"सिंह" का संशोधनहरू बिचको अन्तर

सा →‎सांस्कृतिक चित्रण: हिज्जे मिलाउँदै
सा बट: पुनर्निदेश मिलय्‌यानाच्वँगु
पङ्क्ति ११:
| regnum = [[प्राणी]]
| phylum = [[Chordata]]
| classis = [[स्तनधारी प्राणी|स्तनधारी]]प्राणी
| ordo = [[मांसाहारी]]
| familia = [[Felidae]]
पङ्क्ति १०३:
 
=== प्रजनन र जीवन चक्र ===
[[चित्र:Lions mating Denver Zoo.jpg|thumb|left|एक पल्ट संभोगको समयमा, एक जोडा धेरै दिनहरू सम्म प्रतिदिन 20 से 40 पल्ट मैथुन कर सक्छ.]]अधिकांश सिंहनियां चार सालको उम्रमा प्रजनन गर्छं,<ref name="Schaller29">[164] ^ स्कालर, पी. 29</ref> सिंह वर्षको कुनै विशेष समयमा [[संभोग|सम्भोग]] हैन गर्छन्, र मादाहरू [[एस्ट्रस चक्र#आवृति|बहुअंडक (पोलीएस्ट्रस)]] हुन्छं.<ref name="Schaller174">[165] ^ स्कालर, पी. 174</ref> अन्य बिरालोहरूको तरह, नर सिंहको शिश्न (लिंग)मा कांटे हुन्छन् जुन पछिको र मुडे हुन्छन्. शिश्न से वापस बाहिर आते समय यिनीहरू कांटे मादाको योनीको दीवारहरूलाइ रगडते छन्, जसको कारण अंडोत्सर्जन हुन्छ। {{cite book |last=Asdell |first=Sydney A. |title=Patterns of mammalian reproduction |year=1993|origyear= 1964 |publisher=Cornell University Press|location=Ithaca |isbn=978-0-8014-1753-5}}</ref> एक सिंहनी जब [[एस्ट्रस चक्र|उष्मि]]त हुन्छ त त्यो एक भन्दा अधिक सिंहहरूको साथ सम्भोग गरन सक्छ;<ref name="Schaller142">[168] ^ स्कालर पी. 142</ref> एक संभोग चक्रको समयमा, जुन धेरै दिनहरू सम्म चलता हो, जोडा प्रतिदिन बीस से चालीस पल्ट सम्बन्ध बनयोसक्छ र र खान छोड पनि सक्छसिंह कैदमा धेरै अच्छी जस्तै/तरिका से प्रजनन गर्छन्. औसत गर्भावधि 110 दिनहरूको आसपास हो,<ref name="Schaller174"/> पोथी एक एकांत गुफा (डेन) (जो एक झाडी, ईखको बिस्तर, एक गुफा या कोई अन्य आश्रय से युक्त क्षेत्र हुन सक्छ)मा एक से चार शावकोंको समूहको जन्म देती हो, सामान्यतया शेष प्राइड से दूर जाएर बच्चहरूलाइ जन्म देती है। जब सम्म शावक असहाय हुन्छन्, त्यो आफु आफैको शिकार बनती हो, र उनी स्थानको करीब बनी रहन्छ जहाँ शावकहरूलाइ राखाइएको छ.<ref name="Scott">[170] ^ स्कट, जोनाथन; स्कट, एंजेला. (2002), ''बिग केट डायरी: लायन '' पी. 45</ref> शावक आफु नेत्रहीन पैदा हुन्छन् -उनिको आँखें जन्मको लगभग एक सप्ताह सम्म खुलती छैनन्, उनिको वजन जन्मको समय 1.2-2.1 किलोग्राम (2.6–4.6&nbsp;lb) हुन्छ, उनी लगभग असहाय हुन्छन्, जन्मको एक दुई दिन पछि रेंगने लागछन, र लगभग तीन सप्ताह पछि चलना शुरू गर्छन् <ref name="Schaller143">[171] ^ स्कालर, पी. 143</ref> सिंहनी एक महिनामा धेरै पल्ट आफ्नो शावकहरूलाइ घाँटी से पकड कर एक एक गरएर नए डेनमाले जान्छ, यस्तो एक नै स्थानमा बने रहउन से बचनेको लागि गरिन्छ ताकि शिकारी उनिको शावकहरूलाइ नोकसान न पहुंचाए.<ref name="Scott"/> साधारण तरिकामा मां आफैलाई एकीकृत गर्दैन र उनको शावक छ से आठ सप्ताहको आयुमा प्राइडमा लौट जाछन. [173] ^ स्कट, जोनाथन, स्कट, एंजेला. पी. 