग)को अर्थ [[पृथ्वी|पृथ्‍वी]]को निकटस्‍थ-सतहको वायु र [[महासागर]]को [[औसत तापमान]] ([[:en:Instrumental temperature record|average measured temperature]])मा 20औं शताब्‍दी देखि भैरहेको वृद्धि र त्यसको अनुमानित निरंतरतानिरन्तरता हो।
 
पृथ्‍वीको सतहको निकटको वायुको औसत तापमानमा 2005 सम्म 100 वर्षको समयमा 0.74 ± ([[:en:Plus-minus sign|±]]) 0.18 °[[सेल्सियस|C]] (1.33 ± 0.32 °[[फरेनहाइट|F]])ले वृद्धि भएको छ।<ref name="grida7"><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url= http://ipcc-wg1.ucar.edu/wg1/Report/AR4WG1_Print_SPM.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | title=Summary for Policymakers | work=Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change | accessdate=2007-02-02 | date=[[2007-02-05]] | publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]|quote=The updated hundred-year linear trend (1906 to 2005) of 0.74 °C [0.56 °C to 0.92 °C] is therefore larger than the corresponding trend for 1901 to 2000 given in the TAR of 0.6 °C [0.4 °C to 0.8 °C].}}
--></ref> जलवायु ''जलवायु परिवर्तनमा अन्तर सरकार प्यानल'' ([[:en:Intergovernmental Panel on Climate Change|Intergovernmental Panel on Climate Change]])(IPCC)ले निष्कर्ष निकालेको छ कि "२० औं शताब्दीको मध्य देखि संसारको औसत तापमानमा जो वृद्धि भएको छ त्यसको मुख्य ([[:en:Attribution of recent climate change|due to]]) कारण एन्थ्रो पोजेनिक ([[:en:anthropogenic|anthropogenic]]) ( मनुष्य द्वारा निर्मित ) [[ग्रीनहाउस ग्यास|ग्रीनहाउस ग्यास]] ([[:en:greenhouse gas|greenhouse gas]])को अधिक मात्राको कारण भएको हो"<ref name="grida7" /> [[ग्रीन हाउस प्रभाव|ग्रीनहाउसको असर]] हैI [[ज्वालामुखी]] संग मिलेर [[सौर परिवर्तन]] ([[:en:solar variation|solar variation]]) जस्तो प्राकृतिक घटनाहरू 1950 भन्दा पहिले वाला औद्योगिक समय सम्म कम गर्मीको प्रभाव दिखाई दिथे तथा 1950 पछि यसको चिसो भएको अल्प प्रभाव दिखाई दिथे।<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url= http://ipcc-wg1.ucar.edu/wg1/Report/AR4WG1_Print_Ch09.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | title=Understanding and Attributing Climate Change | work=Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change | accessdate=2007-05-20 | date=[[2007-05-07]] | publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]] | last=Hegerl | first=Gabriele C. | coauthors=''et al.'' | pages=690
| quote=Recent estimates (Figure 9.9) indicate a relatively small combined effect of natural forcings on the global mean temperature evolution of the seconds half of the twentieth century, with a small net cooling from the combined effects of solar and volcanic forcings}}
-->
</ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal | last=Ammann | first = Caspar | coauthors =''et al.'' | date=[[2007-04-06]] | title=Solar influence on climate during the past millennium: Results from ransient simulations with the NCAR Climate Simulation Model | journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume=104 | issue=10 | pages=3713–3718 | url=http://www.pnas.org/cgi/reprint/104/10/3713.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | quote=However, because of a lack of interactive [[ozone]], the model cannot fully simulate features discussed in (44)." "While the NH temperatures of the high-scaled experiment are often colder than the lower bound from proxy data, the modeled decadal-scale NH surface temperature for the medium-scaled case falls within the uncertainty range of the available temperature reconstructions. The medium-scaled simulation also broadly reproduces the main features seen in the proxy records." "Without anthropogenic forcing, the 20th century warming is small. The simulations with only natural forcing components included yield an early 20th century peak warming of ≈0.2&nbsp;°C (≈1950 AD), which is reduced to about half by the end of the century because of increased volcanism. | doi=10.1073/pnas.0605064103 | pmid=17360418}}
--></ref>
 
इन निष्कर्षोंको पुष्टि [[जलवायु परिवर्तनमा वैज्ञानिक परामर्श|प्रमुख औद्योगिक देशहरू]] ([[:en:Scientific opinion on climate change|scientific societies and academies of science]]) <ref>2001को संयुक्त बयानमा हस्ताक्षर गर्ने वैज्ञानिक अकादमियहरूमा [[अष्ट्रेलिया]] , [[बेल्जियम]] ([[:en:Belgium|Belgium]]), [[ब्राजील]] , [[क्यानाडा]] , [[कैरिबियाई]] ([[:en:the Caribbean|the Caribbean]]), [[चीन]] , [[फ्राँस|फ्रान्स]] , [[जर्मनी]] , [[भारत]] , [[इंडोनेशिया]] , [[आयरलैंड]] ([[:en:Ireland|Ireland]]), [[इटाली]] , [[मलेशिया]] , [[न्यूजीलैंड]] , [[स्वीडेन]] , र [[संयुक्त राजशाही (ब्रिटेन)|यूके]] छन्।2005 बयानमा [[जापान]], [[रुस|रूस]] र [[संयुक्त राज्य अमेरिका|यूएस]]को पनि शामिल गर्‍यो गएको थियो। 2007 बयानमा [[मेक्सिको|मेक्सिकों]] र [[दक्षिण अफ्रीका|दक्षिणी अफ्रीका पनि यसमा जौड दिए गए थे]]।व्यावसायिक समितिहरूमा अमरीकी मौसम विज्ञान समिति, अमरीकी भूभौतिकी संघ, अमरीकी भौतिकी संस्‍थान, अमरीकी खगोलीय समिति, विज्ञानको प्रगतिको लागि अमरीकी संघ, लन्डनको भौगोलिक समितिको ‍टेरीटीग्राफी आयोग, अमरीकाको भौगोलिक समिति, अमरीकी रसायन समिति तथा इंजीनियर्स असस्‍टटेलियार</ref> को सबै राष्ट्रिय वैज्ञानिक अकादमियों सहित कम से कम 30 [[जी-आठ|वैज्ञानिक समितिहरू र विज्ञान अकादमियों]] लेको छ।<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title = The Science Of Climate Change | publisher = [[Royal Society]] | url = http://royalsociety.org/displaypagedoc.asp?id=13619 | accessdate = 2008-01-04 |date=May 2001}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title = Joint science academies' statement: Global response to climate change | publisher = [[Royal Society]] | url = http://royalsociety.org/displaypagedoc.asp?id=20742 | accessdate = 2008-01-04 |date=June 2005}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title = Joint science academies' statement on growth and responsibility: sustainability, energy efficiency and climate protection | publisher = [http://www.pik-potsdam.de/index_html Potsdam Institute for Climate Impact Research] | url = http://www.pik-potsdam.de/aktuelles/archiv/aktuelle/dateien/G8_Academies%20Declaration.pdf | accessdate = 2008-01-04 |date=May 2007}}
--></ref> जहाँ [[ग्लोबल वार्मिंगको प्रमुख वैज्ञानिक मूल्यांकनको विरोध वाला वैज्ञानिकहरूको सूची|एक ओर केही निजी वैज्ञानिकहरू]] ([[:en:List of scientists opposing the mainstream scientific assessment of global warming|individual scientists]])ले आईपीसीसीको केही खोजहरूको प्रति असहमति व्यक्त गरे छ,<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title = Don't fight, adapt | publisher = [[National Post]] | url = http://www.nationalpost.com/news/story.html?id=164002 | accessdate = 2007-11-18 |date=December 2007}}
-->
</ref> वहीं दोश्रो ओर जलवायु परिवर्तन पर
कार्य गरेर रहे अधिकांश वैज्ञानिकहरूले आईपीसीसीको प्रमुख निष्कर्षोंमा सहमति जताई छ।<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title = A guide to facts and fictions about climate change | publisher = [[Royal Society]] | url = http://www.royalsoc.ac.uk/downloaddoc.asp?id=1630 | accessdate = 2007-11-18 | date = March 2005 | quote = "However, the overwhelming majority of scientists who work on climate change agree on the main points"}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title = Beyond the Ivory Tower: The Scientific Consensus on Climate Change | publisher = [[Science Magazine]] | url = http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/306/5702/1686 | accessdate = 2008-01-04 |date=December 2004}}
--></ref>
जस्तो कि नामले नै साफ छ, ग्लोबल वार्मिंग धरतीको वातावरणको तापमानमा लगातार हो रही बढोतरी छ। हाम्रो धरती प्राकृतिक तरिकामा सूर्यको किरणों देखि उष्मा ( हीट, गर्मी ) प्राप्त गर्छ। यो किरणें वायुमंडल ( एटमास्पिफयर) देखि गुजरती भए धरतीको सतह (जमीन, बेस) देखि टगराउँछं र फेरि वहीं देखि परावर्तित ( रिफलेक्शन) भएर पुन: लौट जान्छ। धरतीको वायुमंडल धेरै ग्याँसबाट मिलेर बना छ जसमा केही ग्रीनहाउस ग्याँसहरू पनि शामिल छन्। यिनीहरू मध्ये अधिकांश ( मोस्ट आफ देम, धेरै अधिक ) धरतीको माथि एक प्रकार भन्दा एक प्राकृतिक आवरण ( लेयर, कवर ) बना लिन्छं। यो आवरण लौटती किरणोंको एक भागको रोक लिन्छ र यस प्रकार धरतीको वातावरण लाई गर्म बनाए राखिन्छ। गौरतलब ( इट यस रिकाल्ड, मालूम हुनु ) छ कि मनुष्यहरू, प्राणिहरू र बिरुवाहरूको जीवित रहनको लागि कम से कम 16 डिग्री सेल्शियस तापमान आवश्यक हुन्छ। वैज्ञानिकहरूको मानन छ कि ग्रीनहाउस ग्याँसहरूमा बढोतरी भए पछि यो आवरण र पनि सघन ( अधिक मोटा होना) या मोटा होता जान्छ। यस्तोमा यो आवरण सूर्यको अधिक किरणहरूलाई रोकन लाग्इन्छ र फेरि यहीं देखि शुरू हो जान्छन् ग्लोबल वार्मिंगको दुष्प्रभाव ( साइड इफेक्ट) ।
आईपीसीसी द्वारा सारगर्भित [[जलवायु प्रतिरूप|जलवायु प्रतिमान के]] ([[:en:Climate model|Climate model]])प्रतिरूपण इंगित गर्छन कि धरातलको औसत ग्लोबल तापमान 21औं शताब्दी<ref name="grida7" /> को समयमा बढी अधिक बढ<!--Translate this template and uncomment
{{nowrap|1.1 to 6.4&nbsp;°C}}
--><!--Translate this template and uncomment
{{nowrap|(2.0 to 11.5&nbsp;°F)}}
--> सक्छ।परिणामोमा यति [[उत्सर्जन परिदृश्यहरूमा विशेष रिपोर्ट|भिन्ता]] ([[:en:Special Report on Emissions Scenarios|scenarios]])का कारन छ [[ग्रीनहाउस गैस|ग्रीन्हौसे ग्याँसहरू]] ([[:en:greenhouse gas|greenhouse gas]])के उत्सर्जनको अलग-अलग मापदण्ड प्रयोग गरे जाँदैछन् र [[जलवायु संवेदनशीलता]] ([[:en:climate sensitivity|climate sensitivity]])के पनि अलग-अलग मात्रा बनाये गए हो हुनत अधिकतर अध्‍ययन 2100 सम्मको अवधिमा केद्रित छन्, फेरि पनि जति नै ग्रीनहाउस ग्याँसको स्‍तर स्थिर हो जाहरू तब पनि वार्मिंग तथा समुद्रको स्‍तरमा वृद्वि भएको लगातार आशा गरिन्छ।ेमहासागरोंको विशाल गर्मीको परिणामको कारण नै संतुलन सम्म पुगनमा विलंब हुन्छ<ref name="grida7" />
 
सारे संसारको तापमानमा वृद्धि देखि [[समुद्रको स्तरमा वृद्धि|समुद्रको स्तर]] ([[:en:sea level rise|sea level to rise]])से वृद्धि, [[चरम मौसम|मौसमको तीव्रता]] ([[:en:extreme weather|extreme weather]])में वृद्धि र [[घन ( मौसम विज्ञान )|अवक्षेपण]] ([[:en:precipitation (meteorology)|precipitation]])की मात्रा र रचनामा महत्वपूर्ण बदलाव आउन सक्छ ग्लोबल वार्मिंगको अन्य [[ग्लोबल वार्मिंगको प्रभाव|प्रभावों]] ([[:en:effects of global warming|effects of global warming]])में [[कृषि उपज]] ([[:en:agricultural yield|agricultural yield]])में परिवर्तन , व्यापार मार्गहरूमा संशोधन , [[1850 पछि हिमनदहरूको पछि हटना|ग्लेशियरको पछि हटना]] ([[:en:retreat of glaciers since 1850|glacier retreat]]), [[जलवायु परिवर्तनले विलुप्त भएको खतरा|प्रजातिये विलोपन]] ([[:en:extinction risk from climate change|extinctions]])और [[वेक्टर ( जीव विज्ञान )|बिमारिहरूमा वृद्धि]] ([[:en:Vector (biology)|disease vectors]])शामिल हो
 
शेष वैज्ञानिक [[अनिश्चितता|अनिश्चितताओं]] ([[:en:uncertainty|uncertainties]])मा भविष्‍यको गर्म तापमान बढी पुरा विश्वको अलग-अलग भागहरूमा गर्मी र सम्बन्धित परिवर्तनहरूको भिन्‍नता शामिल छ।[[क्योटो प्रोटोकोलमा प्राधिकारियोंको सूची|ज्यादातर राष्ट्रिय सरकारहरू]] ([[:en:List of Kyoto Protocol signatories|Most national governments]])ने [[क्योटो प्रोटोकल]] ([[:en:Kyoto Protocol|Kyoto Protocol]])पर हस्ताक्षर गरेर दिए हो र उनको तस्दीक पनि गरेर दिएको छ। क्योटो प्रोटोकलको उद्देश्य ग्रीनहाउस ग्याँसहरू ओ कम गर्न छ ,पर सारा संसारमा [[ग्लोबल वार्मिंगको राजनीति|राजनितिक]] ([[:en:Politics of global warming|political]])और [[ग्लोबल वार्मिंग विवाद|लोक बहस]] ([[:en:global warming controversy|public debate]])छिडी भएको छको कुनै कदम उठाना चाहिएको नही ताकि भविष्यमा वार्मिंगको [[ग्लोबल वार्मिंगको शमन|कम गरे जा सके या उलटाया]] ([[:en:Mitigation of global warming|reduce or reverse]])जा सके या उनको असरको [[ग्लोबल वार्मिंगको प्रति अनुकूलनशीलता|ढाला]] ([[:en:Adaptation to global warming|adapt]])जा सके
 
== शब्दावली ==
"ग्लोबल वर्मिंग" देखि आशय हाल नैको दशकहरूमा भयो वार्मिंग र यसको निरंतर बने रहनको अनुमान र यसको अप्रत्‍यक्ष रूपले [[मानव]]मा पडने वाला प्रभावले छ।
[[संयुक्त राष्ट्रको जलवायु परिवर्तनमा समझौतेको रूपरेखा|जलवायु परिवर्तनमा संयुक्त राष्ट्र समझौतेको रूपरेखा]]मा "मानव द्वारा गरियो परिवर्तनहरूको लागि "[[जलवायु परिवर्तन]] र अन्‍य परिवर्तनोको लागि "जलवायु परिवर्तनशीलता" शब्‍दको प्रयोग गरेको छ।
यो शब्द " जलवायु परिवर्तन " मानिन्छ कि बढ्दो तापमान नै एकमात्र प्रभाव छैनन्
यो शब्द " एन्थ्‍रोपोजेनिक ग्लोबल वर्मिंग " धेरै पल्ट प्रयोग उन समय प्रयोग गरिन्छ जब मानव प्रेरित परिवर्तनमा ध्यान केंद्रित हुन्छ।
 
== कारण ==
[[चित्र:Radiative-forcings.svg|thumb|280px|right|आईपीसीसीको चतुर्थ [[विकिरणीय बाध्‍यता|मूल्यांकन रिर्पोट द्वारा]] ([[:en:radiative forcing|radiative forcing]])अनुमानित वर्तमान [[आईपीसीसीको चौथी मूल्यांकन रिपोर्ट|विकिरणशील बाध्यताको घटक]] ([[:en:IPCC Fourth Assessment Report|IPCC Fourth Assessment Report]]).]]
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Attribution of recent climate change|Scientific opinion on climate change}}
-->
 
