"कुमार षष्ठी" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

शिवपुत्र[[शिव]]पुत्र कुमार (जसलाई [[कार्तिकेय]] पनि भनिन्छ) को जन्मोत्सव [[ज्येष्ठ]] [[शुक्ल]] [[षष्ठी]] तिथिका दिनलाई हिन्दुहरू[[हिन्दु]]हरू कुमार षष्टि पर्वको रूपमा मनाउछन|यस पर्वका सम्बन्धमा विभिन्न किंवदन्ती छन्।यहाँ [[स्वस्थानी]] व्रतकथा तथा ब्रम्हवैवर्त्तपुराणलाई मात्र आधार बनाएर हेर्ने हो भन्ने पनि गंगाका[[गंगा]]का पुत्रको[[पुत्र]]को रुपमा जन्मेका कुमारको पालन पोषण ६ वटी कृतिकाहरूले[[कृतिका]]हरूले गरेको उल्लेख छ। कुमारषष्ठी पर्व कहिलेदेखि सुरू भयो र यसको विशेषताका सम्बन्धमा केही ग्रन्थमा यसरी उल्लेख गरेको पाइन्छ- मार्कण्डेय शिव पुराणअनुसार[[पुराण]]अनुसार यो ६ वटा शिरसहितका कर्तिकेय कुमारको ज्येष्ठ महिनाको शुक्ल पक्षको षष्ठीका दिन श्री शङ्कर भगवान् शिवजीका ज्येष्ठ पुत्र श्री कार्तिकेय कुमारको जन्म भएको हुँदा त्यस दिनलाई कुमारषष्ठी भन्न थालिएको हो।यो चाड मातृदेवीभन्दा पीतृ देव अर्थात पुरुषदेवको पर्व हो।कुमार वा कार्तिकेयलाई अमरकोशको प्रथमकाण्डम्, स्वर्गवर्गमा १७ विभिन्न नामले सम्बोधन गरिएको छ जस्तो स्कन्द, महासेना, कार्तिकेय, विशाख, गुह, शिखिवाह, षन्मुख, षडानन, अग्निसुत, गङ्गासुत, पार्वतीसुत, शक्तिधर, क्रौञ्चधर, सेनापति, बालस्वामी, षान्मातुर तथा सुमित्र आदि। यी कुमारको लक्षणमा [[छ]] [[मुख]] भई चारबाहु[[चार]]बाहु, शिरमा [[मुकुट]] लाएको, रक्ताम्बरधारी, मयूरवाहन[[मयूर]]वाहन, सर्वभूषण रहेको छ। यस्तै यिनको दायाँ बाँया बाहुमा कुक्कट र घण्टा दायां बाहुमा वैजयन्ती र शक्ति रहेको छ। यहाँ जेष्ठ शुक्ल षष्ठी होस्, ६ वटा कृतिका उल्लेख हुनु, ६ वटा टाउको भएको कुमार हुनु, ६ थरीका दालहरूले बनेको वो (बारा) खाने चलन पछाडि ६ अङ्कको ठूलो सम्बन्ध छ। उनै [[६ ]]अङ्क अर्थात् षष्ठीको अप्रभंषपछि सिठी भएको समेत मानिन्छ |यही ६ अङ्ककै प्रभावले हरेक नेवारले आफ्नो घरको[[घर]]को मूलढोकामूल[[ढोका]] अगाडि ६ पत्र कमलको आकृति भएको [[पिखालखु]] राख्ने चलन छ जस मा सिठि को दिन वो (बारा) चटामारी (चामलको पिठोको रोटी) सहित विशेष पुजा गर्ने चलन छ।

लिच्छविकालीन नेपालमा बनेका दरबारमा[[दरबार]]मा कुमारषष्ठी देवताको मन्दिर रहेको कुरा हाँडीगाउँको अंशुवर्माको अभिलेखबाट स्पष्ट हुन्छ। यसबाट थाहा हुन्छ लिच्छविकालदेखि नै नेपालमा सिठी देवताको पूजा गर्ने चलन रहेको छ। यहाँ पाइने कुमार सिठी देवताको मूर्ति गरुडपरीनारायण झैँ मयूरमाथि टुक्रुक्क बसेको मूर्ति भक्तपुरको तिलमाधव मन्दिरमा पाइन्छ। त्यस्तै काठमाडाँैको नगरपालिका भवन अगाडि मयूरमाथि बसेको कुमारको मूर्ति पाइएको छ। साँखुमा पनि एक मूर्तिमा कार्तिकेय कुमारको मूर्ति रहेको उल्लेख छ। विशेषतः जात्रा नै चलाउने सिठी देवता कुमारको मूर्ति काठमाडांँैकोकाठमाडौ जैसीदेवलस्थितको जैसी[[देवल]]स्थित न्हूद्यः भन्ने स्थानमा छ। सो काठको कुमार मूर्तिलाई जात्राका लागि तयार गरिन्छ। सर्वप्रथम ज्येष्ठ शुक्ल तृतीयाका[[तृतीया]]का दिन न्हूघःस्थित डबलीमा राखिन्छ। अनि यसलाई टेकुबाट ल्याइएको पवित्र जल तामाको घडाबाट स्नान गराइन्छ। यसपछि पाटनबाट आएका नेमकूल अर्थात् नेकूबाट लँपुछाय्गु भनी रङरोगन लगाइन्छ। अनि षष्ठीका दिन विशेष पूजाआजा गरी विशेष विधि पुर्‍याउने गरिन्छ। भोलिपल्ट सप्तमीका दिन कुमार सिठी देवतालाई खटमा राखी जात्रा चलाउन सहर परिक्रमा गराइन्छ। स्थानीय बासिन्दा यसदिन विशेषतः गेडागुडीको बारा वः चढाउँछन्। साथै यहाँका बासिन्दाले आफन्तहरू बोलाएर रमाइलो गरी भोज गर्ने चलन छ। जात्राका दिन बलम्बुका मानिसहरू बाजा बजाउन आउने गर्छन्।