45</ref> हालाँकि, कहिलेकाँही प्राइडमा उनी जल्दी आ जाछन विशेष रूप से जब अन्य सिंहनिहरूले पनि समान समयमा शावकहरूलाइ जन्म दिया हो. उदाहरणको लिए, एक प्राइडमा सिंहनी आफ्नो प्रजनन चक्रको अक्सर तुल्यकालन गर्छ ताकि उनी साना बच्चोको बढने र दूध पीनेमा मदद कर सके (जब शावक प्रारम्भिक अवस्था से निकलकर आफ्नो मां से अलग हो जाछन), जुन प्राइडमा कुनै पनि या सबै मादाओंको दूध पीते छन्. यसको वाहेक, जन्मको तुल्यकालनको फाइदा हो कि शावकहरूको आकार अंतमा लगभग एक नै रहइन्छ र यस प्रकार से उनिको अस्तित्वको सम्भावनाहरू लगभग बराबर हुन्छं. यदि एक सिंहनी दोस्रो सिंहनीको दुई महिना बाद बच्चहरूलाइ जन्म देती हो, [[चित्र:PregnantLioness.jpg|thumb|एक गर्भवती सिंहनी (दायें)]]उदाहरणको लिए, त साना शावक आफ्नो ठूलो भाइहरू से धेरै साना हुन्छन्, र भोजन से समय अक्सर ठूलो शावक उनीमा हावी हो जाछन- जसको परिणामस्वारूप साना शावकहरूमा भूख से मृत्यु साधारण हुन्छ। भुखमरीको वाहेक, शावक कलाई अन्य खतरहरूको पनि सामना गर्छन्, जस्तै गीदड, हाइना, तेंदुए, मार्शल ईगल र सांपोंको द्वारा शिकार. यहाँ सम्म कि भैंसि, शावकहरूलाइ उनी स्थान से घसीट करले जान्छ जहाँ सिंहनी उसलाइ रख कर रक्षा कर रही थी, र मार डालती है। यसको वाहेक, जब एक या अधिक नए नर पुराने नरको प्राइड से बेदखल कर देते छन्, विजेता अक्सर साना शावकहरूलाइ मार हाल्छन,<ref name="Packpus83">{{cite journal |author=Packer, C., Pusey, A. E. |year=1983 |month=May |title= Adaptations of female lions to infanticide by incoming males|journal= American Naturalist |volume=121 |issue=5 |pages=716–728 |url=http://www.lionresearch.org/current_docs/6.pdf |accessdate=2007-07-08 |doi= 10.1086/284097|format=PDF}}</ref> शायद किन भनें मादाहरू तब सम्म प्रजनक र ग्राही हैन बनती हुन् जब सम्म उनिको शावक परिपक्व न हो जाहरू या मर न जाएं. कुल मिलएर लगभग 80 प्रतिशत शावक दुई सालको उमेर भन्दा पहिलेनै मर जाछन. {{cite book |last=Macdonald |first=David |year=1984 |title=The Encyclopedia of Mammals|publisher=Facts on File|location=New York |pages=31|isbn= 0-87196-871-1}}</ref> जब शुरूमा शावक आफ्नो प्राइडमा आउछन् त आफ्नो मांको वाहेक कुनै पनि अन्य व्यस्क सिंहको सामना गराउनको आत्मविश्वास उनिमा हुदैन. तर, उनी जल्द नै प्राइडको जीवनमा घुल मिल जाछन, आफु नै खेलछन या वयस्कोंको साथ खेलन शुरू कर देते छन्. आफ्नो शावकों से युक्त सिंहनी दोस्रो सिंहनीको शावकोंको लागि पनि सहिष्णु हुन्छ, जबकि शावक रहित सिंहनी सहिष्णु हुन्न. शावकोंको प्रति नर सिंहको सहिष्णुता अलग अलग हुन्छ- कहिलेकाँही, एक नर धैर्यको साथ शावकको आफ्नो पूंछ या अयालको साथ खेलउनको अनुमति दे दिन्छ, जबकि अन्य गुर्रा कर शावकको दूर भगा देते छन्. [178] ^ स्कट, जोनाथन, स्कट, एंजेला, पी. 46</ref> छ से सात महिना पछि दूध छुडा दिया जाइन्छ. नर सिंह 3 सालको उम्रमा परिपक्व हो जाइन्छ, र 4 सालको आयुमा कुनै अन्य प्राइड से सम्बंधित नरको चुनौती देकर उसलाइ प्रतिस्थापित गराउनको क्षमता प्राप्त कर लिइन्छ. उनी 10 र 15 सालको उम्रको बीच कमजोर हुन थाल्छ, {{cite book |last=Crandall |first=Lee S. |title=The management of wild animals in captivity |year=1964 |publisher=University of Chicago Press |location=Chicago |oclc=557916 }}</ref> यदि उनी आफ्नो प्राइडको रक्षाको समयमा गंभीर रूप से क्षतिग्रस्त हैन भए छन्. (एक पल्ट जब उसलाइ प्रतिस्पर्धी नरको द्वारा बेदखल गर्‍यो जाइन्छ नर सिंह कहिलेकाँही नै कुनै प्राइडको दुबारा प्रवन्धन कर पाते छन्) यो उनिको आफ्नो वंशको पैदा होने र परिपक्व होनेको लागि एक सानो झ्याल छोड दिन्छ. प्राइडमा आनेको समय यदि उनी विनिर्माणमा सक्षम छन्, संभावित रूप से, उनिको पास प्रतिस्थापित किये जाउन भन्दा पहिलेअधिक शावक हुन सक्छन् जुन परिपक्व हो रहे हुन् . [[चित्र:Male Lion and Cub Chitwa South Africa Luca Galuzzi 2004.JPG|thumb|left|शावकोंको भिन्नताको लिएर नर सिंहहरूको सहिष्णुता. उनी आमतौर सिंहनीको बजाय शावकोंको साथ भोजनको अधिक बांटते छन्.]]