पृथ्वीको जलवायु [[सूर्य|बाहिरी]] [[कक्षीय बाध्यता|दबाव के]] ([[:en:orbital forcing|orbital forcing]]),<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Berger |first=A. |coauthors=''et al.'' |date=[[2005-12-10]] |title=On the origin of the 100-kyr cycles in the astronomical forcing |journal=Paleoceanography |volume=20 |issue=4 |pages= |id=PA4019 |url=http://www.agu.org/pubs/crossref/2005/2005PA001173.shtml |accessdate= 2007-11-05 |doi=10.1029/2005PA001173, |doi_brokendate=2008-06-25}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Genthon |first=C. |coauthors=''et al.'' |date=[[1987-10-01]] |title=Vostok Ice Core - Climatic response to CO<sub>2</sup> and orbital forcing changes over the last climatic cycle |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=329 |issue=6138 |pages=414–418 |url=http://www.nature.com/nature/journal/v329/n6138/abs/329414a0.html |accessdate= 2007-11-05 |doi=10.1038/329414a0 |format=abstract}}
--></ref>,<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Alley |first=Richard B. |coauthors=''et al.'' |year=2002 |month=January |title=A northern lead in the orbital band: north-south phasing of Ice-Age events |journal=Quaternary Science Reviews |volume=21 |issue=1-3 |pages=431–441 |url=http://www.ingentaconnect.com/content/els/02773791/2002/00000021/00000001/art00072 |accessdate= 2007-11-05 |doi=10.1016/S0277-3791(01)00072-5}}
-->
</ref> चलते परिवर्तित होती रहन्छ जसमा सूर्यको चारै ओर यसको आफ्नो कक्षामा हुने परिवर्तनभी शामिल छन्। कक्षामा पड्ने वाला दबाव [[सौर चमक]] ([[:en:solar luminosity|solar luminosity]]), [[ज्वालामुखी]] उदगार,<ref>रोबोक, ऐलन तथा क्‍लाइव ओपेनहेमर, एड्स2003 ज्वालामुखी र वायुमंडल, भूभौतिकी मोनोग्राफ 139, अमरीकी भ्‍भौतिकी संघ, वाशिंगटन डीसी, 360 पीपी</ref> तथा वायुमंडलीसय [[ग्रीनहाउस गैस|ग्रीनहाउस ग्याँसहरूको अभिकेंद्रण]] ([[:en:greenhouse gas|greenhouse gas]])को पनि परिवर्तित गर्दछ। [[जलवायु परिवर्तनमा वैज्ञानिक परामर्श|वैज्ञानिक साधारण सहमति]] ([[:en:scientific opinion on climate change|scientific consensus]]) होने पछि पनि [[हाल नैमा जलवायु परिवर्तनको रोपण|हाल नैमा भयो गर्मीमा वृद्धिको विस्तृत कारण]] ([[:en:attribution of recent climate change|causes of the recent warming]]) अनुसन्धानको विषय हुन्छन्<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |title=Joint science academies' statement: The science of climate change | url=http://www.royalsoc.ac.uk/displaypagedoc.asp?id=13619 | format=[[Active Server Pages|ASP]] | quote=The work of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) represents the consensus of the international scientific community on climate change science| publisher = [[Royal Society]] | date =[[2001-05-17]] |accessdate=2007-04-01}}
-->
</ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal | date=[[2007-10-18]] | title=Rising to the climate challenge | journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume=449 | issue=7164 | url=http://www.nature.com/nature/journal/v449/n7164/full/449755a.html | accessdate=2007-11-06 | pages=755 | doi=10.1038/449755a}}
--></ref>
यो हो कि मानवीय गतिविधिहरूको कारण वातावरणको ग्रीनहाउस ग्याँसहरूमा वृद्धि देखि हुने अधिकांश गर्मीको [[औद्योगिक क्रांति|औद्योगिक युग]]को शुरुवात पछि देखि देखिएको.हाल नैको 50 वर्षोको यो श्रेय स्पष्‍ट तरिकामा जान्छ जसको लागि आंकडा उपलब्ध छन्। साधारण सहमतिको विचार भन्दा अलग केही अन्य [[संकल्पना|संकल्पनाओं]] ([[:en:hypotheses|hypotheses]])को सुझाव अधिकांश तापमान वृद्धिको व्याख्‍या गर्नको लागि दिइन्छ।यस्तो नै एक परिकल्पनाको प्रस्ताव छ कि गर्मी अलग अलग रूपहरूमा सौर गातिविधिको परिणाम हुन सक्छ।<ref name="Svensmark2007"><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal | first=Henrik | last=Svensmark | authorlink=Henrik Svensmark | year = 2007 | month = February | title = Cosmoclimatology: a new theory emerges | journal = Astronomy & Geophysics | volume = 48 | issue = 1 | pages = 18–24 | doi = 10.1111/j.1468-4004.2007.48118.x | url=http://www.spacecenter.dk/research/sun-climate/Scientific%20work%20and%20publications/svensmark_2007cosmoClimatology.pdf}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url=http://ipcc-wg1.ucar.edu/wg1/Report/AR4WG1_Print_Ch02.pdf | last=Forster | first=Piers | coauthors=''et al.'' | format=[[Portable Document Format|PDF]] | title=Changes in Atmospheric Constituents and in Radiative Forcing | work=Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change | pages=188-193 | accessdate=2007-09-17 | date=[[2007-02-05]] | publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
--></ref><ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Bard |first=Edouard |coauthors=Frank, Martin |date=[[2006-06-09]] |title=Climate change and solar variability: What's new under the sun? |journal=Earth and Planetary Science Letters |volume=248 |issue=1-2 |pages=1–14 |url=http://www.ifm-geomar.de/fileadmin/personal/fb1/p-oz/mfrank/Bard_and_Frank_2006.pdf |accessdate= 2007-09-17 |doi=10.1016/j.epsl.2006.06.016) |doi_brokendate=2008-06-25}}
--></ref>
 
बाध्‍यताको कुनै पनि प्रभाव तात्कालिक छैन।धरतीको महासागरहरूको [[आयतन ताप क्षमता|ताप जडत्व]] ([[:en:Volumetric heat capacity|thermal inertia]]) र धेरै अप्रत्यक्ष प्रभावहरूको मधुरो प्रतिक्रियाको मतलब छ धरतीको वर्तमान तापमान उसपर हालियो दबाव संग संतुलनमा छैन [[जलवायु प्रतिबद्धता|जलवायु वचनबद्धता]] ([[:en:Climate commitment|Climate commitment]])को अध्‍ययनों देखि प्रदर्शित्‍ हुन्छ कि यदि ग्रीनहाउस ग्याँसहरू लाई 2000 स्‍तरमा स्थिर गर्‍यो जाए त यसले अगाडी पनि केही सीमा तक<!--Translate this template and uncomment
{{nowrap|0.5&nbsp;°C}}
-->।<!--Translate this template and uncomment
{{nowrap|(0.9&nbsp;°F)}}
--> गर्मी दिखाई देगी<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Meehl |first=Gerald A. |coauthors=''et al.'' |date=[[2005-03-18]] |title=How Much More Global Warming and Sea Level Rise |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=307 |issue=5716 |pages=1769–1772 |doi=10.1126/science.1106663 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/reprint/307/5716/1769.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | accessdate=2007-02-11 |pmid=15774757}}
-->
</ref>
 
=== वायुमंडलमा ग्रीनहाउस ग्याँसहरू ===
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Greenhouse gas|Greenhouse effect}}
-->
 
ग्रीनहाउस प्रभावको खोज 1824मा [[जोसेफ फोरिए|जोसेफ फोरियर]] द्वारा गरिएको थियो तथा 1896मा पहिलो पल्ट [[स्वान्ते अर्र्हेनिउस|स्वेन्‍टी आरहेनेस]] ([[:en:Svante Arrhenius|Svante Arrhenius]]) द्वारा यसको मात्रात्मक जांच गरिएको थियो। यो प्रक्रिया द्वारा जो [[अवशोषण ( विद्युत चुम्बकीय विकिरण )|अवशोषण]] ([[:en:Absorption (electromagnetic radiation)|absorption]]) र उत्सर्जनको [[अधोरक्त|अवरक्त विकिरण]] द्वारा वातावरणमा [[वायुमण्डल|गर्म गैसें]] वातावरणमा एउटा अझै अर्को [[ग्रह|ग्रह गर्यो]] सतह कम छ .
 
[[चित्र:Mauna Loa Carbon Dioxide-en.svg|thumb|280px|left|वातावरणमा कार्बन डाइओक्साइडमा हाल नैमा हुने बढोतरी ( CO<sub></sub>2 ) .मासिक CO<sub>2</sub> मापन यो दर्शाउछन कि यदि सारा वर्षको देख्यो जाए त छोटे-छोटे मौसमी परिवर्तन देखनेको मिलछन ; हरेक साल यो परिवर्तन [[उत्तरी गोलार्ध]] ([[:en:Northern Hemisphere|Northern Hemisphere]])मा वसव्त मौसमको आखिरमा अधिक हो जान्छन् र जब उत्तरी गोलार्धमा खेतिहरू बीजनेको समय हुन्छ त यो परिवर्तन कम हो जान्छन् क्यूंकि पौधे वातावरणमा भन्दा केही CO<sub>2</sub> हटा लिन्छन्I]]
 
ग्रीनहाउस प्रभावको रूपमा अस्तित्व यस प्रकार विवादित छैन .स्वाभाविक रूपले ग्रीन हाउस ग्याँसहरूको नजीकै भएको मतलब छ एक गर्मीको प्रभावको बारेमा 33 डिग्री सेल्सियस ( 59&nbsp;°F ) , जो पृथ्वीमा रहन योग्य<ref name="IPCC_WG1_AR4_Ch1"><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title=IPCC WG1 AR4 Report — Chapter 1: Historical Overview of Climate Change Science | url=http://ipcc-wg1.ucar.edu/wg1/Report/AR4WG1_Print_Ch01.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | accessdate=2007-10-07 | year=2007 | publisher=[[IPCC]]
| quote=To emit 240 W m–2, a surface would have to have a temperature
of around –19 °C. This is much colder than the conditions
that actually exist at the Earth’s surface (the global mean surface
temperature is about 14 °C). Instead, the necessary –19 °C is found
at an altitude about 5 km above the surface.
| pages = p97 (pdf page 5 of 36)
| work=IPCC WG1 AR4 Report
}}
--></ref><ref>ध्यान दिनुहोस कि ग्रीनहाउस प्रभाव लगभग
33 डिग्री सेल्सियस ( 59&nbsp;°F ) कि वृद्धि गर्दछ र यो वृद्धि ब्ल्याक बडी पूर्वानुमानोंको संधर्भमा छ न कि असलमा 33 डिग्री सेल्सियस ( 91&nbsp;°F ) छ, जो कि <!--Translate this template and uncomment
{{convert|32|°F|°C|abbr=on}}
-->ज्यादा छ सतहको औसत तापमान लगभग 14 डिग्री सेल्सियस छ ( 57&nbsp;°F )
.यो पनि ध्यान दिनुहोस कि दुईटै
फारेनहाइट र सेल्सियस तापमान दुइ महतवपूर्ण नम्बरों सम्म नै दर्शाए जान्छन् चाहे रूपांतरण फार्मूला ३ नम्बर दर्शाउइन्छ I
</ref> हुँदैन। .पृथ्वीमा महत्वपूर्ण ग्रीन्हौसे ग्याँसहरू हो , [[जलवाष्‍प|जल-वाष्प]] ([[:en:water vapor|water vapor]]), जो कि 36–७० प्रतिशत सम्म greenhouse प्रभाव पैदा गर्दछ ( [[बादल बाध्य|बादल इसमे शामिल नही हैं]] ([[:en:Cloud forcing|not including clouds]])) ; [[कार्बन डाइआक्साइड|carbon dioxide]] (CO<sub>2</sub>) जो ९-२६ प्रतिशत सम्म greenhouse प्रभाव पैदा गर्दछ; [[मीथेन|methane]] ([[:en:methane|methane]]) (CH<sub>4</sub>) ४-९ प्रतिशत सम्म र [[ओजोन|ozone]], जो ३-७ प्रतिशत सम्म प्रभाव पैदा गर्छ I<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal| url=http://www.atmo.arizona.edu/students/courselinks/spring04/atmo451b/pdf/RadiationBudget.pdf| title=Earth’s Annual Global Mean Energy Budget| first=J. T.| last=Kiehl| coauthors= Kevin E. Trenberth| format=PDF | journal=Bulletin of the American Meteorological Society| pages=197–208| volume=78| issue=2| month=February| year=1997| accessdate=2006-05-01| doi=10.1175/1520-0477(1997)078<0197:EAGMEB>2.0.CO;2}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web| url=http://www.realclimate.org/index.php?p=142| year=6 Apr 2005| title=Water vapour: feedback or forcing?| publisher=[[RealClimate]]| accessdate=2006-05-01}}
--></ref>
मुद्दा यो हो कि मानवीय गतिविधिहरू संग जब केही ग्रीनहाउस ग्याँसहरूको वायुमंडलीय सांद्रता बढती छ तब ग्रीनहाउस प्रभावको शक्ति कसरि परिवर्तित हुन्छ।
 
औद्योगिक क्रांति पछि देखि मानवी गतिविधिमा वृद्धि भएको छ जसको कारन ग्रीन हाउस ग्याँसहरू कि मात्रामा धेरै जियादा वृद्धि भएको छ , यसको कारन [[बाध्य विकरणशील|विकरणशील बाध्य]] ([[:en:radiative forcing|radiative forcing]]) CO से<sub>2</sub>, [[मीथेन]] ([[:en:methane|methane]]), tropospheric [[ओजोन]], [[सीएफसी]] ([[:en:CFC|CFC]])और s [[नाइट्रस ओक्साइड|nitrous पनि धेरै बढए हैं]] ([[:en:nitrous oxide|nitrous oxide]])I[[अणु|यदि अणु]] ([[:en:Molecule|Molecule]]) कि दृष्टिले हेर्नुहोस त मीथेन ग्रीनहाउस गैस[[कार्बन डाइआक्साइड|carbon dioxide]]को तुलनामा अधिक प्रभावी छ , तर उनको सांद्रता यति कम छ कि उनको [[विकिरणीय बाध्‍यता|विकरणशील जोर]] ([[:en:radiative forcing|radiative forcing]]) कार्बन डाइओक्‍साइड कि तुलनामा केवल एक चौथाई छ प्राकतिक रूपले उत्पन्न हुने केही दोश्रो गैसे ग्रीनहाउस प्रभावमा योगदान दिछ। इन्‍में भन्दा एक [[नाइट्रस ओक्साइड]] ([[:en:nitrous oxide|nitrous oxide]]) (N<sub>2</sub>O) कृषि जस्तो मानवीय गतिविधिहरूको कारण आफ्नो विकास गरदैछ!CO<sub>2</sub> र CH<sub>4</sub>को [[ग्रीनहाउस गैस#ग्रीनहाउस ग्याँसहरूको बढोतरी|वातावरण सांद्रता]] ([[:en:Greenhouse gas#Increase of greenhouse gases|atmospheric concentrations]]) 1700 औं सताब्दीको मध्‍यमा [[औद्योगिक क्रांति]]को शुरुवात पछि देखि क्रमशः 31% र 149% बढ गई छ।पछिल्लो 650,000 वर्षको समयमा कुनै पनि समय देखि यिनी स्तरहरू लाई एकदम अधिक मानयो जा रहेको छ । यो त्यो अवधि छ जसको लागि विश्वसनीय आंकडे [[आइस कोर|आइस कोर्]] ([[:en:ice core|ice core]])s.<ref>Neftel , ए, ई.मूर, एच.ओसगर तथा बीस्तौफ्फेर ( 1985 ) .[http://www.nature.com/nature/journal/v315/n6014/abs/315045a0.html "पछिल्लो दुइ शताब्दिहरूमा वायुमंडलीय कार्बन डाई आक्साइडमा बढोतरीको लागि ध्रुवीय बरफको छिद्रोंको साक्ष्य हो "]''प्रकृति'' 315:45-47 .</ref> देखि निकालियो हैं।कम प्रत्यक्ष भूवैज्ञानिक प्रमाणले यो मानिन्छ कि CO<sub>2</sub>को यति ज्यादा मात्रा पछिल्लो पल्ट २० करोड वर्ष पहिले भएको थियो।<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal| first=Paul N.| last=Pearson| coauthors=Palmer, Martin R.| journal=[[Nature (journal)|Nature]]| title= Atmospheric carbon dioxide concentrations over the past 60 million years| date=[[2000-08-17]]| volume=406| issue=6797| pages=695–699| url=http://www.nature.com/nature/journal/v406/n6797/abs/406695a0.html| doi=10.1038/35021000| format= abstract}}
-->
</ref>
[[जीवाश्म ईंधन|जीवाश्‍म ईंन्धन]] ([[:en:Fossil fuel|Fossil fuel]])को बल्न देखि पछिल्लो 20 वर्षमा मानवीय गतिविधिहरू संग CO<sub>2</sub>मा भयो बढोतरीमा कम से कम एक तिहाई वृद्धि छ।शेष कार्य भूमिको उपयोगमा परिवर्तनको कारण बाट हुन्छ विशेषगरेर [[वनोंको कटाई|वनोंको कटाई देखि यस्तो हुन्छ।]] ([[:en:deforestation|deforestation]])<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/006.htm |title=Summary for Policymakers |work=Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |accessdate=2007-01-18 |date=[[2001-01-20]] |publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
-->
</ref>
 