काठमाडौँ उपत्यकामा सिठीपर्वको मूल विशेषता भनेको नै यस पवित्र दिनमा घरघरमा बिहान सबेरै भुइँमा गोबरले[[गोबर]]ले लिपी सरसफाइ गरी छवटा कमलको[[कमल]]को फूलको[[फूल]]को पातमा[[पात]]मा ॐ लेखी कुमार सिठी देवताको आराधना गरी पूजा गरिन्छ। यसदिन विशेषतः विशेष छथरीका गेडागुडी मास, मुंगी केराउ अन्य गेडागुडीबाट बनाइएका रोटी बारा वः चढाउने गरिन्छ। परिवारका सदस्यहरू भेला भई यस दिन विशेष प्रसादस्वरूप बारा वः, चतामरी, समयबजि -मासु, भटमास, अदुवा, च्युरा) मीठो गरी खाइन्छ। भनिन्छ यस पर्वमा समय अनुसारको खाना खानाले किसानलाई लगत्तै आउन लागेको धान रोपाइँका लागि शक्ति प्राप्त हुन्छ। यस्तै यो समयमा गर्मी सुरू भई जताततै ढलहरू जाम भई फोहोर हुने, ढुङ्गेधारा, इनारहरू सुक्ने हुन्छ। त्यसैले यस दिन इनारहरू सफा गर्न गुठीको पनि व्यवस्था गरिएको हुन्छ। यस्तै मन्दिर, विहारहरूको जीर्णोद्धार, बाटोघाटो खन्ने जस्ता काम पनि गरिन्छ। यसका लागि खासगरी सिठीगुठीको नामले नै गुठीको स्थापना गरिएको हुन्छ। वषरात सुरू भएपछि निर्माणका काम र मर्मत कार्य गर्न नसकिने हुँदा यसैबेला सिध्याउने गरिन्छ। अचेल इनार, ढुङ्गेधारा सबै लोप हुन गएकाले यस्ता गुठी पनि मासिँदै गइसकेका छन्। काठमाडौं सहरका [[इनार]] सबै पुरिइसके। त्यस्तै एैतिहासिक पवित्र [[ढुङ्गेधारा]], इनार नजीकै ठूलठूला भवन निर्माण गरिएकाले ढुङ्गेधाराबाट पानी आउन छाड्यो, इनार सुक्न थाले। त्यसैले अहिले सिठीपर्व जस्ता चाडपर्वको निकै आवश्यकता भएको छ। भनिन्छ, सिठी देवतालाई पूजा नगरेमा अर्को जुनीमा [[सुँगुर]] हुनुपर्ने कुरा मार्कण्डेय पुराणमा लेखिएको छ। यस्ता चाडपर्वको लोपले नै आज विभिन्न समस्या झेल्नुपरेको छ।

सिठीको अर्को एउटा महत्त्वपूर्ण विशेषता यो दिनबाट सिन्हाज्या रागमा[[राग]]मा [[गीत]] गाउने हो। सिठी अगाडिसम्म कौला रागमा गीत गाउनेमा सिठीबाट सिन्हाज्या राग सुरू हुन्छ। यसबाट एउटा संकेत के मिल्छ भने सिठीबाट वर्षको [[रोपाइ']] भयो। परापूर्व कालमा सिठीबाट नै भःकायगू भनी गथामुगसम्म अश्लील गीत गाइथ्यो।बूढापाकाहरूमा यसरी भःकायगू गर्दा यसको आवाजले भ्यागुताहरू[[भ्यागुता]]हरू पनि संगसंगै कराउ'छन् भन्ने धारणा छ। भ्यागुता कराएपछि वर्षा हुन्छ भन्ने मान्यता छ।