एक सिंहनी अक्सर बाहिरी नर से आफ्नो शावकोंको दृढता से रक्षा गर्छ, तर यस्तो/यस्ता/यसरी प्रयास कहिलेकाँही नै सफल हो पाते छन्. आमतौरमा त्यो उनी सबै शावकहरूलाइ मर हाल्इन्छ जुन दुई साल से कम उम्रको हुन्छन्. एक सिंहनी एक नरको तुलनामा कमजोर र हल्की हुन्छ; सफलताको सम्भावना तब बढ जान्छ जब तीन चार माहरू एक नरको सामना गर्छं.<ref name="Packpus83"/> लोकप्रिय धारणाको विपरीत, केवल नर नै खानबदोश बनउनको लागि उनिको प्राइड से बेदखल गरिदैन हुनत अधिकांश मादाहरू निश्चित रूप से आफ्नो जन्मको प्राइडको साथ बनी रहन्छं. हुनत, जब प्राइड धेरै बडा हो जाइन्छ, मादाहरूलाइ अगली पीढीमा दबाव हाल्इन्छ कि उनी आफ्नो कोई क्षेत्र ढूंढ लें. यसको वाहेक, जब एक नया नर सिंह प्राइडमा कब्जा कर लिइन्छ, साना सिंह, पोथी या नर, दुवैको निकाले जा सक्छ. [182] ^ स्कट, जोनाथन, स्कट, एंजेला. पी. 68''''</ref> एक पोथी खानबदोशको लागि जीवन धेरै कठिन हुन्छ। प्राइडको अन्य सदस्हरूको सुरक्षाको बिना , खानबदोश सिंहनी आफ्नो शावकहरूलाइ परिपक्वता सम्म हैन पहुंचा सकती है,. एक वैज्ञानिक अध्ययनको रिपोर्टको अनुसार नर र पोथी दुवै [[पशु यौन व्यवहार|सम लैंगिकता]]को व्यवहार पनि कर सकते छन्. {{cite book |last=Bagemihl |first=Bruce |year=1999 |title=Biological Exuberance: Animal Homosexuality and Natural Diversity |location=New York |publisher=St. Martin's Press |isbn=0-312-19239-8| pages=302–305}}</ref> {{cite web | last =Srivastav | first =Suvira | title =Lion, Without Lioness | work =TerraGreen: News to Save the Earth | publisher=Terragreen | date=15–31 December 2001 | url=http://www.teri.res.in/teriin/terragreen/issue3/feature.htm | accessdate =2007-09-02}}</ref> नर सिंह धेरै दिनहरू सम्म जोडी बनयोसकते हुन् र समलैंगिक क्रिया शुरू कर देते छन्, जसमा स्नेह, प्यार, लाड, आदि डरते छन्. एक अध्ययन से पता चला कि लगभग 8 प्रतिशत माउंटिंग अन्य नरोंको साथ प्रेक्षित गरिएको छ. पोथी जोडे कैदमा साधारण छन्, तर जंगलमा हैन देखे गए छन्.
 
=== स्वास्थ्य ===
हुनत वयस्क सिंहको प्राकृतिक परभक्षी छैन, प्रमाण बताते हुन् कि अधिकांश मानवको द्वारा या अन्य सिंहोनको द्वारा मारे जाछन.<ref name="Schaller183">[187] ^ स्कालर, पी. 183</ref> यो विशेष रूप से नर सिंहहरूको लागि सत्य हो, जो, प्राइडको मुख्य सरंक्षकको रूप मा, प्रतिस्पर्धी नरको सम्पर्कमा आनेमा अधिक उग्र हो जाछन.
वास्तव मा, एक नर 15 या 16 सालको एक उमेर सम्म पहुँच सक्छ यदि त्यो यस कुराको प्रवन्धन करले कि कोई बाहिरी नर उसलाइ बेदखल न करे. ज्यादातर नर 10 साल भन्दा अधिक जिन्दा हैन रहन्छन्. यही कारण हो जंगलमा एक सिंहनीको तुलनामा एक नर सिंहको औसत आयु कम हुन्छ। हुनत, दुवै नै लिंगोंको सदस्य दूसर सिंहहरूको द्वारा घायल किये जान सकिन्छं या मारे जान सकिन्छं, जब अतिव्यापी क्षेत्रहरूको दुई प्राइड संघर्ष गर्छन्. [[टिक]]को विभिन्न प्रजातिहरू सामान्यतः अधिकांश सिंहहरूको कान, घाँटी ऊसन्धि क्षेत्रहरूलाई संक्रमित गर्छं.<ref name="Schaller184">[188] ^ स्कालर, पी. 184</ref> {{cite book |last=Yeoman |first=G.