[[चित्र:CO2 increase rate.png|thumb|right|'''वातावरणको CO<sub>2मा वार्षिक वृद्धि</sub>''': १९६०मा औसत वार्षिक वृद्धि २००० देखि २००७को बीच भयो वृद्धिको ३७% नै थियो।<ref>ड. Pieter Tans ([[3 मई]] ([[:en:3 May|3 May]])[[२००८|2008]]) [ftp://ftp.cmdl.noaa.gov/ccg/co2/trends/co2_gr_mlo.txt " वार्षिक वृद्धि CO2 तिल अंश ( पीपीएम ) "को लागि 1959-2007][[राष्ट्रिय समुद्रीय एवं वायुमंडलीय प्रशासन|राष्ट्रिय समुद्रीय वायुमंडल र प्रशासन]] ([[:en:National Oceanic and Atmospheric Administration|National Oceanic and Atmospheric Administration]]) पृथ्वी प्रणाली अनुसन्धान प्रयोगशाला , ग्लोबल निगरानी विभाग ([http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/ अतिरिक्त विवरण]. )
 
</ref>]]
 
CO2<sub>[[भागहरू प्रति संकेतन|</sub>को वर्तमान वासयुमंडलीय सांद्रता आयतन<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title = Trends in Atmospheric Carbon Dioxide – Mauna Loa | last = Tans | first = Pieter | url = http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/ | publisher = [[National Oceanic and Atmospheric Administration]] | accessdate = 2008-02-15}}
-->
</ref> को दृष्टिले लगभग 385 प्रति दस लाख ( ]] ([[:en:parts-per notation|ppm]])पीपीएम ) छ।
भविष्यमा CO<sub>2</sub>को स्तर ज्यादा हुने आशंका छ क्यूंकि जीवाश्म ईंन्धन र भूमिको उपयोगमा धेरै परिवर्तन आ रहे हो वृद्धि क दर अनिश्चित आर्थिक , [[समाजशास्त्र|सामाजिक]] ([[:en:sociology|sociological]]), [[प्रौद्योगिकी]], र प्राकृतिक घटनाहरूमा निर्भर गर्ने छमा शायद आखिरकार जीवाश्म ईंन्धनको उपलब्धता नै निर्णायक साबित हो आईपीसीसीको [[उत्सर्जन परिदृश्यहरूमा विशेष रिपोर्ट|उत्सर्जन परिदृश्‍योंमा विशेष रिपोर्ट]] ([[:en:Special Report on Emissions Scenarios|Special Report on Emissions Scenarios]]) भविष्यको धेरै CO<sub>2</sub> परिदृश्‍योको बारेमा बताती छ जो २१००को आखिर सम्म ५४१ देखि लिएर ९७० पीपीएम सम्म हुन सक्छन्.<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/123.htm |last = Prentice |first = I. Colin |coauthors = ''et al.'' |title = 3.7.3.3 SRES scenarios and their implications for future CO2 concentration |work = Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |accessdate=2007-04-28 |date=[[2001-01-20]] |publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
-->
</ref>
यस स्तर सम्म पुगनको लागि तथा 2100 पछि पनि उत्सर्जन जारी राखनको लागि जीवाश्म ईंन्धनको पर्याप्त भंडार छन्, यदि [[कोइला]] ([[:en:coal|coal]]) , [[बालू बालुवा]] ([[:en:tar sands|tar sands]]) या [[मीथेन क्लेथ्‍रेट]] ([[:en:methane clathrate|methane clathrate]])को व्यापक प्रयोग<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://www.grida.no/climate/ipcc/emission/104.htm |title=4.4.6. Resource Availability |work=IPCC Special Report on Emissions Scenarios |accessdate=2007-04-28 |publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
-->
</ref> गरिन्छ .
 
=== पुननिर्वेशन ===
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Effects of global warming}}
-->
जलवायुमा बाध्‍क घटकहरूको प्रभाव विभिन्न प्रक्रियाहरू द्वारा जटिल हो जान्छन्।
 
सर्वाधिक स्पश्‍ट प्रत्युत्तरहरूमा भन्दा एकको संबंध्‍ जलको वाष्पीकरण देखि छ।कार्बन डाई ओक्साइड<sub></sub> जस्तो दीर्घकालीन ग्रीनहाउस प्रभाव वाला ग्याँसहरूको मिलन देखि पैदा हुने गर्मी वायुमंडलमा जलको अधिक मात्रामा वाष्‍पीकरणको कारण बनता छ। क्यूंकि जल-वाष्प खुद एक ग्रीनहाउस ग्याँस हो , यसैले यसले वातावरण र पनि ज्यादा गर्म हुन्छ , र यसले र बी ज्यादा पानी वाष्पमा बदलइन्छ ( क [[सकारात्मक प्रत्युत्तर|सकारात्मक पुननिर्वेशन]] ([[:en:positive feedback|positive feedback]])) , र यो प्रतिक्रिया चलती रहन्छ जबतक कि पुननिर्वेशन चक्रमा रोक न लग जाए.अकेले कार्बन डाई आक्साइड<sub></sub> देखि हुने यसको प्रभाव धेरै विशाल हुनेछ।यद्यपि प्रत्युत्तरको यो प्रक्रिया वायुको चिस्यानको कणहरूमा बढोतरी गर्छ, तब पनि [[सापेक्ष आर्द्रता]] ([[:en:relative humidity|relative humidity]]) या त स्थिर रहन्छ या थोरै घट जान्छ किनकी वायु गर्म<ref name="soden1">
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal| first= Brian J. | last= Soden | coauthors= Held, Isacc M. | journal= [[Journal of Climate]] | title= An Assessment of Climate Feedbacks in Coupled Ocean–Atmosphere Models | date= [[2005-11-01]] | volume= 19 | issue= 14 | url= http://www.gfdl.noaa.gov/reference/bibliography/2006/bjs0601.pdf | format= [[Portable Document Format|PDF]] | accessdate= 2007-04-21 | quote=Interestingly, the true feedback is consistently weaker than the constant relative humidity value, implying a small but robust reduction in relative humidity in all models on average" "clouds appear to provide a positive feedback in all models | pages= 3354–3360 | doi= 10.1175/JCLI3799.1}}
-->
</ref> हुन्छ।
प्रत्युत्तरको यो प्रभाव केवल विस्तारै विस्तारै नै उल्टा हुन सक्छ किनकी कार्बन डाई आक्साइड<sub>[[ग्रीनहाउस गैस#वायुमंडल देखि हटाउन तथा ग्लोबल वार्मिंगको क्षमता|</sub>मा दीर्घकालीन वायुमंडलीय जीवनावधि]] ([[:en:Greenhouse gas#Removal from the atmosphere and global warming potential|atmospheric lifetime]]) हुन्छ।
 
बादलों देखि प्रभावित हुने प्रत्युत्तर एक निरंतर चलने वाला प्रक्रिया हो।नीचे देखि देखेको छ , बादलको फिर्ता उत्सर्जन अवरक्त विकिरणको सतह , बढी एक यति गर्मी प्रभाव डालती छ , माथि देखि देखेको छ , बादल र सूर्यको प्रकाश उत्सर्जन अवरक्त विकिरण प्रतिबिंबित गर्नको लागि ठाँउ हो , र यसैले एक शीतलन प्रभाव डालती छ .शुद्ध प्रभाव के गर्म अथवा चिसो छ यो बादलको [[बादलोंको प्रकारको सूची|किसिम]] ([[:en:list of cloud types|type]]) र उंचाई जस्तै विवरणोंमा निर्भर गर्दछ। जलवायुको प्रतिमानोंमा यिनी विवरणहरूलाई प्रदर्शित गर्न कठिन हुन्छ किनकी जलवायु प्रतिमानों<ref name="soden1" /> को संगणक खानोंमा रिक्त स्थानहरूको बिंदुहरूको बीचको तुलनामा बादल धेरै साना हुन्छन्।
 
जस्तै जस्तै वायुमंडल गर्म होता जान्छ वैसे वैसे परामर्शी प्रत्युत्तरको प्रक्रिया [[चूक दर]] ([[:en:lapse rate|lapse rate]])मा परिवर्तनले सम्बन्धित हुन्छ।[[क्षोभमंडल]] ([[:en:troposphere|troposphere]]) उंचाईमा बढोतरी होने संग-साथ वायुमंडलको तापमान घटता जान्छ। अवरक्त विकिरणको उत्सर्जन तापमान गर्‍यो चौथी शक्तिमा निर्भर गर्दछ , वातावरणको उपरी तह भन्दा ज्यादा [[दीर्घ तरंग विकिरण|लम्बी विकिरण]] ([[:en:longwave radiation|longwave radiation]])उत्सर्जित हुन्छ र तल्लो तह देखि यो कम हुन्छ .ज्यादातर विकिरण जो उपरी वातावरणले उत्सर्जित हुन्छ खलामा जान्छ , जबकि तल्लो वातावरणले उत्सर्जित हुने विकिरण दोबारा वतावारव द्वारा सोख ली जान्छ .इस प्रकार , ग्रीन हाउस प्रभाव वातावरणमा तापमानको ऊंचाई संग कम भएको रफ्तार पे निर्भर गर्दछ , यदि तापमान गर्‍यो दर कम छ त ग्रीन हाउस असर ज्यादा हुनेछ र यदि तापमान गिरनेको दर कम छ त ग्रीन हाउस असर कम हुनेछ .सिद्धांत र मोडेल दुवै यो संकेत गर्छनको वार्मिंग भन्दा अग्लोई संग तापमानको गिरना कम हुनेछ , जसबाट एक नकारात्मक ''lapse rate feedback'' पैदा हुनेछ र यसले ग्रीन हाउस असर कमजोर हुनेछ .ऊंचाई संग तापमान परिवर्तनको दरको मापन सानो-सानो त्रुटिहरूको प्रति धेरै सवेंदेंशील हुन्छ , यसले यो ठेगाना गर्न धेरै मुश्किल हुन्छ कि मोडेल हकीकत देखि मेल खाता होको नही .<ref>जलवायु परिवर्तन प्रत्युत्ररमा [http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=10850 पैनल, जलवायु अनुसन्धान समिति, राष्ट्रिय अनुसन्धान परिष्‍द 2004, जलवायु परिवर्तन प्रत्युत्तरोंको समझ]</ref>
 
<!--Translate this template and uncomment
{{Double image stack|right|Northern Hemisphere Sea Ice Extent Anomalies.png|Southern Hemisphere Sea Ice Extent Anomalies.png|200|Northern Hemisphere ice trends|Southern Hemisphere ice trends}}
-->
 
एउटा अझै अर्को महत्वपूर्ण प्रक्रिया हो आइस'अल्बेडो प्रत्युत्तर<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/295.htm |last = Stocker |first = Thomas F. |coauthors = ''et al.'' |title = 7.5.2 Sea Ice |work = Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |accessdate=2007-02-11 |date=[[2001-01-20]] |publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
-->
</ref>
जब वैश्विक तापमानमा वृद्धि हुन्छ , तब ध्रुवोंको नजीकै बरफ छिटो दर देखि पिघलने लाग्छ।जस्तै जस्तै बरफ पिघलती छ वैसे वैसे भूमि अथवा खुला जल उनको स्‍थ्‍स्थानले लिन्छ।भूमि र जल दुवै नै बरफको तुलनामा कम परावर्तक हुन्छन् र यसैको लागि सौर विकिरणको अधिक मात्रामा सोख लिन्छन्।यसले अधिक गर्मी हुन्छ जसको कारण बढी अधिक बरफ पिघलने लाग्छ तथा यो चक्र चलता रहन्छ।
 
[[सकारात्मक प्रतिक्रिया|सकरामातक पुननिर्वेशन]] ([[:en:Positive feedback|Positive feedback]]) जोको CO<sub>2</sub> र CH<sub>4</sub>को उत्सर्जनको कारन हुन्छ एक अन्य कारण हो जो वार्मिंगको बढाइन्छ . यो ग्याँसहरू जमते भएका [[पेर्मफ्रोस्त]] ([[:en:permafrost|permafrost]])जस्तैको [[लकडी|जमा भयो काठ]] ([[:en:peat|peat]]) ,[[दलदल|siberia]] ([[:en:bog|bog]])में [[साइबेरिया|दलदल]] ([[:en:Siberia|Siberia]])से पैदा हुन्छ .<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite news | first=Ian | last=Sample | title=Warming Hits 'Tipping Point' | date=[[2005-08-11]] | url=http://www.guardian.co.uk/climatechange/story/0,12374,1546824,00.html | publisher=[[The Guardian]] | accessdate=2007-01-18}}
--></ref> त्यहि तरिका [[मीथेन क्लेथ्‍रेट|मीथेन clathrate]] ([[:en:methane clathrate|methane clathrate]]), जोको महासागरहरूमा पाइन्छ , देखि जो भारी मात्रामा CH<sub>4</sub> निकलती छ , वार्मिंगको एक मुख्य कारण हुन सक्छ , जस्तोको [[क्लेथ्‍रेट बन्दूकको संकल्पना|clathrate gun hypothesis]] ([[:en:clathrate gun hypothesis|clathrate gun hypothesis]]) भन्इन्छ .
 
जस्तै जस्तै समुद्र गर्म होता जान्छ वैसे वैसे कार्बनको अलग गर्ने क्षमता घटती जान्छ।ऐसा यसैले छ क्यूंकि [[मेसोपेलाजिक क्षेत्र|mesopelagic क्षेत्र]] ([[:en:mesopelagic zone|mesopelagic zone]]) ( लगभग 200 देखि 1000 मीटरको गहिराई सम्म )मा पोषकहरूको गिरता भयो स्तर [[डायटम]] ([[:en:diatom|diatom]])को विकासमा भादक हुन्छ र साना [[प्लवक|phytoplankton]] ([[:en:phytoplankton|phytoplankton]])को हकमा हुन्छ जोको कार्बन <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Buesseler |first=Ken O. |coauthors=''et al.'' |date=[[2007-04-27]] |title=Revisiting Carbon Flux Through the Ocean's Twilight Zone |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=316 |issue=5824 |pages=567–570 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/316/5824/567 |accessdate= 2007-11-16 |format=abstract |doi=10.1126/science.1137959 |pmid=17463282}}
--></ref> को [[जैविक पंप|biological pump]] ([[:en:biological pump|biological pump]])स हो
 
=== सौर परिवर्तन ===
पछिल्लो 30 वर्षले [[चित्र:Solar-cycle-data.png|thumb|280px|right|सौर परिवर्तन]]
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Solar variation}}
-->
केहि कागजाज सुझाव दिछन कि सूर्यको योगदानको कम आकलन गरिएको छ। [[ड्यूक विश्वविद्यालय|Duke University]] ([[:en:Duke University|Duke University]])को दुइ शोधकर्ताओं, Bruce West र Nicola Scafettaले यो अनुमान लगाएको छको सूर्यले १९००-२००० सम्म शायद ४५-५० प्रतिशत सम्म तापमान बढानेमा योगदान दिए छ र १९८० र २००० <ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal | first=Nicola | last=Scafetta | coauthors=West, Bruce J. | title=Phenomenological solar contribution to the 1900–2000 global surface warming | url = http://www.fel.duke.edu/~scafetta/pdf/2005GL025539.pdf | format = [[Portable Document Format|PDF]] | date=[[2006-03-09]] | journal=[[Geophysical Research Letters]] | volume=33 | issue=5 | id=L05708 | doi=10.1029/2005GL025539 | accessdate=2007-05-08 | pages=L05708}}
-->
</ref> को बीचमा लगभग २५-३५ प्रतिशत सम्म तापमान बढाएको छ।पीटर स्कट र अन्य शोधकर्ताहरू द्वारा थाहा भएको छ जलवायु मोडेल ग्रीन हाउस ग्याँसहरूको प्रभाव लाई जिआदा आंकते हो र सोलर फोर्सिंगको जिअदा महत्व नही देते , उनि यो पनि सुझाव दिछन ज्वालामुखी धूल र सुल्फाते एरोसोल्स ओ पनि कम आँका गएको छ <ref><!--Translate this template and uncomment
{{Cite journal | first=Peter A. | last=Stott | coauthors=''et al.'' | title=Do Models Underestimate the Solar Contribution to Recent Climate Change? | date=[[2003-12-03]] | journal=[[Journal of Climate]] | volume=16 | issue=24 | pages=4079–4093 | doi=10.1175/1520-0442(2003)016<4079:DMUTSC>2.0.CO;2 | accessdate=2007-04-16 | url=http://climate.envsci.rutgers.edu/pdf/StottEtAl.pdf | year=2003}}
--></ref>
फिर पनि उनि मानछनको सोलर फोर्सिंग भएको बावजूद , जिअदातर वार्मिंग ग्रीन हाउस ग्याँसहरूको कारन भएको संभावना छ , खास गरेरको 20 औं सताब्दीको मध्य देखि लिएर .
 