|coauthors= Jane B. Walker |title=The ixodid ticks of Tanzania|year=1967 |publisher=Commonwealth Institute of Entomology |location=London |oclc=955970}}</ref> ''[[टीनिया (फीताकृमि )|टीनिया]]'' वंशको फीताकृमिको प्रजातिहरूको व्यस्क रूप आंतों हरूमा निकाले गए छन्, सिंह यिनलाइ एंटिलोपको मांसको साथ अन्तर्ग्रहित कर लिछन. {{de icon}}{{cite journal |last=Sachs |first=R |year=1969|title=Untersuchungen zur Artbestimmung und Differenzierung der Muskelfinnen ostafrikanischer Wildtiere [Differentiation and species determination of muscle-cysticerci in East African game animals] |journal=Zeitschrift für tropenmedizin und Parasitologie |volume=20 |issue=1 |pages=39–50 |pmid=5393325}}</ref> [[गोरोंगोरो संरक्षण क्षेत्र.|न्गोरोंगोंरो क्रेटर]]मा 1962मा सिंहहरूमा एक स्थिर मक्खी (''[[स्थिर मक्खी|स्टोमोक्सिस केल्सिट्रांस]]'' )को द्वारा आक्रमण गर््यो; जसको परिणामस्वरूप सिंहमा खुनी धब्बे हो गए उनी क्षीण हो गए. सिंहहरूले आफैलाई मक्खिहरूको काटने से बचानेको लागि असफलतापूर्वक पेडोंमा चढना शुरू गर्‍यो र हाइनाको बिलहरूमा घुसना शुरू गर्‍यो; धेरै से खत्म हो गए, आबादी 70 से 15 सम्म गिर गयी. {{cite journal |last=Fosbrooke |first=Henry |year=1963 |title=The stomoxys plague in Ngorongoro |journal=East African Wildlife Journal |volume=1|pages=124–126 |doi=10.2307/1781718}}</ref> हाल नैमा 2001मा 6 सिंह मारे गए.<ref name="Nkwame06">{{cite news | last=Nkwame|first= Valentine M | title=King of the jungle in jeopardy | publisher=The Arusha Times | date=9 September 2006 | url=http://www.arushatimes.co.tz/2006/36/features_10.htm | accessdate=2007-09-04}}</ref> सिंह विशेष रूप से कैद मा, [[केनायन डिस्टेम्पर|कैनाइन डिसटेम्पर]] [[विषाणु|भाइरस]] (CDV), [[फेलाइन संक्रामक उदरावरणशोथ|फेलाइन इम्यूनो डेफीशियेंसी भाइरस]] (FIV), र फेलाइन संक्रामक पेरिटोनिटिस (FIP) से संक्रमित हो जाछन.<ref name="zoos_encyclopedia"/> CDV घरेलू कुत्तों र अन्य [[कार्निवोरा|मांसाहारिहरू]] से फैलता है; 1994मा [[सेरेन्गेति राष्ट्रिय उद्यान|सेरेन्गेती राष्ट्रिय उद्यान]]मा धेरै सिंहहरूमा न्यूरोलोजिकल लक्षण देखे गए जस्तै सीजर्स. यस प्रकोपको समयमा, धेरै सिंह निमोनिया र [[मस्तिष्कशोथ (इन्सेफेलाइटिस)|इन्सेफेलाइटिस]] से मर गए. {{cite journal |author=M.E. Roelke-Parker ''et al.'' |year=1996 |month=February |title=A canine distemper epidemic in Serengeti lions (''Panthera leo'') |journal= Nature|volume=379 |issue= |pages=441–445 |url=http://www.lionresearch.org/current_docs/17.pdf |format=PDF|accessdate=2007-07-08 |doi=10.1038/379441a0|pmid=8559247}}</ref> FIV, जुन [[एचआईवी (HIV)|HIV]]को समान हो, हुनत सिंहहरूमा विपरीत प्रभावको लागि हैन जान गयो हो,मा घरेलू बिरालोहरूमा काफी चिंताजनक प्रभाव पैदा गर्छ. अतः कैदमा राखियो सिंहहरूमा व्यवस्थित परिक्षणको सल्लाह दी जान्छ. यो धेरै जंगली सिंह आबादियहरूमा उच्च से एंडेमिक आवृतिको साथ हुन्छ, तर अधिकांशतया एशिया र नामिबको सिंहहरूमा अनुपस्थित हुन्छ।<ref name="zoos_encyclopedia"/>''''
 
=== सञ्चार ===
पङ्क्ति १४३:
=== बैटिंग (चुगा हाल्न) र टेमिंग (पालतू बनान) ===
[[चित्र:Circus Lion Tamer.jpg|left|thumb|सिंहहरूको एक पिंजरेमा उन्नीसवीं सदीको एक सिंह पालकको नक्काशी.]]
सिंह-[[पशु-को पकडनेको लागि चुगा लगान.|बैटिंग]] एक [[खुनी खेल|खूनी खेल]] हो जसमा सिंहहरूलाई अन्य जनावरहरूको चुगा हाल्इन्छ, साधारण तरिकामा कुत्तहरूको. यसको रिकार्ड प्राचीन समयमा सत्रहवीं शताब्दी सम्म पाइन्छन्. अंततः [[भियना|वियना]]मा 1800मा र इङ्गल्याण्डमा 1825मा यसमा प्रतिबंध लगाया दिइएको. {{cite book |last=Hone |first= William |editor= Kyle Grimes|title= The Every-Day Book |origyear=1825–1826 |url=http://www.uab.edu/english/hone/etexts/edb/day-pages/207-july26.html |accessdate=2007-09-05 |year=2004 |publisher=University of Alabama at Birmingham |pages=26 |chapter=July |chapterurl=http://www.uab.edu/english/hone/etexts/edb/indices/index.html#jul}}</ref> {{cite journal |last=Blaisdell |first=Warren H. |year=1997 |month=November |title= How A Lion Fight Caused England To Stop The Breeding Of Both Ring And Pit Bulldogs|journal=American Bulldog Review |volume=3 |issue=4 |url=http://www.american-bulldog.com/how_a_lion.htm |accessdate= 2007-09-05}}</ref> सिंह टेमिंग मनोरंजनको लागि सिंहलाई पालतू बनान हो, यो एक स्थापित [[सर्कस]]को भाग हुन सक्छ या कोई व्यक्तिगत अभ्यास, जस्तै [[सिएगफ्रेड एंड रय|सीगफ्राइड र रय]]. यस शब्दको उपयोग पनि अक्सर ठूलो बिरालोहरू जस्तै [[बाघ]], [[तेंदुआ]], र [[कौगर]]को प्रदर्शन र टेमिंगको लागि नै गरिन्छ. यो प्रक्रिया फ्रान्सीसी व्यक्ति हेनरी मार्टिन र अमेरिकी आइजैक वान अम्बुर्घको द्वारा उन्नीसवीं सदीको पहिले आधे भागमा शुरूको गयी, यिनी दुवैले धेरै यात्राको थी, उनिको प्रविधीको धेरै मान्छेहरूको द्वारा अनुसरण गर््यो.<ref name="baratay187"/> वान अम्बुर्घले [[यूनाइटेड किंगडमको विक्टोरिया|संयुक्त राष्ट्रको रानी विक्टोरिया]]को अगाडी 1838मा प्रदर्शन गर्‍यो, जब उनी [[बेलायत|ग्रेट ब्रिटेन]] गए थे. मार्टिनले एक [[पेंटोमाइम|मूकाभिनय]] बनाया जसको शीर्षक था ''Les Lions de Mysore'' ("(मैसूरको सिंह) the lions of Mysore"), एक विचार जुन अम्बुर्घले जल्दी नैले लिया. यिनीहरू क्रियाएँ सर्कसको शोको केन्द्रीय प्रदर्शनको रूपमा उभर कर आयीं, तर वास्तवमा बीसवीं शताब्दीको प्रारंभमा सिनेमाको साथ जन चेतनामा प्रवेश कर गयीं. पजनावरोंमा मानवको श्रेष्ठताको प्रदर्शन मा, सिंह टेमिंगले पूर्व सिनेमाको पशुहरूको लडाईको समान उद्देश्यको पूरा गर्‍यो.<ref name="baratay187">[319] ^ बाराते र हरदौउइन-फ्युजियर, पी. 187.</ref> अब संकेतक सिंहको टेमर कुर्सी संभवतया सबै ले/संग/भन्दा पहिले अमेरिकी [[क्लाईड बेट्टी|क्लैडे बेट्टी]]को द्वारा प्रयुक्तको गयी. {{cite book | first=David | last=Feldman | authorlink=David Feldman (author) | coauthors= | year=1993 | title=How Does Aspirin Find a Headache? | edition= | publisher=HarperCollins | location= | isbn= 0-06-016923-0 }}</ref>
 
== सांस्कृतिक चित्रण ==
[[चित्र:Sarnath Lion Capital of Ashoka.jpg|thumb|upright|अशोकको सिंह राजधानी, मूल रूप से २५० ई.पु. सारनाथमा अशोक स्तम्भको रूपमा खेदको गयी, जुन भारतको राष्ट्रिय प्रतीक हो.]] [[चित्र:Mycenae lion gate detail dsc06384.jpg|thumb|left|मायेसीनेको सिंह गेट (विस्तार)-दो सिंहनियां केन्द्रीय स्तम्भको दिशा मा, सी.1300 ई.पू.]]सिंह, हजारों वर्ष से मानवताको लागि आइकन रहयोहै, यूरोप. एशिया र अफ्रीकाको संस्कृतियहरूमा प्रकट भयो है। इंसानोंमा हामी लि गरे घटनाहरूको बावजूद, सिंहको संस्कृतिमा एक सकारात्मक चित्रण गर््यो हो जुन प्रबल हो तर महान भी. एक साधारण चित्रण हो उसलाइ "जंगलको [[राजशाही|राजा]]" या "जनावरहरूको राजा" भनिन्छ; अतः सिंह शाही र राजवंशहरूको एक लोकप्रिय प्रतीक रहयोहै,<ref name="Garai73">{{cite book |last=Garai |first=Jana |title=The Book of Symbols |year=1973 |publisher=Simon & Schuster |location=New York |isbn=671-21773-9}}</ref> र साथ नै बहादुरीको प्रतीक हो; धेरै [[एसोप'स फब्लेस|कथाओं]]मा परिलक्षित गर््यो है। यिनीहरू कथाहरू [[छठी शताब्दी ई.