एक अनुमान यो हो कि अलग अलग अलग रूपहरूमा [[सौर परिवर्तन|सौर निर्गम]] ([[:en:solar variation|solar output]]), जोको बादलोंको बंनने देखि , जोको [[गालाक्टिक ब्रह्मांडीय किरणे|गालाक्टिक ब्रह्मांडीय किरणों]] ([[:en:galactic cosmic ray|galactic cosmic ray]])द्वारा बनते हो ,ले पनि हालको वार्मिंग <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal | first=Nigel | last=Marsh | coauthors=Henrik, Svensmark | title=Cosmic Rays, Clouds, and Climate | journal=Space Science Reviews | volume=94 | number=1–2 | pages=215–230 | year=2000 | month=November | url=http://www.dsri.dk/~hsv/SSR_Paper.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | doi=10.1023/A:1026723423896 | accessdate=2007-04-17}}
-->
</ref> मा हिस्सेदारीको छ .यो पनि सुझाव दिइएको छ ki सूर्यमा जो चुम्बकीय गतिविधि हो त्यो पनि ब्रह्मांडीय किरणहरूलाई प्रवर्तित गर्छ जसबाट बादलोंको संघनन नाभिक प्रभावित हुन्छन् र जलवायु <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Svensmark |first=Henrik |authorlink=Henrik Svensmark |year=2000 | month=July |format=[[Portable Document Format|PDF]] |title=Cosmic Rays and Earth's Climate |journal=Space Science Reviews |volume=93 |issue=1-2 |pages=175–185 |url=http://winnetou.lcd.lu/physique/OSCIE2003/global_warming/Cosmic_rays_and_Earth_Climate_new_sven0606.pdf |accessdate= 2007-09-17 |doi=10.1023/A:1026592411634}}
--></ref> पनि प्रभावित हुन्छ .
 
सूर्यको गतिविधिको एक असर यो पनि हुनेछको यसले [[स्ट्रैटोस्फियर]] ([[:en:stratosphere|stratosphere]]) गर्म हो जायेगी , जबकी [[ग्रीनहाउस ग्याँसको सिद्धांत|ग्रीन हाउस ग्याँस सिद्धान्त]] ([[:en:greenhouse gas theory|greenhouse gas theory]]) वहां <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url= http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4-wg1-chapter9.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | title=Understanding and Attributing Climate Change | work=Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change | accessdate=2008-02-01 | publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]] | last=Hegerl | first=Gabriele C. | coauthors=''et al.'' | pages=675}}
-->
</ref> मा शीतलनको भविष्यवाणी गर्दछ .यो रुझान देख्यो गएको छ 1960 पछि देखि लिएर स्ट्रैटोस्फियर <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web|title=Climate Change 2001:Working Group I: The Scientific Basis (Fig. 2.12)|url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/fig2-12.htm|date=2001|accessdate=2007-05-08}}
-->
</ref> चिसो नै भएको छ .[[ओजोन रिक्तीकरण|स्त्रतोस्फेरिक ओजोनको कटौती]] ([[:en:Ozone depletion|Reduction of stratospheric ozone]])के कारण शीतलता पनि पैदा हुन्छ , तर ओजोन रिक्तीकरण 1970 <ref>[http://www.nas.nasa.gov/About/Education/Ozone/history.html ओजोन इतिहास<!--बी ओ टी जनित शीर्षक-->]</ref> को दशकको अन्त सम्म नही भयो .सौर विभिन्नता र [[ज्वालामुखी|ज्वालामुखी गतिविधि]]०को कारण औद्योगिक युगले लेकर १९५० सम्म गर्मी नही बढी बल्कि शीतलन नै भएको छ .<ref name="grida7" /> 2006मा पीटर फौकल र संयुक्त राज्य अमेरिका , [[जर्मनी]], र [[स्विट्जरलैंड]]को अन्य शोधकर्ताहरूले पायाको सूर्यको चमकमा पछिल्लो १००० सालों देखि [[शुद्ध वृद्धि|कुनै]] ([[:en:net increase|net increase]])परिवर्तन नही आएको छ .[[सौर चक्र]] ([[:en:Solar cycle|Solar cycle]])को कारण पछिल्लो ३० सालहरूमा केवल ०.०७ प्रतिशतको नै वृद्धि भएको छ . ग्लोबल वार्मिंगको लागि यो धेरै सानो तथा महत्वपूर्ण योगदान दिन वाला प्रभाव हो।<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal | first=Peter | last=Foukal | coauthors=''et al.'' | title=Variations in solar luminosity and their effect on the Earth's climate. | date=[[2006-09-14]] | journal=[[Nature]] | accessdate=2007-04-16 | url=http://www.nature.com/nature/journal/v443/n7108/abs/nature05072.html | doi=10.1038/nature05072 | format=abstract | volume=443 | pages=161}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite pressrelease | title=Changes in Solar Brightness Too Weak to Explain Global Warming | url=http://www.ucar.edu/news/releases/2006/brightness.shtml#| publisher=[[National Center for Atmospheric Research]] | date=[[2006-09-14]] | accessdate=2007-07-13 }}
--></ref> माइक लोक्क्वूद र क्लाउस फ्रोहलीचको एक अनुसन्धानले पायाको १९८५ देखि लिएर अब सम्म ग्लोबल वार्मिंग र सौर विकिरणमा कुनै सम्बन्ध छैन , चाहे त्यो सौर उर्जाको कुरा हो या [[ब्रह्मांडीय किरणें|ब्रह्मांडीय किरणों]] ([[:en:cosmic ray|cosmic ray]])की .<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal
| last = Lockwood
| first = Mike
| authorlink =
| coauthors = Claus Fröhlich
| title = Recent oppositely directed trends in solar climate forcings and the global mean surface air temperature
| journal = Proceedings of the Royal Society A
| volume =463
| issue =
| pages =2447
| date =
| quote = Our results show that the observed rapid rise in global mean temperatures seen after 1985 cannot be ascribed to solar variability,
whichever of the mechanisms is invoked and no matter how much the solar variation is amplified.
| url = http://www.pubs.royalsoc.ac.uk/media/proceedings_a/rspa20071880.pdf
| doi = 10.1098/rspa.2007.1880
| id =
| accessdate = 2007-07-21 }}
--></ref>[[हेनरिक वेनसमार्क|Henrik Svensmark]] ([[:en:Henrik Svensmark|Henrik Svensmark]]) र [[ऐगिल फ्रिल क्रिस्‍टेनसेन|Eigil Friis - Christensen]] ([[:en:Eigil Friis-Christensen|Eigil Friis-Christensen]]), जोको [[बादल वर्षा|बादलहरूलाई पैदा गर्ने]] ([[:en:cloud seeding|cloud seeding]])के संस्थापक हो ,ले आफ्नो यस अनुमान <ref>[http://www.spacecenter.dk/publications/scientific-report-series/Scient_No._3.pdf/view लोक्क्वूद र फ्रोह्लिच्व्हको उत्तर- सूर्यको जलवायु फोर्सिंगमा लगातार भूमिका - Spacecenter<!--बी ओ टी जनित शीर्षक-->]</ref> को आलोचनाको छ २००७मा एक अनुसन्धानले पाउयाइयोको पछिल्लो बीस सालहरूमा धरतीमा आने वाला ब्रह्मांडीय किरणों बढी पछिलों र तापमान <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite news | publisher=[[BBC News Online]] | title='No Sun link' to climate change | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7327393.stm | author=Richard Black | date=[[3 April]] [[2008]]}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal | doi=10.1088/1748-9326/3/2/024001 | title=Testing the proposed causal link between cosmic rays and cloud cover | author=T Sloan and A W Wolfendale | journal=Environ. Res. Lett. | volume=3 | page=024001 | year=2008 | pages=024001}}
--></ref><ref>[http://arxiv.org/abs/0803.2298 यस कागजको प्रीप्रिंट यहां] पाया जान सक्छ</ref> मा कुनै संभंध नही नही .
 
== तापमानमा परिवर्तन ==
[[चित्र:2000 Year Temperature Comparison.png|thumb|280px|right|दो सहस्राब्दियोंको तापमान अलग-अलग तरीकाबाट देखे गए , प्रत्येक तरिकामा दशकको पैमाना बनाइयो .२००४को वर्षेनी गणना सन्दर्भको लागि अन्क्बध गरिएको छ]]
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Temperature record}}
-->
 
=== हालमा ===
[[वाद्य तापमान रेकर्ड]] ([[:en:instrumental temperature record|instrumental temperature record]])को अनुसार पृथ्वीको तापमान ,चाहे त्यो जमीनमा हो या समुद्रमा , १८६०-१९००को मुकाबले बढेको छ <!--Translate this template and uncomment
{{nowrap|0.75&nbsp;°C (1.35&nbsp;°F)}}
-->यो तापमानमा वृद्धि [[शहरी गर्मी द्वीप]] ([[:en:urban heat island|urban heat island]]) प्रभाव <ref>[http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4-wg1-chapter3.pdf कार्यकारी समूह एक , 2007 IPPCको खंड 3.2.2.2 , पृष्ठ 243]</ref> देखि प्रभावित नही होता १०७९ देखि , जमीनको तापमान समुद्रको तापमानको मुकाबले लगभग दुगना बडा छ (0.25&nbsp;°C प्रति दशक बनिस्पत 0.13&nbsp;°क प्रति दशक )<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal| last = Smith | first = Thomas M. | coauthors= Reynolds, Richard W. | title = A Global Merged Land–Air–Sea Surface Temperature Reconstruction Based on Historical Observations (1880–1997) | journal = [[Journal of Climate]] |volume = 18 |issue = 12 | issn = 0894-8755 | pages = 2021–2036 | url = http://www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/research/Smith-Reynolds-dataset-2005.pdf | format = [[Portable Document Format|PDF]] | date = [[2005-05-15]] | accessdate = 2007-03-14 | doi = 10.1175/JCLI3362.1}}
-->
</ref>
तल्लो [[क्षोभमंडल|त्रोपोस्फेरे]] ([[:en:troposphere|troposphere]])में तापमान 0.12 र 0.22&nbsp;°C ( (0.22 र 0.4&nbsp;°F)को बीचमा प्रति दशक बडा छ , जस्तोको [[उपग्रह तापमानको मापन|उपग्रहको आंकडा बताछन .]] ([[:en:satellite temperature measurements|satellite temperature measurements]])यो मानिन्छ कि १८५० भन्दा पहिले पछिल्लो [[पछिल्लो १००० सालको तापमान रेकर्ड|एक या दुइ हजार सालों]] ([[:en:Temperature record of the past 1000 years|one or two thousand years]])से तापमान अपेक्षाकृत स्थिर रहेको छ , केही क्षेत्रीये उतार -चडाव जस्तैको [[मध्यकालीन गर्म अवधि|मध्यकालीन गर्म समय]] ([[:en:Medieval Warm Period|Medieval Warm Period]]) या [[अल्‍पकालीन आइस एज|अल्प बर्फीला युग]] ([[:en:Little Ice Age|Little Ice Age]])<!--Translate this template and uncomment
{{Fact|date=June 2008}}
-->
 
समुद्रमा तापमान जमीनको मुकाबले धीरे बडते हो क्यूंकि महासागरोंको अधिक heat कैपसिटी अधिक हुन्छ र उनि वाष्पीकरण देखि जिआदा गर्मी खो सकते हो <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal|title=Land/sea warming ratio in response to climate change: IPCC AR4 model results and comparison with observations|author = Rowan T. Sutton, Buwen Dong, Jonathan M. Gregory|journal=[[Geophysical Research Letters]]|volume=34|url=http://www.agu.org/pubs/crossref/2007/2006GL028164.shtml|doi=10.1029/2006GL028164|year=2007|accessdate=2007-09-19|pages=L02701}}
--></ref>[[उत्तरी गोलार्ध|उतरी गोलार्ध]] ([[:en:Northern Hemisphere|Northern Hemisphere]])में जमीन जिआदा छ यसैले त्यो [[दक्षिणी गोलार्ध]] ([[:en:Southern Hemisphere|Southern Hemisphere]])को तुलनामा चाडै गर्म हुन्छ उतरी गोलार्धमा मौसमी बरफ र समुद्री बरफको व्यापक इलाके हो जोको ice-albedo फीडबैकमा निर्भर गर्छन उतरी गोलार्धमा दक्षिणी गोलार्धको मुकाबले अधिक ग्रीन हाउस ग्याँसहरू उत्सर्जित गरिन्छं , तर यो गर्मीमा अन्तरको लागि जिम्मेदार छैन क्यूंकि प्रमुख ग्रीन हाउस ग्याँसहरू धेरै समय सम्म रहछ बढी दुइनों गोलार्धोमा राम्रो तरिका घुल-मिल जान्छं <!--Translate this template and uncomment
{{Fact|date=July 2008}}
-->
 
[[नासा|NASA]]'s [[अन्तरिक्ष अध्‍ययनको लागि गोडार्ड संस्थान|गोद्दर्द अन्तरिक्ष अध्ययन संस्थान]] ([[:en:Goddard Institute for Space Studies|Goddard Institute for Space Studies]]),को अनुमानहरूमा आधारित , २००५ सबै भन्दा गर्म साल थियो , जबसे मापनको साधन १८००को अन्तमा उपलब्ध भएका तब देखि , १९९८को रेकर्ड लाई यसले एक डिग्रीको केही सौवें भागले तोडयो <ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url= http://data.giss.nasa.gov/gistemp/2005/ |last= Hansen | first = James E. |authorlink= James Hansen |coauthors= ''et al.'' |title= Goddard Institute for Space Studies, GISS Surface Temperature Analysis |accessdate=2007-01-17 |date= [[2006-01-12]] |publisher= NASA [[Goddard Institute for Space Studies]]}}
-->
</ref>
[[विश्व मौसम विज्ञान संगठन]] ([[:en:World Meteorological Organization|World Meteorological Organization]]) र [[जलवायु अनुसन्धान एकक]] ([[:en:Climatic Research Unit|Climatic Research Unit]]) द्वारा तैयार गरियो अंदाजों देखि निष्कर्ष निकालेइयोको २००५ , १९९८ पछि दोश्रो सबै भन्दा जिआदा गर्म साल थियो <ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url= http://www.cru.uea.ac.uk/cru/press/2005-12-WMO.pdf |title= Global Temperature for 2005: second warmest year on record |accessdate=2007-04-13 |date= [[2005-12-15]] |publisher= [[Climatic Research Unit]], School of Environmental Sciences, University of East Anglia |format = [[Portable Document Format|PDF]]}}
-->
</ref><ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://grdc.bafg.de/servlet/is/4226/Pressemitteilung-WMO-23-Dez-05-743_E1.pdf |format=[[Portable Document Format|PDF]] |title=WMO STATEMENT ON THE STATUS OF THE GLOBAL CLIMATE IN 2005 |accessdate=2007-04-13 |date=[[2005-12-15]] |publisher=[[World Meteorological Organization]]}}
-->
</ref> १९९८मा तापमान असामान्य रूपले जिआदा यसैले थियो क्यूंकि उन साल अल [[अल नीनो दक्षिणी दोलन|Niñoको दक्षिणी दोलन]] ([[:en:El Niño-Southern Oscillation|El Niño-Southern Oscillation]])घटित भएका थिए <ref name="Changnon2000"><!--Translate this template and uncomment
{{cite book |title=El Niño, 1997-1998: The Climate Event of the Century |last=Changnon |first=Stanley A. |authorlink= |coauthors=Bell, Gerald D. |year=2000 |publisher=Oxford University Press |location=London |isbn=0195135520 |pages= }}
--></ref>
 
Anthropogenic उत्सर्जनको अन्य [[प्रदूषण|प्रदूषक]] -विशेषगरेर सल्फेट [[एयरोसोल|एरोसोल]] ([[:en:aerosol|aerosol]])स-ठंडा गर्ने प्रभाव हालछन क्यूंकि यो आती भयो सूर्यको रौशनीको प्रतिबिंबित गरेर दिछन यो एक आंशिक कारण हो उन शीतलनको जो बीसवी सताब्दीको मध्यमा पाउयाइयो <ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/462.htm |last = Mitchell |first = J. F. B. |coauthors = ''et al.'' |title = 12.4.3.3 Space-time studies |work = Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |accessdate=2007-01-04 |date=[[2001-01-20]] |publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
-->
</ref>
हुनत प्रा‍कृतिक परिवर्तनशीलताको कारण पनि ठंडापन हुन सक्छ।[[जेम्स हेनसन|जेम्स Hansen]] ([[:en:James Hansen|James Hansen]]) र उनको सहयोगिहरूले प्रस्ताव राखएको छको जीवाश्म ईंन्धनको बल्न देखि जो पदार्थ निकलते हो -CO<sub>2</sub> र एरोसोल्सले एक दोश्रो प्रभावको खत्म गरेको छ , यसैले गर्मी जिआदातर गैर CO<sub>2</sub> ग्रीनहाउस ग्याँसहरूको कारण नै छ।<ref name="pmid10944197"><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |author=Hansen J, Sato M, Ruedy R, Lacis A, Oinas V |title=Global warming in the twenty-first century: an alternative scenario |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |volume=97 |issue=18 |pages=9875–80 |year=2000 |month=August |pmid=10944197 |doi=10.1073/pnas.170278997}}
--></ref>
 
Paleoclimatologist [[विलियम रूडिमेन|विलियम रूडीमेन]] ([[:en:William Ruddiman|William Ruddiman]]) मानवले तर्क दिए कि दुनिया भरमा जलवायुमा मानवी प्रभाव लगभग 8000 साल पहिले शुरू भयो जब मान्छेहरूले कृषिको लागि वन साफ गर्न शुरू गरेर दिए र ५००० साल पहिले शुरू भयो एशियाको चावलको सिंचाईले पनि इसमे योगदान दिए <ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Ruddiman |first=William F. |authorlink=William Ruddiman |title=How Did Humans First Alter Global Climate? |volume=292 |issue=3 |journal=[[Scientific American]] |date=March 2005 |pages=46–53 |url=http://ccr.aos.wisc.edu/news/0305046.pdf |format=[[Portable Document Format|PDF]] |accessdate=2007-03-05}}
-->
</ref>
Ruddimanको ऐतिहासिक रेकर्डको व्याख्याको मिथेनको आंकडोंको तुलनामा विवादित भनिएको छ <ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Schmidt |first=Gavin |authorlink=Gavin Schmidt |coauthors=''et al.'' |date=[[2004-12-10]] |title=A note on the relationship between ice core methane concentrations and insolation |journal=[[Geophysical Research Letters]] |volume=31 |issue=23 |id=L23206 |doi=10.1029/2004GL021083 |url=http://pubs.giss.nasa.gov/abstracts/2004/Schmidt_etal_2.html |accessdate=2007-03-05 |pages=L23206 |format=abstract}}
-->
</ref>
 
=== मानव पूर्व जलवायुको भिन्‍नता ===
[[चित्र:Ice Age Temperature.png|thumb|280px|right|अंटार्कटिकामा दुइ स्थानहरूमा लागि गए तापमानको आंकडोंको कर्वे र सारा विश्वको ग्लासिअल बरफको विभिन्ताओंको रेकर्ड आजको तिथि बाईं ओरको ग्राफ .पर छ।]]
<!--Translate this template and uncomment
{{See|Paleoclimatology}}
-->
<!--Translate this template and uncomment
{{See also|Snowball Earth}}
-->
पृथ्वीले पहिले पनि धेरै पल्ट गर्मी र सर्दी महसूसको छ। हाल नैको अंटार्कटिक [[अंटार्कटिकामा आईस कोरिंगको लागि यूरोपीय परियोजना|EPICA]] ([[:en:European Project for Ice Coring in Antarctica|EPICA]]) आइस कोर ८००००० सालको लेखा-जोखा राखिन्छ , जसमा आठ [[अंत: हिमनद|ग्लासिअल]] ([[:en:interglacial|interglacial]])चक्र [[मिलनकोविच चक्र|परिक्रमण भिन्नरूप]] ([[:en:Milankovitch cycles|orbital variations]]) संग दिए गए हो जो वर्तमान तापमानों संग तुलना गर्छन <ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal | first=James | last=Hansen | coauthors=''et al.'' | url=http://www.pnas.org/cgi/reprint/103/39/14288.pdf | title=Global temperature change | journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences|PNAS]] | volume=103 | number=39 | pages=14288–14293 | date=[[2006-09-26]] | format=[[Portable Document Format|PDF]] | accessdate=2007-04-20 | doi=10.1073/pnas.0606291103 | pmid=17001018}}
-->
</ref>
 
आरंभिक [[जुरासिक|जुरास्सिक]] ([[:en:Jurassic|Jurassic]])काल (लग-भाग १८० करोड वर्ष पहिले )मा ग्रीन हाउस ग्याँसहरूमा वृद्धि भएको कारण औसत तापमान 5&nbsp;°C (9&nbsp;°F).तक बड गए [[मुक्त विश्वविद्यालय]] ([[:en:Open University|Open University]])को अनुसन्धान देखि संकेत मिले होको वार्मिंगको कारण चट्टानहरूको [[अपक्षय]] ([[:en:weathering|weathering]])दर् ४०० प्रतिशत सम्म बढ गई यस तरिका देखि अपक्षय कार्बनको [[कैल्सीटेट]] ([[:en:calcite|calcite]]) र [[डोलोमाइट]] ([[:en:dolomite|dolomite]])मा बाँध देती छ , CO<sub>2</sub>को स्तर अर्को १५०००० सालहरूमा फिर्ता साधारण स्तर सम्म आयो <ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite press release |title=The Open University Provides Answers on Global Warming |publisher=[[Open University]] |date=[[2004-01-30]] |url=http://www3.open.ac.uk/earth-sciences/downloads/Press%20Release.pdf |format=[[Portable Document Format|PDF]] |accessdate=2007-03-04}}
-->
</ref><ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal | last = Cohen | first = Anthony S. | coauthors = ''et al.'' | year = 2004 | month = February | title = Osmium isotope evidence for the regulation of atmospheric CO<sub>2</sub> by continental weathering | journal = [[Geology (journal)|Geology]] | volume = 32 | issue = 2 | pages = 157–160 | doi = 10.1130/G20158.1 | url = http://sheba.geo.vu.nl/~vonh/imagesanddata/data/Cohenetal2004.pdf | format = [[Portable Document Format|PDF]] | accessdate = 2007-03-04}}
-->
</ref>
 
मिथेनको [[क्लेथ्‍रेट यौगिक|clathrate compound]] ([[:en:clathrate compound|clathrate compound]])s (the [[क्लेथ्‍रेट बन्दूक संकल्पना|clathrate gun hypothesis]] ([[:en:clathrate gun hypothesis|clathrate gun hypothesis]])) देखि अचानक निकास उन कारणहरू मध्ये एक मानिन्छ जसको कारण भूतकालमा वार्मिंग भयो , इसमे [[पर्मियन Triassic लुप्त भएको घटना|Permian–Triassic extinction event]] ([[:en:Permian–Triassic extinction event|Permian–Triassic extinction event]]) (लग-भाग २ करोड ५१ लाख साल पहिले ) र the [[अधिकतम थर्मल Paleocene - आदि नूतन|Paleocene–Eocene Thermal Maximum]] ([[:en:Paleocene–Eocene Thermal Maximum|Paleocene–Eocene Thermal Maximum]]) (लग-भाग 55 करोड साल पहिले ).
 
== जलवायु प्रतिमान ==
२००१ या उसभन्दा पहिलेगरिएको [[चित्र:Global Warming Predictions.png|thumb|280px|ग्लोबल वार्मिंगको गणना, जसमा धेरै तरिकाको [[जलवायु प्रतिमान|जलवायु मोडेल]] ([[:en:climate model|climate model]])[[उत्सर्जन परिदृश्यहरूमा विशेष रिपोर्ट|SRES]] ([[:en:Special Report on Emissions Scenarios|SRES]]) उत्सर्जन परिदृश्यको अंतर्गत , शामिल गरियो हो , यो मानछनको उत्सर्जनको कम गर्नको लागि कार्रवाई नहीको जायेगी ]]
२१ <sup>वी</sup>सदीको समयमा सतहको गर्मीको [[चित्र:Global Warming Predictions Map.jpg|thumb|280px|भौगोलिक वितरण [[HadCM3]] ([[:en:HadCM3|HadCM3]]) क्‍लाइमेट मोडेलको द्वारा नापाइयो जबकि सामान्‍य परिदृश्‍यमा कुनै व्‍यवसाय आर्थिक विकास र ग्रीनहाउस ग्याँस उत्सर्जनको कारण मानयो जाता हो.इस आंकडामा , विश्व स्तरको वार्मिंग 3.0&nbsp;°C (5.4&nbsp;°F). देखि मेल खाती छ ]]
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Global climate model}}
-->
 
वैज्ञानिकहरूले जलवायुको [[कम्प्यूटर प्रतिमान|कम्प्यूटर मोडेल]] ([[:en:computer models|computer models]]) सहित ग्‍लोबल वार्मिंगको अध्‍ययन गरेको छ।ये मोडल्स द्रव गतिशीलताको भौतिक सिद्धान्तहरू , [[विकरणशील हस्तांतरण]] ([[:en:radiative transfer|radiative transfer]]) , र अन्य प्रक्रियाहरूमा आधारित हो , कटी जगाहाओंमा सरलीकरण गरिएको छ क्यूंकि कम्प्यूटरको आफ्नो सीमाहरू हुन्छ र जल्यायु प्रणाली धेरै नै [[जटिल प्रणाली|जटिल]] ([[:en:complex system|complexity]])है सरे आधुनिक जलवायु मोडेल आफ्नोमा एक वतावार्नेय मोडेल लागि हुन्छन् र यो समुद्रको मोडेल र भूमि तथा समुद्रमा बरफको मोडेल संग जुदा हुन्छ केही मोडेलहरूमा रासायनिक र जैविक प्रक्रियाहरूको उपचार पनि शम्मिल हुन्छन् <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url= http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4-wg1-chapter7.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | title=Chapter 7, "Couplings Between Changes in the Climate System and Biogeochemistry" | work=Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change | accessdate=2008-02-21 | date=[[2007-02-05]] | publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
--></ref> यो मोडेल ठेगाना लगाछन कि ग्रीनहाउस ग्याँसहरूको प्रभाव यदि जोडा जाए त एक गर्म जलवायु प्राप्त हुन्छ <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://books.google.com/books?id=sx6DFr8rbpIC&dq=robert+lanza&printsec=frontcover&source=web&ots=S7MXYzoDqR&sig=jfUo33FtVZ3PSUS2fcc_EtawEnQ |last = Hansen |first = James |title = Climatic Change: Understanding Global Warming |work = One World: The Health & Survival of the Human Species in the 21st Century |accessdate=2007-08-18 | date = 2000 |publisher= Health Press}}
--></ref> फेरि पनि , जब यो धारणा प्रयोग गरिन्छ त पनि [[जलवायु प्रतिबद्धता|जलवायु संवेदनशीलता]] ([[:en:climate sensitivity|climate sensitivity]])को धेरै बडा रोल रहन्छ
 
ग्रीनहाउस ग्याँसहरूको सांद्रतामा भविष्यको अनिश्चितताहरूको ध्‍यानमा राखदै आईपीसीसी २१ वी सताब्दीको अन्त सम्म अक चेतावनी <!--Translate this template and uncomment
{{nowrap|1.1&nbsp;°C to 6.4&nbsp;°C}}
--><!--Translate this template and uncomment
{{nowrap|(2.0&nbsp;°F to 11.5&nbsp;°F)}}
-->की परिकल्पना गर्छ , १९८०-१९९९को मुकाबले <ref name="grida7" /> मोडेलको प्रयोग हालको जलवायु परिवर्तनको [[हाल नैमा जलवायु परिवर्तनको रोपण|कारणों]] ([[:en:Attribution of recent climate change|causes of recent climate change]])को जांच गर्नको लागि पनि गरिएको छ , यसको लागि नापएको परिवर्तनहरूको तुलना मोडेलको द्वारा बताये गए परिवर्तनहरू संग गरिन्छ
 
जलवायुको वर्तमान मोडेल अवलोकन संग राम्रो तरिका मेल खाते होमा जलवायुको सबै पहलुहरूको नकल नही गरेर पाते<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/007.htm |title=Summary for Policymakers |work=Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |accessdate=2007-04-28 |date=[[2001-01-20]] |publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
-->
</ref>
यो माडल उन वार्मिंग जोको १९१० देखि १९४५ सम्म भएको थियोको राम्रो तरिका बुझयो नही पाते ,को त्यो प्राकृतिक परिवर्तन या मानव प्रभावको कारन भयो ; फेरि पनि , उनि यो सुझाव दिछनको १९७५ पछि देखि हुने वार्मिंग ग्रीन [[ग्रीनहाउस गैस|हाउस ग्याँसहरू]] ([[:en:greenhouse gas|greenhouse gas]])के उत्सर्जनको कारन नै छ
 
वैश्विक जलवायु मोडेलको अनुमान उन ग्रीनहाउस ग्याँस परिदृश्यबाट प्रभावित हुन्छन् जसलाई आईपीसीसी ( उत्सर्जन [[उत्सर्जन परिदृश्यहरूमा विशेष रिपोर्ट|पर विशेष रिपोर्ट]] ([[:en:Special Report on Emissions Scenarios|Special Report on Emissions Scenarios]])) ( SRES )ले आफ्नो रिपोर्टमा दर्शाउएको छ चाहे सामन्य न होमा मोडेलमा [[कार्बन चक्र]] ([[:en:carbon cycle|carbon cycle]])का अनुकरण पनि गरिन्छ , यो ज्यादातर सकारात्मक प्रतिक्रिया दर्शाउइन्छ , चाहे यो प्रतिक्रिया ( A2 SRES परिदृश्यको अंतर्गत , प्रतिक्रियाहरूमा 20 र 200 पीपीएम CO<sub>2</sub>को अन्तर हुन्छ ) अनिश्चित छ केही पर्यवेक्षण अध्ययनहरू भन्दा एक सकारात्मक प्रतिक्रिया<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Torn |first=Margaret |coauthors=Harte, John |date=[[2006-05-26]] |title=Missing feedbacks, asymmetric uncertainties, and the underestimation of future warming |journal=[[Geophysical Research Letters]] |volume=33 |issue=10 |id=L10703 |url=http://www.agu.org/pubs/crossref/2006/2005GL025540.shtml |accessdate=2007-03-04 |doi=10.1029/2005GL025540, |doi_brokendate=2008-06-25}}
-->
</ref><ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Harte |first=John |coauthors=''et al.'' |date=[[2006-10-30]] |title=Shifts in plant dominance control carbon-cycle responses to experimental warming and widespread drought |journal=Environmental Research Letters |volume=1 |issue=1 |id=014001 |url=http://www.iop.org/EJ/article/1748-9326/1/1/014001/erl6_1_014001.html |accessdate=2007-05-02 |doi=10.1088/1748-9326/1/1/014001 |pages=014001}}
-->
</ref><ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last = Scheffer |first = Marten |coauthors = ''et al.'' |title = Positive feedback between global warming and atmospheric CO2 concentration inferred from past climate change. |journal = [[Geophysical Research Letters]] |volume = 33 |url = http://www.pik-potsdam.de/~victor/recent/scheffer_etal_T_CO2_GRL_in_press.pdf |doi = 10.1029/2005gl025044 |date = [[2006-05-26]] |accessdate = 2007-05-04 |pages = L10702}}
-->
</ref>} देखनेको मिली छ।
 
मई २००८मा यो भविष्यवाणी गरिएकोको " विशवको तापमान चाहे अर्को दशकमा न ठूलो क्यूंकि उत्तरी अटलांटिक र प्रशांत उष्णकटिबंधीय क्षत्रहरूमा जो जलवायु परिवर्तन हुनेछन् उनि अस्थायी तरिकामा अन्थ्रोपोगेनिक वर्मिंगको कम गरेर देंगे " यो भविष्यवाणी समुद्रको तापमान गर्‍यो गणनामा आधारित थियो <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal|url=http://www.nature.com/nature/journal/v453/n7191/abs/nature06921.html|title=Advancing decadal-scale climate prediction in the North Atlantic sector|author=N. S. Keenlyside, M. Latif, J. Jungclaus, L. Kornblueh2, E. Roeckner|date=May 1, 2008|pages=84-88|journal=[[Nature (journal)|Nature]]|issue=453|accessdate=2008-07-06|doi=10.1038/nature06921}}
--></ref>
 
वर्तमान पीढीको मोडेलमा बादलहरूलाई दर्शाया जाना अनिश्चितताको एक बडा कारन छ , यद्यपि यसमा कार्य गरे जा रहेको छ <ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/271.htm |last = Stocker |first = Thomas F. |coauthors = ''et al.'' |title = 7.2.2 Cloud Processes and Feedbacks |work = Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |accessdate=2007-03-04 |date=[[2001-01-20]] |publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
-->
</ref>
 
हालको एक अध्ययन द्वारा [[डेभीड डुगलस|दाऊद डगलस]] ([[:en:David Douglass|David Douglass]]), [[जन क्रिस्टी]] ([[:en:John Christy|John Christy]]), र बिन्यामीन Pearson र [[फ्रेड सिंगर|फ्रेड गायक]] ([[:en:Fred Singer|Fred Singer]])ले पायाको यदि हामी वास्तविक जलवायु मोडेलों संग २२ प्रमुख वैश्विक जलवायु मोडेलोंको तुलना गर्नुहोस त यो पाइन्छको यो उष्णकटिबंधीय troposphereमा भएका परिवर्तनहरूमा खरे नही बैठते .लेखक यस कुरामा गौर गर्छनको उनको परिणाम हाल नैमा भएका प्रकाशनहरूको परिणामो देखि मेल नही खाता <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal| last=Douglass | first=David H. | authorlink = David Douglass | coauthors=''et al.'' | date=[[2007-12-05]] | title=A comparison of tropical temperature trends with model predictions | journal=International Journal of Climatology | volume=9999 | issue=9999 | doi=10.1002/joc.1651 | url=http://icecap.us/images/uploads/DOUGLASPAPER.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | accessdate=2008-05-12}}
--></ref>
 
== अपेक्षित एवं आशातीत प्रभाव ==
{{main|भूमंडलीय ऊष्मीकरणको प्रभाव}}
[[चित्र:Glacier Mass Balance.png|left|thumb|280px|विरल रेकर्ड यो पनि दर्शाउछनको हिमनद शुरुआती १८००स देखि पछि हट रहे हो १९५०मा हिमनदको बरफको मापन शुरू भयो र रिपोर्ट [[विश्व ग्लेशियर मनिटरिंग सेवा|WGMS]] ([[:en:World Glacier Monitoring Service|WGMS]]) र [[राष्ट्रिय हिमपात र बर्फडाटा केंद्र|NSIDCको पेशको गई]] ([[:en:National Snow and Ice Data Center|NSIDC]]).]]
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Effects of global warming}}
-->
 