पू.|छठी शताब्दी]] ईसा पूर्व एक [[प्राचीन ग्रीस|ग्रीक]] कथाकार [[एसोप]]को कथाये छन्. {{cite book| author=Aesop|coauthors= Gibbs L |title=Aesop's Fables |series=Oxford World's Classics |year=2002 |publisher=Oxford University Press |location=Oxford |isbn=0192840509}}</ref> सिंहहरूको प्रतिनिधित्व 32000 वर्ष पूर्वको है; दक्षिण पश्चिम [[जर्मनी]]मा [[स्वबियन अल्ब]]मा वोगाल्हार्ड गुफा से [[सिंह मानिस|सिंहको शीर्ष युक्त]] हात्ती दांतको नक्काशी 32,000 साल पुरानी हो यो [[औरिग्नचियन|औरिग्नेशियन]] संस्कृति से सम्बन्ध रखती है।<ref name="BurgerJ-Molecular-phylogeny"/> [[लास्कौक्स|लास्काक्स]]को गुफाहरूमा 15,000-वर्ष पुरानी [[पाषाण काल]]को [[गुफा चित्रकरी|गुफा चित्रकारी]]मा फेलाइनको कक्षमा दुई सिंहहरूलाई सम्बन्ध बनाते भए दि खायाइयो है। गुफा सिंहलाई [[चौवेत गुफा|चौवेतको गुफा]]मा पनि वर्णित गर््यो हो, यसको खोज 1994मा भयो; यो 32,000 साल पुरानी हो,<ref name="Packer00"/> यद्यपि यो लास्काक्सको समान या उनी ले/संग/भन्दा सानो आयुको हुन सक्छ. {{cite conference| first=Christian | last=Züchner | title=Grotte Chauvet Archaeologically Dated | date=September 1998 | location=International Rock Art Congress IRAC ´98 - Vila Real – Portugal | url=http://www.uf.uni-erlangen.de/chauvet/chauvet.html | accessdate =2007-08-27}}</ref> [[प्राचीन मिस्र]]ले सिंहनीको (क्रूर शिकारी) आफ्नो [[युद्ध देवताहरूको सूची|युद्ध देवताहरू]]को रूपमा अङ्कित गरे हो र यिनीहरूमा हुन् [[मिस्रको सबै देवताहरूको मन्दिर|इजिप्टको पेन्थेरोन]] [[बास्ट]], [[मफडेट|माफडेट]], [[मेनहिट|मेनहित]], [[पखेत]], [[सेखमेट]], [[टेफनट|टेफनत]], र [[गूढ व्यक्ति|स्फिनिक्स]];<ref name="Garai73"/> इजिप्टको पेन्थेरोनको बीच यिनी देविहरूको पुत्र पनि हुन् जस्तै [[माहेस|माहिस]], र , जस्तो कि इजिप्टको मान्छेहरूको द्वारा एक [[नूबिया|नुबियन]] देवता, [[देदुन|देडून]]को रूपमा प्रमाणित गर््यो है। {{cite web | author=Cass S | title=Maahes | work=Encyclopedia Mythica | publisher=Encyclopedia Mythica | year=1998| url=http://www.pantheon.org/articles/m/maahes.html | accessdate=2007-09-14}}</ref> {{cite web | author=Lindemans MF | title=Dedun | work=Encyclopedia Mythica | publisher=Encyclopedia Mythica | year=1997 | url=http://www.pantheon.org/articles/d/dedun.html | accessdate=2007-09-14}}</ref> धेरै प्राचीन संस्कृतियहरूमा सिंह देवताहरूको सावधानी पूर्वक जांच बताती हो कि धेरै सिंहनियां पनि छन्. सिंहनिहरूको द्वारा सहयोग से शिकारको प्रशंसाको प्रमाण धेरै प्राचीन कालमा मिलइन्छ. अधिकांश ''सिंह फाटक'' सिंहनियहरूलाइ चित्रित गर्छन्. [[नेमेन सिंह|निमेन सिंह]] प्राचीन यूनान र रोममा प्रतीकात्मक था, यो नक्षत्र र राशि चिन्ह [[लियो (ज्योतिष)|लियो]]को रूपमा वर्णित गर््यो, र पौराणिक कथाहरूमा यसको वर्णन गरिन्छ, जहाँ यसको त्वचाको उत्पत्ति हीरो [[हेराक्लेस|हिराक्लेस]] से भयो. {{cite book |last=Graves |first=R |authorlink=Robert Graves |title=Greek Myths |year=1955|publisher=Penguin |location=London |isbn=0-14-001026-2|pages=465–469 |chapter=The First Labour:The Nemean Lion}}</ref> [[चित्र:Emblem of Jerusalem.svg|thumb|left|upright|येरुशलामको प्रतीक हो पश्चिमी दीवारको अगाडी एक खडा भयो सिंह जुन जैतूनको टहनिहरूमा लटक रहयोहै।]] सिंह [[यहूदाको गोत्रा]]मा बाइबिलको प्रतीक हो र बादमा [[यहूदाको साम्राज्य|यहूदा साम्राज्य]]को प्रतीक हो. यो जाकोबको आफ्नो चौथे बेटेको दिए गए आशीर्वादमा शामिल हो, जुन [[जेनेसिसको पुस्तक|बुक अफ जिनेसिस]], " Judah is a lion's whelp; On prey, my son have you grown.