यद्यपि विशेष मौसम घटनाहरूको ग्लोबल वार्मिंग संग जोडना मुश्किल छ , फेरि पनि विश्वको तापमानमा वृद्धि देखि व्यापक [[ग्लोबल वार्मिंगको प्रभाव|परिवर्तन]] ([[:en:effects of global warming|changes]])सहित [[हिमनद संहति संतुलन|बर्फ पछि हटना]] ([[:en:Glacier mass balance|glacial retreat]]), [[ध्रुवीय संकुचन|आर्कटिक shrinkage]] ([[:en:Arctic shrinkage|Arctic shrinkage]]), र दुनिया भरमा [[समुद्रको स्तर वृद्धि]] ([[:en:sea level rise|sea level rise]]) हुन सक्छ .[[घन ( मौसम विज्ञान )|अवक्षेपण]] ([[:en:precipitation (meteorology)|precipitation]])की मात्रमा परिवर्तन [[बाढी]] र [[सुकेको|सूखे]] ([[:en:drought|drought]])को जनम दिन सक्छ . चरम मौसमको घटनाहरूको आवृत्ति एवं त्रीवतामा पनि [[चरम मौसम|परिवर्तन हो सकते]] ([[:en:extreme weather|extreme weather]]) छ।अन्य प्रभावहरूमा कृषि पैदावारमा कमी , वाहेक व्यापारको नयाँ मार्गहरू <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite news |first=Jennifer |last=Macey |title=Global warming opens up Northwest Passage |url=http://www.abc.net.au/news/stories/2007/09/19/2037198.htm?section=business |publisher=ABC News |date=[[September 19]], [[2007]] |accessdate=2007-12-11}}
--></ref> को जुडना , सानो गर्मिहरू , [[धारा प्रवाह|streamflow]] ([[:en:streamflow|streamflow]]) , प्रजातिहरूको [[जलवायु परिवर्तनले विलुप्त भएको खतरा|खतम]] ([[:en:extinction risk from climate change|extinctions]])होना र [[वेक्टर ( जीव विज्ञान )|रोगहरूको वेक्टर]] ([[:en:Vector (biology)|disease vectors]])में वृद्धि शामिल हो
 
[[प्राकृतिक वातावरण]] ([[:en:natural environment|natural environment]]) र [[सभ्यता|मानव जीवन]] ([[:en:civilization|human life]])मा केही असर केही हद सम्म ग्लोबल वार्मिंगको कारण देखि माने जाँदैछन् IPCCको एक रिपोर्टको अनुसार [[1850 पछि हिमनदहरूको पछि हटना|glacierको पछि हटना]] ([[:en:Retreat of glaciers since 1850|glacier retreat]]), [[आइस शेल्फ#आइस शेल्फ विघटन|ice shelfको खतम होना]] ([[:en:Ice shelf#Ice shelf disruption|ice shelf disruption]]) जस्तोको [[लार्सन आइस शेल्फ|Larsen Ice Shelf]] ([[:en:Larsen Ice Shelf|Larsen Ice Shelf]]),मा भयो [[समुद्रको स्तर वृद्धि|समुद्रको स्टारको बडना]] ([[:en:sea level rise|sea level rise]]), वर्षामा परिवर्तन , र [[ग्लोबल वार्मिंगको प्रभाव#अधिक चरम मौसम|बहुत नै खराब मौसम]] ([[:en:Effects of global warming#More extreme weather|extreme weather events]]), ग्लोबल वार्मिंग <ref name="tar_wg2">
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |title = Climate Change 2001: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |url = http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg2/index.htm |publisher = [[Intergovernmental Panel on Climate Change]] |date = [[2001-02-16]] |accessdate = 2007-03-14}}
-->
</ref> को कारन माने जाँदैछन्
समग्र पैटर्न, तीव्रता , र आवृत्तिको लागि परिवर्तन संभावित हो , यो भन्न मुश्किल छको यो सबै ग्लोबल वार्मिंगको कारण हो .अन्य प्रभावहरूमा शामिल हो केही क्षेत्रहरूमा पानीको कमी , केहिमा अवक्षेपणको बडना , पर्वत snowpackमा परिवर्तन र गरम मौसमको कारण र स्वास्थ्यको प्रतिकूल प्रभाव <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |author=McMichael AJ, Woodruff RE, Hales S |title=Climate change and human health: present and future risks |journal=Lancet |volume=367 |issue=9513 |pages=859–69 |year=2006 |pmid=16530580 |doi=10.1016/S0140-6736(06)68079-3}}
--></ref>
 
बढती भयो मृत्युहरू , displacements , र आर्थिक नोकसान , जोको [[चरम मौसम|अतिवादी मौसम]] ([[:en:extreme weather|extreme weather]])के कारण संभावित हो , [[जनसंख्या वृद्धि|बढती भयो जनसँख्या]] ([[:en:Population growth|growing population]])के कारण र पनि बदतर हुन सक्छन् . हुनत शीतोष्ण क्षेत्रमा यसको केही फैदे पनि हुन सक्छन् जस्तैको ठंड <ref name="WGII SPM AR4">
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |title = Summary for Policymakers |work = Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Working Group II Contribution to the Intergovernmental Panel on Climate Change Fourth Assessment Report |url =http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg2/ar4-wg2-spm.pdf |format = [[Portable Document Format|PDF]] |publisher = [[Intergovernmental Panel on Climate Change]] |date = [[2007-04-13]] |accessdate = 2007-04-28}}
-->
</ref> को कारण भन्दा कम मृत्युहरू हुनु .
[[आईपीसीसीको तेश्रो मूल्यांकन रिपोर्ट|आईपीसीसी तेश्रो मूल्यांकन रिपोर्ट]] ([[:en:IPCC Third Assessment Report|IPCC Third Assessment Report]])को लागि द्वितीय कार्यकारी समूह द्वारा .<ref name="tar_wg2" /> बनाईएको रिपोर्टमा संभावित प्रभावको समझ र यिनीहरूका सारांश पाया जान सक्छ .नयाँ [[आईपीसीसीको चौथी मूल्यांकन रिपोर्ट|IPCC Fourth Assessment Report]] ([[:en:IPCC Fourth Assessment Report|IPCC Fourth Assessment Report]])को अनुसार , यस्तो प्रमाण भेटिन्छको [[अन्ध महासागर|उतरी प्रशांत महासागर]]मा १९७० देखि [[उष्णकटिबंधीय चक्रवात|tropical cyclone]] ([[:en:tropical cyclone|tropical cyclone]])को तेज गतिविधि पाउईएको छ [[अटलांटिक मल्‍टीडेकेडल दोलन|Atlantic Multidecadal Oscillation]] ([[:en:Atlantic Multidecadal Oscillation|Atlantic Multidecadal Oscillation]])),को संध्र्बमा , तर लामो दूरीको प्रभावहरूको ठेगाना लाग्न , खास गरेरको [[उपग्रह]] गणनाओं भन्दा पहिले , धेरै मुश्किल छ सारांश यो पनि स्पष्ट गर्दैनको उष्णकटिबंधीय चक्रवातोंको दुनिया भरमा वार्षिक संख्यामा कुनै सम्बन्ध हो या नही <ref name="grida7" />
 
केहि र संभावित असर हो समुद्रको <!--Translate this template and uncomment
{{nowrap|110 to 770 millimeters}}
--><!--Translate this template and uncomment
{{nowrap|(0.36 to 2.5&nbsp;ft)}}
-->१९९० देखि २१०० <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/409.htm |last = Church |first = John A. |coauthors = ''et al.'' |title = Executive Summary of Chapter 11 |work = Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |accessdate=2005-12-19 |date=[[2001-01-20]] |publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
--></ref> को बीच बढन , खेतीमा [[जलवायु परिवर्तनऔर कृषि|असर]] ([[:en:Climate change and agriculture|repercussions to agriculture]]), [[थर्मोहेलाइन परिसंचरणको बंद होना|thermohaline सिर्कुलेशनको धीमा होना]] ([[:en:Shutdown of thermohaline circulation|possible slowing of the thermohaline circulation]]), [[ओजोन परत]] ([[:en:ozone layer|ozone layer]])में कमी चक्रवातों र <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal|doi = 10.1038/ngeo202|title = Simulated reduction in Atlantic hurricane frequency under twenty-first-century warming conditions|year = 2008|author = Knutson, Thomas R.|journal = Nature Geoscience|volume = 1|pages = 359}}
--></ref> खराब मौसम [[चरम मौसममा :ग्लोबल वार्मिंगको प्रभाव|की]] ([[:en:Effects of global warming#More extreme weather|hurricanes and extreme weather events]])तीव्रतामा इजाफा (मा यो अबेर पछि आएँगे ) , [[महासागर अम्लीकरण|महासागर pH]] ([[:en:Ocean acidification|lowering]])का [[पीएच|नीचा होना]] ([[:en:pH|pH]])और [[मलेरिया]] र dengue ज्वरो [[डेंगू|जैसी बिमारियहरूको फैलन]] . एक अध्ययनको भविष्यवाणीको अनुसार २०५० सम्म १८% देखि ३५% पशु र बिरुवाहरूको प्रजातिहरू [[जलवायु परिवर्तनले विलुप्त भएको खतरा|विलुप्त]] ([[:en:extinction risk from climate change|extinct]])हो जाएँगी , यो कुरा ११०३ पशु र बिरुवाहरूको एक नमूनेमा आधारित छ <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last= Thomas |first= Chris D. |coauthors= ''et al.'' |date= [[2004-01-08]] |title= Extinction risk from climate change |journal= [[Nature (journal)|''Nature'']] |volume= 427 |issue= 6970 |pages= 145–138 |doi= 10.1038/nature02121 |url= http://www.geog.umd.edu/resac/outgoing/GEOG442%20Fall%202005/Lecture%20materials/extinctions%20and%20climate%20change.pdf |format= [[Portable Document Format|PDF]] |accessdate= 2007-03-18}}
--></ref> तर , केही नै यंत्रवत अध्ययनहरूले जलवायु परिवर्तन <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last= McLaughlin |first= John F. |coauthors= ''et al.'' |date= [[2002-04-30]] |title= Climate change hastens population extinctions |journal= [[Proceedings of the National Academy of Sciences|PNAS]] |volume= 99 |issue= 9 |pages= 6070–6074 |doi= 10.1073/pnas.052131199 |url= http://www.nd.edu/~hellmann/pnas.pdf |format= [[Portable Document Format|PDF]] |accessdate= 2007-03-29 |pmid= 11972020}}
--></ref> को कारण जीवहरू विलुप्त भएको अनुमान लगाएको छ , बढी एक शुद्ध त यो दर्शाउइन्छको विलुप्त भएको अनुमान अनिश्चित हो .<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last=Botkin |first=Daniel B. |authorlink= |coauthors=''et al.'' |year=2007 |month=March |title=Forecasting the Effects of Global Warming on Biodiversity |journal=[[BioScience]] |volume=57 |issue=3 |pages=227–236 |doi=10.1641/B570306 |url=http://www.imv.dk/Admin/Public/DWSDownload.aspx?File=%2FFiles%2FFiler%2FIMV%2FPublikationer%2FFagartikler%2F2007%2F050307_Botkin_et_al.pdf |accessdate= 2007-11-30}}
--></ref>
 
ग्लोबल वार्मिंग कसे भौगोलिक क्षमता तथा उनको प्रचंडतामा वृद्धि भएको आशा हो।
[[उष्णकटिबंधीय रोग|उष्णकटिबंधीय रोगहरू]] ([[:en:tropical disease|tropical disease]])<ref>[http://www.cbsnews.com/stories/2002/06/20/tech/main512920.shtml ग्लोगल वार्मिंग देखि रोग फैल सकते छन्, जस्तै जस्तै तापमान बढता] छ वैसे वैसे अध्ययन : रोगजनकहरूको नयाँ क्षेत्रहरूमा हमला हुन सक्छ।सीबीबी समाचार</ref> संपूर्ण [[युरोप]], [[उत्तरी अमरीका]] तथा [[एशिया महाद्वीप|उत्तरी एशिया]] <ref>[http://world.merinews.com/catFull.jsp;jsessionid=EAA582BA3E049534BABAA98C515DEF1F?articleID=137538 ग्लोबल वार्मिंग देखि मलेरिया] पोषित हुन्छ।</ref> मा जलवायु परिवर्तन कीडो देखि पैदा हुने [[औपसर्गिक रोग|रोगों]]मा बढोतरी गर्न सक्छ जस्तै [[मलेरिया|मलेरिया{]]
 
=== आर्थिक ===
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Economics of global warming|Low-carbon economy}}
-->
केहि अर्थशास्त्रियोंले अनुमान गर्ने कोशिश गरे छको दुनिया भरको जलवायु परिवर्तनले कुल कितनी आर्थिक क्षति हुनेछ अझै सम्म यस तरिकाको अनुमान लाईई निर्णायक निष्कर्ष नही निकल पाए हो , 100 अनुमानहरूको एक सर्वेक्षणमा यो पाउयाइयोको आंकडा [[अमरीकी डलर]]प्रति टन कार्बन -10 ( टीसी ) ( अमेरिकी डलर प्रति टन कार्बन डाइओक्साइड -3 ) लेकर [[अमरीकी डलर]]350/tC ( 95 अमेरिकी डलर प्रति टन कार्बन डाइओक्साइड ) सम्म हो , यिनको औसत 43 अमेरिकी डलर प्रति टन कार्बन ( 12 अमेरिकी डलर प्रति टन कार्बन डाइओक्साइड ) .<ref name="WGII SPM AR4" /> निकलती छ .
 
[[कठोर समीक्षा|Stern Review]] ([[:en:Stern Review|Stern Review]]) संभावित आर्थिक प्रभावमा एक व्यापक रूपले प्रचारित रिपोर्ट छ ; यो सुझाव देती छको दुनिया भरमा अत्यधिक कठोर मौसम कम हुन सक्छ , [[सकल घरेलू उत्पाद|कुल domestic product]] एक प्रतिशत सम्म बड सक्छ र बुरी देखि बुरी हालतमा [[प्रति व्यक्ति]] ([[:en:per capita|per capita]]) खपत 20 प्रतिशत गिर सकती छ .<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/6098362.stm | title = At-a-glance: The Stern Review | publisher = [[BBC]] |accessdate=2007-04-29 |date = [[2006-10-30]]}}
--></ref> यस रिपोर्टको पद्धति , र निष्कर्षको धेरै अर्थशास्त्रियों द्वारा आलोचनाको छ ,मुख्यतः इसमे जो धारणाए हो उनको जस्तैको [[छुट|छूट]] ([[:en:discounting|discounting]]) र यसको स्थितिहरूको विकल्प,<ref>Tol र Yohe ( 2006 ) " स्टर्न को एक समीक्षा " ''विश्व अर्थशास्त्र'' '''7'''( 4 ) : 233-50 .''विश्व अर्थशास्त्रमा अन्य आलोचनाहरूको पनि अवलोकन गर्नुहोस।''''''''</ref> जबकि अन्यले आर्थिक जोखिमको गणनाको समर्थन गरेको छ, चाहे उनि उनको संखयों देखि सहमत छैन <ref><!--Translate this template and uncomment
{{web cite|url=http://delong.typepad.com/sdj/2006/12/do_unto_others.html|title= Do unto others...|author=[[J. Bradford DeLong]]}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{web cite|url=http://johnquiggin.com/wp-content/uploads/2006/12/sternreviewed06121.pdf|title=Stern and the critics on discounting|author=[[John Quiggin]]}}
--></ref>
 
प्रारंभिक अध्ययन दर्शाउछनको ग्लोबल वार्मिंगको कम गर्ने लागत र लाभ मोटे तरिकामा एक दोश्रो देखि तुलनाको योग्य हो <ref><!--Translate this template and uncomment
{{web cite | url=http://www.ft.com/cms/s/0/38c1bfa0-09bd-11dd-81bf-0000779fd2ac.html | title= Full quote from IPCC on costs of climate change| author=Terry Barker|date=April 14, 2008|accessdate=2008-04-14|publisher=FT.com}}
--></ref>
 
[[संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण कार्यक्रम]] ([[:en:United Nations Environment Programme|United Nations Environment Programme]]) ( यूएनईपी )को अनुसार , आर्थिक क्षेत्रहरू जसलाई कठिनाइहरूको सामना गर्ने संभावना छं , उनमे शामिल हो [[बैंक]]s , [[जलवायु परिवर्तन र कृषि|कृषि]] ([[:en:Climate change and agriculture|agriculture]]), परिवहन र अन्य .<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url=http://www.unepfi.org/fileadmin/documents/CEO_briefing_climate_change_2002_en.pdf | format= [[Portable Document Format|PDF]] | title = Climate Risk to Global Economy |last = Dlugolecki |first= Andrew |coauthors= ''et al.'' |work = CEO Briefing: UNEP FI Climate Change Working Group | publisher = [[United Nations Environment Programme]] |accessdate=2007-04-29 |date=2002}}
-->
</ref> विकासशील देश जोको कृषिमा निर्भर गर्छन ग्लोबल वार्मिंग द्वारा खास तरिका देखि प्रभावित हुनेछन् .<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url= http://www.rff.org/Documents/RFF-Resources-164_Thomas%20Schelling.pdf | title = Thomas Schelling: Developing Countries Will Suffer Most from Global Warming| accessdate=2008-03-01 | work = Resources 164 }}
--></ref>
 
== अनुकूलन र शमन ==
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Adaptation to global warming|Mitigation of global warming|Kyoto Protocol}}
-->
 
मौसम वैज्ञानिकहरूको बीच जो एक तरिकाको [[जलवायु परिवर्तनमा वैज्ञानिक परामर्श|व्यापक समझौता]] ([[:en:Scientific opinion on climate change|broad agreement]]) छको वैश्विक तापमानमा वृद्धि हुनेछ ,ले केही [[राष्ट्र]]s , [[राज्य]] ([[:en:state|state]])s , [[निगम]] ([[:en:corporation|corporation]])s र व्यक्तिहरू लाई गतिविधि गरे पछि मजबूर गरेको छको ग्लोबल वार्मिंगको कम गरे जाए या उसलाई समायोजित गरे जाए .बहुत देखि पर्यावरण समूह ग्लोबल वार्मिंगको विरूद्ध [[जलवायु परिवर्तनमा व्यक्तिगत र राजनीतिक कार्रवाई|व्यक्तिगत कार्यहरू]] ([[:en:Individual and political action on climate change|individual action]])को प्रोत्साहित गर्छन तर यस्तो प्राय: उपभोक्ता एवं क्षेत्रीय संगठनहरू द्वारा संपन्न हुन्छ। केहिले सुझाव दिए छको दुनिया भरमा जीवाश्म ईंन्धनको उत्पादनमा एक [[कोटा]] ([[:en:quota|quota]]) हुनु पर्छ क्यूंकि उनि मानछनको यसको सीधा सम्बन्ध CO<sub>2</sub>को उत्सर्जन<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web| title = Climate Control: a proposal for controlling global greenhouse gas emissions | publisher = Sustento Institute | url = http://sustento.org.nz/wp-content/uploads/2007/06/climate-control.pdf | format = [[Portable Document Format|PDF]] | accessdate = 2007-12-10}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title = Rigged - The climate talks are a stitch-up, as no one is talking about supply. | first = George | last = Monbiot | url = http://www.monbiot.com/archives/2007/12/11/rigged/ | format = HTML | accessdate = 2007-12-22}}
--></ref> देखि छ .
 
जलवायु परिवर्तनमा [[जलवायु परिवर्तन|कारोबारी कारर्वाई]] ([[:en:business action on climate change|business action on climate change]])भी भएको छ जस्तैको ऊर्जा दक्षताको ठूलोन र [[वैकल्पिक ईंन्धन]] ([[:en:alternative fuels|alternative fuels]])को प्रयोग गर्न .हाल नैमा विकसित गरिएको अवधारणा यो हो कि ग्रीनहाउस ग्याँस [[उत्सर्जन व्यापार]] ([[:en:emissions trading|emissions trading]])को जाए , इसमे कम्पनीहरू सरकार संग मिलको उत्सर्जन लाई kaab
 
ग्लोबल वार्मिंगको काबू गर्नको लागि विश्वको प्राथमिक अन्तर्राष्ट्रिय समझौता छ [[क्योटो प्रोटोकल]] ([[:en:Kyoto Protocol|Kyoto Protocol]]), एक संशोधन [[संयुक्त राष्ट्रको जलवायु परिवर्तनमा समझौतेको रूपरेखा|UNFCCC]] ([[:en:United Nations Framework Convention on Climate Change|UNFCCC]])को , जो 1997मा अगाडी आयो .इस प्रोटोकोलको अंतर्गत अब 160 भन्दा अधिक देश र विश्व स्तरमा वैश्विक ग्रीनहाउस ग्याँस उत्सर्जन ५५ प्रतिशत भाग छ।<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url=http://unfccc.int/files/essential_background/kyoto_protocol/application/pdf/kpstats.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] |title=Kyoto Protocol Status of Ratification | publisher=[[United Nations Framework Convention on Climate Change]] | date=[[2006-07-10]] | accessdate=2007-04-27}}
-->
</ref> केवल [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] र [[काजाक्स्तान|कजाकस्तान]]ले यस सन्धिको पुष्टि गरेनहै , जबकि अमरीका ग्रीन हाउस ग्याँसहरू लाई [[संयुक्त राज्य अमेरिका द्वारा ग्रीनहाउस ग्याँस उत्सर्जन|पैदा गर्न वाला]] ([[:en:greenhouse gas emissions by the United States|largest emitter]])सबै भन्दा बडा देश हो .यो सन्धि 2012मा समाप्त हो रही छ , र अन्तर्राष्ट्रिय वार्ता [[मई 2007]] ([[:en:May 2007|May 2007]])मा शुरू हो रही हो , उन सन्धिमा जो मौजूदा सन्धिको ठाँउ लेगी .<ref>[http://www.boston.com/news/science/articles/2007/05/14/climate_talks_face_international_hurdles/ जलवायु वार्ता र अन्तर्राष्ट्रिय बाधाहरूको सामना ], आर्थर द्वारा Max , एसोसिएटेड प्रेस , 5/14/07 .</ref>
 
अमेरिका अर्थव्यवस्थाको भारी नुक्सान र ८० प्रतिशत दुनिया जस्तैको [[चीन]] र [[भारत]]को सन्धिमा देखि छोडयो जाना [[अमरीकी राष्‍ट्रपति|अमेरिकी राष्ट्रपति]] ([[:en:U.S. President|U.S. President]])[[जार्ज डउबल्यूबुश|जर्ज डब्ल्यूको बुश]] ([[:en:George W. Bush|George W. Bush]])को क्योटो प्रोटोकलको लागि भन्न छ भन्न छ कि यो अनुचित छ र अप्रभावी छ <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://www.whitehouse.gov/news/releases/2001/03/20010314.html|title=Text of a Letter from the President to Senators Hagel, Helms, Craig, and Roberts |accessdate=2007-11-21 |author=[[George W. Bush]] |date=[[March 13]], [[2001]]|publisher=Office of the Press Secretary}}
--></ref> बुशले ऊर्जा प्रौद्योगिकीको प्रोत्साहित दिए छ ,<ref>[http://www.whitehouse.gov/stateoftheunion/2008/index.html संघ राज्यको संबोधन],2008-01-28को प्राप्त गरियो ." संयुक्त राज्य अमेरिका हाम्रो ऊर्जा सुरक्षा र वैश्विक जलवायु परिवर्तनको मजबूत बनाउनको लागि वचनबद्ध छ .और यिनी लक्ष्यहरू लाई पूरा गर्ने सबै भन्दा राम्रो तरीका छको अमरीका साफ र उरलाको कम प्रयोग गर्ने प्रौद्योगिकी विकसित करे .</ref> र संयुक्त राज्य अमेरिकाको भित्र विभिन्न राज्य र नगर सरकारहरूले क्योटो प्रोटोकोलको लागू गर्नको प्रयास शुरू गरेर दिए हो ;इसको एक उदाहरण हो [[क्षेत्रीय ग्रीनहाउस ग्याँस पहल]] ([[:en:Regional Greenhouse Gas Initiative|Regional Greenhouse Gas Initiative]]).<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web| url=http://www.rggi.org/ |title=Regional Greenhouse Gas Initiative| accessdate=2006-11-07}}
--></ref>[[अमेरिका जलवायु परिवर्तन विज्ञान कार्यक्रम|अमेरिका विज्ञान जलवायु परिवर्तन कार्यक्रम]] ([[:en:U.S. Climate Change Science Program|U.S. Climate Change Science Program]]) एक संयुक्त कार्यक्रम हो जसमा 20 भन्दा अधिक अमरीकी संघीय एजेंसियोंको भागेदारी छ
 
चीन र भारत , हुनत यसको प्रावधानों देखि अछूते हो ,ले क्योटो प्रोटोकोलको [[विकासशील देश|विकासशील देशहरू]] ([[:en:developing countries|developing countries]])को रूपमा यसको तस्दीकको हैहालको केही अध्ययन <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url= http://www.berkeley.edu/news/media/releases/2008/03/10_chinaco2.shtml |title= New analysis finds alarming increase in expected growth of China CO2 emissions |accessdate=2008-03-10 |author=Sarah Yang, Media Relations |date=[[March 13]], [[2001]]|publisher= UC Berkeley }}
--></ref> को अनुसार चीनले ग्रीन हाउस ग्याँसहरूको उत्सर्जनमा अमरीकाको पनि मात दे दिएको छ .चीनी प्रीमियर [[वेन जियाबाओ]] ([[:en:Wen Jiabao|Wen Jiabao]])ले आफ्नो देशले भन्यो छको त्यो [[प्रदूषण]] र ग्लोबल वार्मिंग छ .<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web|url=http://www.planetark.com/dailynewsstory.cfm/newsid/43027/story.htm|title=Wen Urges Greater China Effort to Fight Pollution, July 10, 2007, Reuters, via planetark.com|accessdate=2007-07-27}}
--></ref> देखि निपटनेको लागि आफ्नो प्रयास दुगने गरेर दे .
 
आईपीसीसीको कार्य समूह III ग्लोबल वार्मिंगको लागत र लाभको विभिन्न दृष्टिकोणोंको बारेमा रिपोर्ट बनाउनको लागि 2007को [[आईपीसीसीको चौथी मूल्यांकन रिपोर्ट|आईपीसीसी चौथा मूल्यांकन रिपोर्ट]] ([[:en:IPCC Fourth Assessment Report|IPCC Fourth Assessment Report]])मा यो निष्कर्ष नीकाला गयोको कुनै एक प्रौद्योगिकी या सेक्टर ग्लोबल वार्मिंगको खत्म गर्नको लागि पुरा तरिकाले जिम्मेदार छैन .वे पाउछनको प्रौद्योगिकीको विभिन्न क्षेत्रहरू , जस्तै [[ऊर्जा आपूर्ति]] ([[:en:energy supply|energy supply]]), [[परिवहन]] ([[:en:transport|transport]])ation , [[उद्योग]] ([[:en:industry|industry]]), र [[कृषि]],मा केही प्रमुख प्रथाहरूको लागू हुनु पर्छ .अनुमान छ कि 2030 सम्म [[कार्बन डाइओक्साइडको समकक्ष|कार्बन डाइओक्साइड समकक्ष]] ([[:en:carbon dioxide equivalent|carbon dioxide equivalent]])को स्थिरीकरण, 445 र 710 ppmको बीच , [[सकल घरेलू उत्पादन]].<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url= http://arch.rivm.nl/env/int/ipcc/pages_media/FAR4docs/final_pdfs_ar4/SPM.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | title=Summary for Policymakers | work=Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change | accessdate=2007-12-09 | date=[[2007-05-04]] | publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}
--></ref> मा ०.६ देखि ३ प्रतिशत सम्म कमी या इजाफा ला सक्छ .
कार्य समूह IIIको अनुसार २ डिग्री सेल्सियस सम्म यदि बढ्दो तापमानको रोकन छ त विकसित देशहरूको एक समूहको आफ्नो उत्सर्जनको कम गर्न हुनेछ, र २०२० सम्म उत्सर्जन १९९०को उत्सर्जनले कम हुनु पर्छ (सबै भन्दा अधिक माने जाने वाला क्षेत्रहरूमा 1990को स्‍तरों देखि 10 देखि 40 प्रतिशत सम्म कम) र २०५० सम्म उससे पनि कम (1990को स्‍तरों देखि 40 देखि 90 प्रतिशत सम्म कम), चाहे विकासशील देश धेरै कटौती क्यूँ न गर्नुहोस।<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | url= http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg3/ar4-wg3-chapter13.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | title= Policies, Instruments and Co-operative Arrangements | work=Policies, Instruments and Co-operative Arrangements. In Climate Change 2007: Mitigation. Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change | accessdate=2008-04-26 | date=[[2007-05-04]] | publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]] | last=Guptal | first=Sujata | coauthors=''et al.'' | pages=21 | quote=..developed countries as a group would need to reduce their emissions to below 1990 levels in 2020 (on the order of –10% to 40% below 1990 levels for most of the considered regimes) and to still lower levels by 2050 (40% to 95% below 1990 levels), even if developing countries make substantial reductions.}}
--></ref>
 
== सामाजिक र राजनीतिक बहस ==
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Global warming controversy|Politics of global warming|Economics of global warming}}
-->
<!--Translate this template and uncomment
{{see also|Climate change denial}}
-->
2000मा [[चित्र:GHG per capita 2000.svg|thumb|280px|प्रति व्यक्ति ग्रीनहाउस ग्याँस उत्सर्जन , जसमा [[भूमिको उपयोग , भूमिको उपयोगमा परिवर्तन र वन भूमिको उपयोग|भूमिको उपयोग]] ([[:en:Land use, land-use change and forestry|land-use change]])]] परिवर्तन शामिल छ।
२०००मा [[चित्र:GHG by country 2000.svg|thumb|280px|प्रति देश ग्रीनहाउस ग्याँस उत्सर्जन जसमा भूमिको उपयोग]] परिवर्तन हो .
 
वैज्ञानिक निष्कर्षको प्रचारको कारन दुनियामा राजनीतिक र आर्थिक बहस चिद गई छ .<ref><!--Translate this template and uncomment
{{Citation | first=Spencer | last=Weart | author-link=Spencer R. Weart | contribution=The Public and Climate Change | contribution-url=http://www.aip.org/history/climate/Public.htm | title=The Discovery of Global Warming | editor-first=Spencer | editor-last=Weart | editor-link=Spencer R. Weart | url=http://www.aip.org/history/climate/index.html | publisher=[[American Institute of Physics]] | year=2006 | access-date=2007-04-14 }}
--></ref> गरीब क्षेत्रहरू , खासकर [[अफ्रीका]], तर ठूलो जोखिम दिखाई दिइन्छ जबकि उनको उत्सर्जन विकसित देशहरूको तुलनामा एकदम कम रहे हो .<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite news | title= Poor Nations to Bear Brunt as World Warms | first=Andrew | last=Revkin | date=[[2007-04-01]] | publisher=[[The New York Times]] | url= http://www.nytimes.com/2007/04/01/science/earth/01climate.html?ex=1333080000&en=6c687d64add0b7ba&ei=5088&partner=rssnyt&emc=rss| accessdate = 2007-05-02}}
-->
</ref>
इससंग नै , [[विकासशील देश]] ([[:en:developing country|developing country]])को [[क्योटो प्रोटोकल]] ([[:en:Kyoto Protocol|Kyoto Protocol]])को प्रावधानों देखि छूट [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] र [[अष्ट्रेलिया]], द्वारा नकारी गई छ र यसलाई अमेरिकाको अनुसमर्थन<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title= China's emissions may surpass the US in 2007 | first=Catherine | last=Brahic | date=[[2006-04-25]] | publisher=[[New Scientist]] | url=http://environment.newscientist.com/article/dn11707-chinas-emissions-to-surpass-the-us-within-months.html | accessdate = 2007-05-02}}
-->
</ref> को एक मुद्दा बनाइयो छ .
[[पश्चिमी दुनिया]] ([[:en:Western world|Western world]])मा संयुक्त राज्य अमेरिकाको तुलनामा छ .<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite news | title=More in Europe worry about climate than in U.S., poll shows | first=Thomas | last=Crampton | date=[[2007-01-04]] | publisher=[[International Herald Tribune]] | url=http://www.iht.com/articles/2007/01/04/news/poll.php | accessdate = 2007-04-14}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title = Summary of Findings | work = Little Consensus on Global Warming. Partisanship Drives Opinion | publisher = [[Pew Research Center]] | date = [[2006-07-12]] | accessdate = 2007-04-14 | url = http://people-press.org/reports/display.php3?ReportID=280}}
-->
</ref> को तुलनामा [[युरोप]]मा यो विचारको मानवको जलवायुमा धेरै प्रभाव पडता छ जिआदा बलवान छ .
 