में दिइएको है। He crouches, lies down like a lion, like the king of beasts—who dare rouse him?"(जिनेसिस 49:9 [338] ^ [[अमेरिकी संस्करणको नयाँ यहूदी प्रकाशन सोसायटी|जे पी एस तानाक्ष]]</ref> [[इजराइल|इसराइल]]को आधुनिक राज्य मा, सिंह [[येरुशलम|येरुशलाम]]को राजधानीको प्रतीक हो, यो शहरको [[येरुशलमको झंडा|झंडे]] र [[येरुशलमको हथियारहरूको कोट|हथियारोंको आवरण]]मा रहइन्छ. सिंह [[पुराना बेबीलोन|पुराने बेबीलोन]] र [[नव बेबिलोनियन साम्राज्य|नए बेबीलोन साम्राज्य]] दुवैको एक एक प्रमुख प्रतीक था. क्लासिक बेबीलोनको लोहेको मूर्ति मिलती हो, जुन दीवारोंमा पेंट या नक्काशीको रूपमा हो, यसलाइ अक्सर ''स्ट्रिडिंग लायन अफ बेबीलोन'' भनिन्छ. बेबीलोनमा भनियो कि बाइबिल डैनियल सिंहको गुफा से वितरित गर््यो है। [339] यस्तो/यस्ता/यसरी प्रतीकहरूलाई इराकमा सद्दाम हुसैनको शासनको द्वारा आफ्नो लायन अफ बेबीलोन टैंकको लागि अपनाया गया, यसको प्रविधीको रुसी नमूने से लियाइयो. यस्तो/यस्ता/यसरी प्रतीकहरू उनिको सिंह बाबुल टैंकको लागि राकमा , प्राविधिक एक रूसी मडल से अनुकूलित से विनियोजित था. [[हिन्दुत्व|हिंदू धर्म]]को [[पुराणिक|पौराणिक]] पाठमा [[नरसिंह]] ( "मानिस-सिंह") एक आधा सिंह, आधा मानिस [[विष्णु]]को [[अवतार]] हो, उनको भक्त उनको पूजा गर्छन्, उनले आफ्नो भक्त [[प्रहलाद]]को उनको पिता से बचाया जुन बुरा राजा [[हिरण्यकश्यप]] था; [340] [http://srimadbhagavatam.com/1/3/18/en1 भाग-पी 1.3.18] "चौदहवें अवतार मा, प्रभु नर सिंहको रूपमा प्रकट भए र नास्तिक हिरण्यकश्यपको शरीरको आफ्नो नाखूनों से दुइ भागहरूमा विभाजित गर्‍यो, जस्तै कोई बढई छडीको दुइ भागहरूमा विभाजित गर्छ.</ref> विष्णु, नरसिंह मा, आधे मनुष्य/ आधे [[एशियाई सिंह|सिंह]]को रूप लिछन, जसमा नीचला शरीर र धड मानवको हो र सिंहको अनुहार र पंजे छन्. [341] ^ [http://srimadbhagavatam.com/7/8/19-22/en1 भाग -पी 7.8.19-22]</ref> नरसिंह सिंहको पूजा "सिंह भगवान"को रूपमा गरिन्छ. सिंह एक [[प्राचीन]] [[भारत|भारतीय]] [[वैदिक संस्कृत|वैदिक]] नाम हो जसको अर्थ "सिंह" हो ([[एशियाई सिंह]]), जुन [[प्राचीन भारत]]को लागि 2000 वर्ष भन्दा अधिक पुरानो छ. यो मूलतः सिर्फ [[राजपूत|राजपूतों]] द्वारा प्रयुक्त गर््यो जुन भारतमा एक [[हिन्दू धर्म|हिंदू]] [[क्षेत्री|क्षत्रिय]] या सैन्य [[जाति|जाती]] थी. 1699मा [[खालसा]] भाईचारेको जन्म पछि, [[सिख|सिक्खों]]ले पनि [[गुरु गोविन्द सिंह|गुरु गोबिंद सिंह]]को इच्छाको कारण नाम "सिंह"को अपनाया. लाखों हिन्दू राजपूतोंको साथ आज यो पूरी दुनियामा 20 मिलियन [[सिख|सिक्खों]]को द्वारा प्रयुक्त गरिन्छ. [342] ^ डा. मेक क्लेओद, सिख अध्ययनको प्रमुख, दक्षिण एशियाई अध्ययनको विभाग, मेक मास्टर विश्वविद्यालय, हैमिल्टन, ओंटारियो, क्यानाडा.</ref> [343] ^ खुशवंत सिंह, ''अ हिस्ट्री अफ सिख्स, खंड I''</ref> यो पुरा एशिया र यूरोपमा असंख्य [[झंडे|झंडों]] र [[हथियारोंको आवरण]]मा पाइन्छ, एशियाई सिंह [[भारतको राष्ट्रिय चिह्न|भारतको राष्ट्रिय प्रतीक]]मा पनि चिन्हित छन्. {{cite web | author=Government of India | title=Know India: State Emblem | work=National Portal of India | publisher=National Informatics Centre | year=2005 | url=http://india.gov.in/knowindia/state_emblem.php | accessdate =2007-08-27}}</ref> [[भारतीय उपमहाद्वीप]]को सुदूर दक्षिणमा एशियाई सिंह [[सिंहली लोग|सिन्हालेज]]को प्रतीक हो, {{cite web | author=Government of Sri Lanka | title=Sri Lanka National Flag | publisher=Government of Sri Lanka | date=| url=http://www.gov.lk/info/index.asp?mi=19&xp=52&xi=54&xl=3&o=0&t= | accessdate=2007-08-06}}</ref> यो [[श्रीलंका]]को जातीय बहुमत हो, यो शब्द भारतीय-आर्यन ''सिन्हाला'' से व्युत्पन्न भयो हो, जसको अर्थ हो "सिंह लोग" या "सिंहको रगत से युक्त लोग" [[श्रीलंकाको ध्वज|श्री लंकाको राष्ट्रिय ध्वज]]मा तरवार युक्त सिंह एक केन्द्रीय आकृति है। {{cite web | author=Government of Sri Lanka | title=Article 6: The National Flag | work=Official Website of the Government of Sri Lanka | publisher=Government of Sri Lanka | date=| url=http://www.priu.gov.lk/Cons/1978Constitution/Schedle_2_Amd.html | accessdate=2007-08-06}}</ref>
 