जलवायु परिवर्तनको मुद्दा एक नया विवादले आएको छको [[ग्रीन हाउस गैस|ग्रीनहाउस ग्याँस]] ([[:en:greenhouse gas|greenhouse gas]])को [[औद्योगिक प्रणाली|औद्योगिक]] ([[:en:industrial process|industrial]])[[वायु प्रदुषण|उत्सर्जन]] ([[:en:Air pollution|emissions]]) ओ कम गर्न फाइदेमंद छ या उनमा हुने [[ग्लोबल वार्मिंगको अर्थ- शास्त्रमा मतलब|खर्च]] ([[:en:Economics of global warming|costs]])जिअदा नुकसानदेह छ धेरै देशहरूमा चर्चा गरिएको छको [[वैकल्पिक ऊर्जा|वैकल्पिक ऊर्जा स्रोतहरू]] ([[:en:Alternative energy|alternative energy sources]])को अपनानमा कति खर्च आएगा र उनको कति लाभ हुनेछ <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6432829.stm |title= EU agrees on carbon dioxide cuts |date= [[2007-03-09]] |publisher= [[BBC]] |accessdate=2007-05-04}}
--></ref>.प्रतियोगी [[प्रतियोगी Enterprise संस्थान|Enterprise संस्थान]] ([[:en:Competitive Enterprise Institute|Competitive Enterprise Institute]]) र [[ExxonMobil]] ([[:en:ExxonMobil|ExxonMobil]]) जस्तो कम्पनिहरूले यो भन्यो छको हामिलाई जलवायुको जिअदा बुरी हालतको कल्पना गरेरको यस्तो कदम नही उठाने हो जो धेरै जिअदा खर्चीले हों.<ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite news |last=Begley |first=Sharon |title=The Truth About Denial|publisher=Newsweek |date=2007-08-13 |url=http://www.newsweek.com/id/32482 |accessdate=2007-08-13}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite web | title=Royal Society tells Exxon: stop funding climate change denial | url=http://www.guardian.co.uk/environment/2006/sep/20/oilandpetrol.business | first=David | last=Adams | publisher=[[The Guardian]] | date=[[2006-09-20]] | accessdate=2007-08-09}}
--></ref><ref name="MSNBC 01-12">
<!--Translate this template and uncomment
{{cite news |title= Exxon cuts ties to global warming skeptics |url= http://www.msnbc.msn.com/id/16593606 |publisher= [[MSNBC]] |date= [[2007-01-12]] |accessdate= 2007-05-02}}
--></ref><ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite news |title= Report: Big Money Confusing Public on Global Warming |url= http://abcnews.go.com/Technology/Business/story?id=2767979&page=1 |last= Sandell |first= Clayton |publisher= [[American Broadcasting Company|ABC]] |date= [[2007-01-03]] |accessdate= 2007-04-27}}
-->
</ref> त्यहि तरिका , पर्यावरणको विभिन्न सार्वजनिक लबी र धेरै मान्छेले अभियान शुरू गरे हो जो [[ग्लोबल वार्मिंगको प्रभाव|जलवायु परिवर्तनको जोखिम]] ([[:en:Effects of global warming|risks of climate change]])मा जोर हालछन र कडे नियंत्रण गर्ने वकालत गर्छन .जीवाश्म ईंन्धनको केही कम्पनीहरूले आफ्नो प्रयासहरू लाई हालको वर्ष <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite news | url=http://www.usatoday.com/weather/climate/globalwarming/2007-05-18-greenpeace-exxon_N.htm |title= Greenpeace: Exxon still funding climate skeptics |date=[[2007-05-18]] |publisher= [[USA Today]] |accessdate=2007-07-09}}
--></ref> मा कम गरेको छ यां ग्लोबल वार्मिंग <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite press release|url=http://www.ceres.org/news/news_item.php?nid=56|title=Global Warming Resolutions at U.S. Oil Companies Bring Policy Commitments from Leaders, and Record High Votes at Laggards|date=[[April 28]], [[2004]]| publisher=Ceres|accessdate=2007-07-27}}
--></ref> को लागि नीतिहरूको वकालतको छ .
 
विवादको एउटा अझै अर्को मुद्दा छको [[नव औद्योगिक देश|उभरती भयो अर्थव्यवस्थाहरू]] ([[:en:Newly industrialized country|emerging economies]]) जस्तै [[भारत]] र [[चीन]] देखि कैसी आषाको जानी चाहिएको वेह आफ्नो उत्सर्जनको कति कम गर्नुहोस .हालको रिपोर्टको अनुसार , चीनको [[कार्बन डाइओक्साइडको उत्सर्जन द्वारा देशहरूको सूची|सकल राष्ट्रिय <sub> CO 2 < / उप > उत्सर्जन]] ([[:en:List of countries by carbon dioxide emissions|gross national CO<sub>2</sub> emissions]]) अमरीका देखि जिअदा हुन सक्छन् , तर चीनले भन्यो छको [[प्रति व्यक्ति कार्बन डाइओक्साइडको उत्सर्जन द्वारा देशहरूको सूची|प्रति व्यक्ति उत्सर्जन]] ([[:en:List of countries by carbon dioxide emissions per capita|per capita emissions]]) अमरीका <ref><!--Translate this template and uncomment
{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7347638.stm|title= China now top carbon polluter| publisher= [[BBC News]] | date= [[2008-04-14]] | accessdate=2008-04-22}}
-->; <!--Translate this template and uncomment
{{cite news| url=http://news.theage.com.au/china-is-biggest-co2-emitter-research/20080415-26an.html|title= China is biggest CO2 emitter : research| publisher= [[The Age]] | date= [[2008-04-15]] | accessdate=2008-04-22}}
-->; <!--Translate this template and uncomment
{{cite news| url=http://www.usatoday.com/tech/science/2007-06-20-124188869_x.htm| title= Group: China tops world in CO2 emissions| publisher=[[Associated Press]] | date=[[2007-06-20]] | accessdate=2007-10-16}}
-->; <!--Translate this template and uncomment
{{cite news| url=http://www.livemint.com/2007/06/20235536/China-surpassed-US-in-carbon-e.html| title= Group: China surpassed US in carbon emissions in 2006: Dutch report| publisher=[[Reuters]] | date=[[2007-06-20]] | accessdate=2007-10-16}}
--></ref> भन्दा पाँच गुना कम छ यसैले उनमा यो बंदिश नही हुनु पर्छ <ref>[http://www.newsvine.com/_news/2007/12/07/1147788-china-says-west-should-deal-with-warming चीन र अमेरिकाको जलवायुमा नेतृत्व गर्न चाहिए], माइकल कासे , एसोसिएटेड प्रेस , via newsvine.com 12/7/07 .</ref> भारतले पनि त्यहि कुराको दोहराया छ जसलाई क्‍योटो प्रतिबंधों देखि छूट प्राप्त छ र जो औद्योगिक उत्सर्जनको सबै भन्दा बडा स्रोत हो.<ref>[http://www.oregonlive.com/science/oregonian/index.ssf?/base/science/1184718333231440.xml&coll=7 भारतको हिमनद गंभीर वर्मिंगको सन्देश दिछन ] , Somni सेनगुप्ता , 7/17/07 , न्यूयर्क टाइम्सको द्वारा oregonlive.com .</ref> However, the U.S. contends that if they must bear the cost of reducing emissions, then China should do the same.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6610653.stm चीनीले गरे जलवायु मसुदाको खंडन ], बीबीसी , 5/1/07 ; [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/06/05/AR2007060502546_2.html?hpid=topnews अमेरिकाको लागि युद्धमा कार्बन कैप्स , आँखाहरू र प्रयास चीनमा फोकस], स्टीवन Mufson , वाशिंगटन पोस्ट , 6/6/07 .</ref>
 
== जलवायु सम्बन्धित मुद्दा ==
<!--Translate this template and uncomment
{{main|Ocean acidification|global dimming|ozone depletion}}
-->
ग्लोबल वार्मिंगको सम्बन्धमा प्राय धेरै तरिकाको मुद्दा उठाए जान्छन्.यिनीहरू मध्ये एक [[महासागर अम्लीकरण|महासागरीय अम्लीकरण छ।]] ([[:en:ocean acidification|ocean acidification]])वातावरणमा बढती CO<sub>2</sub> COको मात्राले CO <sub>2</sub>को मात्रा महासागरहरूमा पनि बड जान्छ .<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite web |url=http://science.hq.nasa.gov/oceans/system/carbon.html |title=The Ocean and the Carbon Cycle |accessdate=2007-03-04 |date=[[2005-06-21]] |work=[[NASA]]}}
-->
</ref>
CO<sub>2</sub> समुद्रमा पानी संग प्रतिक्रिया गर्दछ र [[कार्बोनिक अम्लअम्ल|कार्बोनिक एसिड]] ([[:en:carbonic acid|carbonic acid]]), बनाता छ जसबाट अम्लीकरणमा वृद्धि हुन्छ महासागरको सतहको [[पीएच]] ([[:en:pH|pH]]) अनुमान होको २००४ सम्म ८.१४ नै रह्यो छ जबको औद्योगिक युगको शुरुवातमा यो ८.२५ थियो <ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal |last= Jacobson |first= Mark Z. |date= [[2005-04-02]] |title= Studying ocean acidification with conservative, stable numerical schemes for nonequilibrium air-ocean exchange and ocean equilibrium chemistry |journal= [[Journal of Geophysical Research]] |volume= 110 |issue= D7 |id= D07302 |url= http://www.stanford.edu/group/efmh/jacobson/2004JD005220.pdf |format=[[Portable Document Format|PDF]] |doi = 10.1029/2004JD005220 |accessdate=2007-04-28 |pages= D07302}}
-->
</ref>
यसको र पनि ज्यादा घटनेको आसार छन्, २१०० सम्म यो ०.१४ देखि ०.५ सम्म कम हुन सक्छ क्‍योंकि महासागर बढी ज्यादा CO<sub>2</sub>.<ref name="grida7" /><ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite journal| last = Caldeira | first = Ken | coauthors= Wickett, Michael E. | title = Ocean model predictions of chemistry changes from carbon dioxide emissions to the atmosphere and ocean | journal = [[Journal of Geophysical Research]] |volume = 110 |issue = C09S04 | doi=10.1029/2004JC002671 | pages = 1–12 | url = http://www.agu.org/pubs/crossref/2005/2004JC002671.shtml | date = [[2005-09-21]] | accessdate = 2006-02-14}}
-->
</ref> सोख लेंगे.
चूंकि जीवधारी हो र पारितंत्रोंले आफैलाई कम pHमा ढाला छ , यसले उनको [[विलुप्त होना|विलुप्त होने]] ([[:en:extinction|extinction]])को खतरा बढ्यो छ , CO<sub>2</sub>को बढन [[भोजन श्रृंखला#भोजन जाल|खाद्य जालियाँ]] ([[:en:food chain#Food web|food webs]]) र मनाव समाज , जोको समुद्रमा निर्भर गर्दछ ,को खतरेमा दाल सक्छ .<ref>
<!--Translate this template and uncomment
{{cite paper |author=Raven, John A.; ''et al.'' |title= Ocean acidification due to increasing atmospheric carbon dioxide |publisher= [[Royal Society]] |date= [[2005-06-30]] |url= http://www.royalsoc.ac.uk/displaypagedoc.asp?id=13314 |format= [[Active Server Pages|ASP]] |accessdate= 2007-05-04}}
-->
</ref>
 
धरतीमा प्रकाशको आनेले , जसलाई [[किरणन|irradiance]] ([[:en:irradiance|irradiance]]) भन्छन् हो सकता हियाको २० उनि दशकमा [[ग्लोबल डिमिंग|ग्लोबल वार्मिंग]] ([[:en:Global dimming|Global dimming]])को कम गरे हो , क्यूंकि तब कम प्रकाश धरतीमा आएको थियो 1960 देखि 1990 सम्म मानव निर्मित एरोसोल्सले यस असरको र पनि बढाया वैज्ञानिकहरूले भन्यो छ कि ६६-९० प्रतिशत विश्‍वास संग भन्यो छको मानव निर्मित एरोसोल्स, ज्वालामुखी गतिविधि सहित ग्लोबल वार्मिंगको केही कम गर्छन र ग्रीनहाउस ग्याँसहरू वार्मिंगको अझै सम्म जति देख्यो गएको छ उससे बढी अधिक बढाएँगी यदि यो कम गर्ने कारक न हो.<ref name="grida7" />
 
[[ओजोन रिक्तीकरण]] ([[:en:Ozone depletion|Ozone depletion]]) जसमा पृथ्वीको [[stratosphere|स्ट्रैटोस्फियर]] ([[:en:stratosphere|stratosphere]])मा [[ओजोन]]को कमी हुन्छ ,ले ग्लोबल वार्मिंगको बढावा दिए छ यद्यपि यिनी [[ओजोन रिक्तीकरण#ओजोन रिक्तीकरण र ग्लोबल वार्मिंग|क्षेत्रहरूको सम्बन्ध]] ([[:en:Ozone depletion#Ozone depletion and global warming|areas of linkage]]) हो , तर दुवैको बीचको सम्बन्ध लाई मजबूत हैन भन्यो जा सकता .
 
==यो पनि हेर्नुहोस ==
* [[जलवायु परिवर्तनको शब्दकोष]] ([[:en:Glossary of climate change|Glossary of climate change]])
<!--माथि दी गई शब्दावलीमा नयाँ लिंक्‍स जोडें, यदि उनि पहिले देखि नै वहां छैनन्.-->
अब क् गन् मरोगे
 
== सन्दर्भ सामग्री ==
Line ९९२ ⟶ ४११:
 
;वैज्ञानिक
* [http://www.ipcc.ch जलवायु परिवर्तनमा इंटरगर्वमेंटलअन्तर पैनलसरकारी प्यानल] र [http://www.planetark.com/dailynewsstory.cfm/newsid/44456/story.htm संयुक्त राष्ट्रकोराष्ट्रसंघको जलवायु पैनलको रिपोर्टको प्रमुख खोज्नुहोस रिपोर्ट]
* {[http://www.nature.com/climate/index.html प्रकृतिप्रकृतिले जलवायु परिवर्तनको सूचना दिन्छ]
* [http://www.metoffice.gov.uk/research/hadleycentre/index.html ब्रिटेनको मौसम कार्यालय हैडली केन्द्रको साइट]
* [http://www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/globalwarming.html#INTRO ग्लोबल वार्मिंगकोवार्मिंगका NOAAकोNOAA FAQको प्राय सोधिने प्रश्नहरू]
* [http://www.aip.org/history/climate डिस्कवरीडिस्कभरी ओफअफ ग्लोबल वार्मिंग], ग्लोबल वार्मिंगको इतिहासको ,एक व्यापक भूमिका , [[Spencer R.Weart|स्पेन्सर आर द्वारा लिखितWeart]] ([[:en:Spencer R. Weart|Spencer R. Weart]])
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/6460635.stm जलवायु जोखिममा सतर्कताको आग्रह ]
* [http://www.virtualcentre.org/en/library/key_pub/longshad/A0701E00.htm पशुधनमा ग्लोबल वार्मिंगको प्रभाव ( संयुक्त राष्ट्रकोराष्ट्रसंघको रिपोर्ट )]
 
;शैक्षिक
* [http://climate.jpl.nasa.gov/ वैश्विक जलवायु परिवर्तन : नासाको आँखाहरूआँखा पृथ्वी परपृथ्वीमा]—जलवायु परिवर्तन overviews , प्रमुख संकेतक , मल्टीमीडिया बढी मौजूदा समाचार .
* [http://green.nationalgeographic.com/environment/global-warming/gw-overview.html ग्लोबल वार्मिंग के छ ?][[नेशनल ज्योग्राफिक]] ([[:en:National Geographic|National Geographic]]) द्वारा – शोच्क्वावे प्रस्तुति
* [http://edgcm.columbia.edu/ EdGCM ( शैक्षिक वैश्विक जलवायु मोडेलिंग ) परियोजना]—एक स्वतंत्रस्वतन्त्र अनुसन्धान जो विद्यार्थीहरू र वज्ञानिकहरूको लागि एक यस्तो इंटरफेसइन्टरफेस हो जो उनकोजसको डेस्कटप कम्प्यूटरमा ग्लोबल वार्मिंगको अनुकरण गर्न सक्छसकिन्छ।
* [http://discover.itsc.uah.edu/ DISCOVER] १९७९ देखि उपग्रहउपग्रहमा आधारित महासागर र जलवायुको आंकडा [[नासा|NASA]] देखिबाट प्राप्त
* [http://www.pewclimate.org/ दुनियाविश्व भरमा जलवायु परिवर्तनमा नजर राखनकोराख्ने कार्यको लागि The Pew केन्द्र मशहूरपरिचित छ ]
* [[वारेन वाशिंगटनवाशिङटन]] ([[:en:Warren Washington|Warren Washington]])को बातचीतकोकुराकानीको एक [http://osulibrary.oregonstate.edu/specialcollections/events/2007paulingconference/video-s3-4-washington.html वीडियोभिडियो] जसको शीर्षक छ "ग्लोबल वार्मिंगको विकास : विचारैविचार देखि वैज्ञानिक तथ्य सम्म "
* [http://demonstrations.wolfram.com/BestEffortGlobalWarmingTrajectories/ ग्लोबल वार्मिंग ट्रजेक्तोरिएसकोको अध्ययनको लागि सर्वश्रेष्ठ प्रयास ] Harvey Lam द्वारा, ( प्रिंसटन विश्वविद्यालय ), [[Wolfram Demonstrations परियोजना|The Wolfram Demonstrations परियोजना]] ([[:en:The Wolfram Demonstrations Project|The Wolfram Demonstrations Project]]).
 
;अन्य
* [http://www.istl.org/01-fall/internet.html विज्ञान र प्रौद्योगिकी सूत्र इंटरनेट परइन्टरनेटमा] -इंटरनेटइन्टरनेट संसाधनहरूको एक व्यापक सूची
* [http://www.ucsusa.org/global_warming/ चिंतितचिन्तित वैज्ञानिकहरूको संघको ग्लोबल वार्मिंग सम्बन्धित पृष्ठ]
* [http://www.abc.net.au/catalyst/stories/s1647466.htm हेर्नुहोस र पढें ' Tipping प्वाइंट प्वाइन्ट'], एक ओस्ट्रेलियाईअष्ट्रेलियन विज्ञान दस्तावेज , दुर्लभ, साधारण र खतरेमाखतरामा परोसपरेका वन्य जीवनमाजीवमा ग्लोबल वार्मिंगकोवार्मिङको प्रभावहरूको बारेमा .
* [http://www.un.org/climatechange संयुक्त राष्ट्रकोराष्ट्रसंघको जलवायु परिवर्तनमा सिसटमकोसिस्टमको कामको लागि एक Gateway गेटवे]
 
[[श्रेणी:वातावरण]]