एशियाई सिंह [[चीनी कला]]मा एक साधारण मूल भाव है। उनी पहिले बसंतको अंतमा र पतझडको शुरुआतमा कलामा प्रयुक्त किये जाउथे (पांचवीं या छठी शताब्दी ईसा पूर्व), र हान राजवंशमा अधिक लोकप्रिय हो गए, (206 ई.पू. - ई. 220), जब शाही संरक्षक सिंहहरूलाई सुरक्षाको लागि शाही महलोंको अगाडी राखयोजान्थ्यो. किन भनें सिंह कहिलेकाँही पनि चीनमा हैन जन्मे, प्रारम्भिक वर्णन वास्तविक थिएनन्; चीनमा [[बौद्ध कला|बुद्ध कला]]को आने पछि [[तांग राजवंश|टेंग राजवंश]]मा (छठी शताब्दी ईस्वी में) सिंहहरूलाई साधारण तरिकामा बिना पंखोंको वर्णित गरे जान्थ्यो. उनिको शरीर मोटे र साना हो गए, र उनिको अयाल घुंघराली हो गयी. [351] ^ ली लिंग (मई 2002). {{cite web |url=http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |title= The Two-Way Process in the Age of Globalization |archiveurl=http://web.archive.org/web/20050406143133/http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |archivedate=2005-04-06}}"[350]",{{cite web |url=http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |title= The Two-Way Process in the Age of Globalization |archiveurl=http://web.archive.org/web/20050406143133/http://www.cityu.edu.hk/ccs/Newsletter/newsletter4/Lion/Lion.htm |archivedate=2005-04-06}} रोनाल्ड एगनद्वारा अनुवादित. एक्स/चेंज न्यूजलैटर फ्रम सिटी यूनिभर्सिटी अफ हंगकंग, अङ्क 4 26 सेप्टेम्बर 2007को उपलब्ध</ref> [[सिंह नृत्य]] [[चीनी संस्कृति]]को एक पारंपरिक नृत्य हो जसमा कलाकार सिंहको पोशाकमा सिंहको गतिहरूको नकल गर्छ, अक्सर सिम्बल, ड्रम र गोंगमा संगीत पनि साथमा बजाय जाइन्छ. उनी [[चीनी नव वर्ष|चीनी नववर्ष]] मा, [[मध्य पतझड महोत्सव|अगस्ट मून उत्सव]], र अन्य उत्सवहरूमा अच्छे भाग्यको लागि प्रदर्शन गर्छन्, [352] ^ [http://web.mit.edu/lion-dance/www/about/index.html एमआईटी सिंह नृत्य क्लब -को बारे मा,] 26 सितंबर 2007को उपलब्ध</ref> [[सिंगापुर]]को [[द्वीप राष्ट्र]] (''सिंगापुरा'' )को नाम मलय शब्द सिंह र पुर(city), से व्युत्पन्न भयो है। जुन [[ग्रीक भाषा|ग्रीक]]{{lang|el|''πόλις''}}, ''pólis''. {{cite web | url=http://www.bartleby.com/61/46/S0424600.html|title=Singapore| work=The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition|year=2000|publisher=bartleby.com|accessdate=2006-04-14 }}</ref>[361] से सम्बंधित है। [[मलय भाषा]][[मलय इतिहास|मलय]] इतिहासको अनुसार, यो नाम चौदवीं सदीको [[सुमत्रा|सुमात्रा]] मलय राजकुमार, [[सँग नीला उतामा|सांग नीला उतामा]]को द्वारा दिइएको जुन द्वीपको एक गर्जन पछि यो नाम दिया जिसे मुख्यमन्त्रीको एक सिंह (एशियाई सिंह)को रूपमा चिनारी दी. {{cite web| title=Early History | url=http://www.sg/explore/history.htm | publisher=Ministry of Information, Communications and the Arts, Singapore | accessdate=2006-04-14 }}</ref> [[चित्र:Flag of Sri Lanka.svg|thumb| श्रीलंकाको ध्वज]] [[असलन|"असलन"]] या [[अर्सलन|"अर्सलन]] (ओट्टोमन ارسلان ''arslān'' र اصلان ''aṣlān'' ) "सिंह "को लागि [[टर्की भाषा|तुर्की]] र [[मंगोलियाई भाषा|मंगोलियन]] शब्द हुन् . यसलाइ धेरै [[सेल्जुक तुर्क|सेल्जुक]] र [[ओटोमन राजवंश|ओटोमन]] शासकहरूले एक शीर्षकको रूपमा अपनाया, जसमा [[अल्प अर्सलन]] र [[अली पाशा]] शामिल हुन् र एक [[टर्की भाषाहरू|तुर्की]]/[[ईरानी भाषाहरू|ईरानी]] नाम हो.
"https://ne.wikipedia.org/wiki/सिंह" बाट अनुप्रेषित